Brexit en de Brusselse bananenlobby

EUobserver

Peter Teffer – Het was een van de vele aangedikte verhalen die in het Verenigd Koninkrijk de euroscepsis aanwakkerde: de Europese regels over de vorm van bananen. In 1994 zouden ‘duimendraaiende EU-ambtenaren’ hebben bedacht dat bananen niet 'te gebogen' mochten zijn. ‘Now they’ve really gone bananas,’ kopte tabloid The Sun destijds. Een publiciteitscampagne van de vertegenwoordiging van de Europese Commissie in het Verenigd Koninkrijk om dergelijke ‘euromythes’ tegen te spreken, mocht niet baten.

Freelance onderzoeksjournalist Alexander Fanta heeft met een Wob-verzoek nu eindelijk de ware geschiedenis blootgelegd. Hij wist 26 jaar na dato 41 oude documenten, voornamelijk faxen, openbaar te krijgen waarmee hij een reconstructie kon maken van de totstandkoming van de regels. Het waren geen Brusselse bureaucraten die om de bananenwet vroegen, maar de Franse regering, de boerenlobby en bananenhandelaren. De European Association of Banana Trade Association – de bananenlobby – stuurde liefst acht brieven naar de Commissie met gedetailleerd commentaar hoe de Europese standaarden omtrent de vrucht eruit moesten zien.

De bananenmythe heeft Brexit natuurlijk niet veroorzaakt, maar staat wel symbool voor de houding van de Britse (tabloid)journalistiek die al te graag de EU van alles en nog wat de schuld wil geven. Het volksverhaal bevat ook een lesje voor Nederlandse journalisten: blijf zorgvuldig onderzoeken wie verantwoordelijk is voor nieuwe EU-regels. Ik zie te vaak nieuwsberichten over ‘een besluit van de EU’ of een ‘Brussels dictaat’, zonder dat daarbij duidelijk wordt gemaakt dat ‘Brussel’ niet de macht heeft om iets te regelen zonder toestemming van de lidstaten. De EU is complex en een uitglijder is zo gemaakt.

Duitse inlichtingendienst deed betaling via Wirecard

Handelsblatt

Siem Eikelenboom – Hoewel er inmiddels veel bekend is over de gang van zaken bij de failliete Duitse digitale betalingsverwerker Wirecard, blijven er nieuwe, opmerkelijke zaken opduiken. Bekend was al dat de tweede man van de voormalige beurslieveling, de Oostenrijker Jan Marsalek, banden had met verscheidene inlichtingendiensten. Tenminste, dat beweerde hij zelf in chat-berichten die hij op zijn vlucht aan vertrouwelingen verstuurde. ‘Het gerucht dat Wirecard kredietkaarten voor (geheim)agenten regelde, is niet helemaal vals,’ schreef hij. Om daar direct aan toe te voegen dat hij ‘over diverse paspoorten beschikt, zoals iedere goede geheimagent.’

Opschepperij? Marsaleks berichtjes werden aanvankelijk als zodanig beschouwd, maar inmiddels staat vast dat hij en zijn bedrijf inderdaad banden met inlichtingendiensten onderhielden.

Deze week kwam de Duitse zakenkrant Handelsblatt met de onthulling dat in elk geval de Bundesnachrichtendienst via Wirecard een betaling van net iets meer dan 22 duizend euro heeft gedaan. Op zich een klein bedrag, maar de overboeking roept vragen op over de rol van de BND, en bevestigt het al langer bestaande vermoeden dat er een band tussen de dienst en het schandaalbedrijf is. 

Volgens informatie van Handelsblatt bevindt de voortvluchtige Jan Marsalek zich ergens ten westen van Moskou in een schuilplaat van de SWR, de Russische buitenlandse inlichtingendienst. Dat hij zo snel aan de politie kon ontkomen en onderduiken, doet vermoeden dat hij professionele hulp uit het buitenland heeft gehad.

Eerder schreef ik in deze rubriek over de banden die Marsalek en bestuursvoorzitter Markus Braun hadden met (oud)medewerkers van de Oostenrijkse geheime dienst. Inmiddels staat vast dat Marsalek op 18 juni ’s avonds in een Italiaans restaurant in München aan tafel zat met een oud-chef van de Oostenrijkse binnenlandse geheime dienst. 

In Duitsland komt nu ook CDU-politicus Klaus-Dieter Fritsche onder vuur te liggen. Tot begin 2018 was hij staatssecretaris op het ministerie van bondskanselier Angela Merkel en verantwoordelijk voor de BND. Na zijn pensionering werkte hij voor het Oostenrijkse ministerie van Binnenlandse Zaken en voor Wirecard. Saillant detail: dat Oostenrijkse ministerie wordt geleid door minister Herbert Kickl van de FPÖ, een partij die zeer nauwe banden met Rusland onderhoudt. Juist daarom besloten de Britse en Nederlandse inlichtingendiensten vorig jaar april voorlopig geen informatie meer te delen met hun Oostenrijkse collega’s.

Op 25 mei van dit jaar zou Fritsche beginnen aan een nieuwe job: het Oostenrijkse ministerie van Binnenlandse Zaken adviseren over de hervorming van de geheime dienst. De coronacrisis gooide echter roet in het eten.

De oppositie in de Duitse Bondsdag wil van toeval niets meer weten. ‘Waarschijnlijk heeft een Oostenrijkse oud-agent Marsalek bij zijn vlucht uit Duitsland naar Rusland geholpen. Fritsche, coördinator van BND, adviseert eerst Wirecard, dan de Oostenrijkse geheime dienst. En de bondskanselier doet alsof er niets aan de hand is. Dit is een schandaal,’ zegt Fabio de Masi, de financiële expert van Die Linke, de vierde partij van Duitsland.

De Europese belangen in het Armeens-Azerbeidzjaanse conflict

Clingendael Spectator

Dennis Mijnheer – Toen ik twee jaar geleden incheckte in een hotel aan het Charles Aznavourplein in de Armeense hoofdstad Yerevan, viel een ding direct op: de tientallen Armeense soldaten in uniform die de lobby en de gangen van het hotel bevolkten. Allemaal klaar om naar de frontlinie met Azerbeidzjan te gaan. De brandhaard is Nagorno Karabach, een staat die officieel toebehoort aan Azerbeidzjan, maar waar veel Armeniërs wonen. Tijdens mijn driedaagse bezoek aan Stepanakert, de weinig idyllische hoofdstad van Nagorno Karabach, was de spagaat zichtbaar. Mijn hotel, met de veelzeggende naam Hotel Armenia, was pal tegenover het parlementsgebouw gevestigd. Aan de lantaarnpalen op de hoofdweg hingen rood-blauw-gele vlaggetjes – de kleuren van Armenië. En de vele militairen op straat benadrukten dat het slepende Armeens-Azerbeidzjaanse conflict allesbehalve opgelost was.

De afgelopen weken is het conflict ontaard in een oorlog tussen Azerbeidzjan en Armenië. Ook de hoofdstad Stepanakert werd getroffen door (cluster)bombardementen. In de berichtgeving worden Turkije (Azerbeidzjaanse zijde) en Rusland (Armeense zijde) genoemd als de geopolitieke belanghebbenden maar er is nog een derde partij: de Europese Unie. In de Clingendael Spectator stond afgelopen week een mooi verdiepend artikel over de vele Europese olie- en gasbelangen die door het geëscaleerde conflict in gevaar komen. Denk aan de Southern Gas Corridor, een 3500 kilometer lange pijplijn die vanaf gasproducent Azerbeidzjan tot aan Italië loopt. De Europese Commissie wilde met dit project EU-landen minder afhankelijk maken van Russisch gas. Een kink in de kabel dreigt, want de pijplijn ligt op slechts 15 kilometer afstand van het conflictgebied.

Dit weekend kwam er gelukkig een staakt-het-vuren, hopelijk zal dat standhouden.

Een pleidooi voor langetermijnbeleid

ESB

Thomas Bollen – Het coronabeleid van de Nederlandse overheid schiet tekort: er is geen langetermijnstrategie. Econoom Robin Fransman, Erik-Jan Vlieger en Anthony Sipkema pleiten voor een slimmer coronabeleid: 'Indammen bij kwetsbaren, en mitigatie bij niet-kwetsbaren is de enige duurzame weg. Ook voor de economie.'

De serie 'Rekenen aan corona' in ESB is een welkome aanvulling op het door emotie gedomineerde coronadebat. In deze serie zetten de schrijvers de laatste coronacijfers op een rijtje en wijzen op het statistische beeld dat daaruit naar voren komt: de ernst van corona is zeer verschillend per bevolkingsgroep. Voor kwetsbare ouderen is de ziekte gevaarlijk, maar voor jongeren is deelname aan het verkeer gevaarlijker. Dat wil niet zeggen dat er geen jongeren zijn die een verschrikkelijk ziektebed ondergaan, maar wel dat zij op het grotere geheel uitzonderingen zijn.

De schrijvers zetten uiteen waarom die statistiek niet voldoende wordt meegewogen in het coronabeleid. Er is geen langetermijnstrategie en die zou er wel moeten komen. Daarbij wijzen ze erop dat het virus niet meer zal verdwijnen. We zullen dus een duurzame oplossing moeten kiezen in plaats van te jojoën tussen lockdowns en versoepeling van de maatregelen.

Exxon wil het CO2-gaspedaal verder indrukken

Bloomberg Green

Ties Joosten – Als klimaatjournalist wil ik ervoor waken om klimaatporno te schrijven: verhalen die alleen zijn gebaseerd op het zogenoemde RCP8,5-toekomstscenario, waarin doeltreffend klimaatbeleid uitblijft, de temperatuur met 3 tot 5,5 graden stijgt en de aarde dientengevolge voor de mens onleefbaar wordt. Er zijn ook scenario's waarin de mensheid wel degelijk beleid voert om klimaatverandering te beteugelen. Alleen dan niet voldoende, waardoor de opwarming iets minder catastrofaal is.

Afgelopen week moest ik toch aan dat allercatastrofaalste scenario denken, toen ik las over de interne plannen van Exxon. Bloomberg Green had daarop de hand weten te leggen. Terwijl Exxons rivalen BP en Shell toch een beweging maken naar een energietransitie (al gaat ook dat te langzaam), is Exxon van plan het CO2-gaspedaal verder in te drukken. Als de plannen doorgevoerd worden, zal het bedrijf een hoeveelheid CO2 extra produceren die gelijk is aan de gehele uitstoot van Griekenland, becijferde Bloomberg. Business as usual. 

Van belang is misschien nog om te weten dat ABP, Nederlands grootste pensioenfonds, ruim 380 miljoen euro in Exxon belegd heeft.

Hoe ziet de post-covid-stad eruit?

Tomorrow’s Cities

Peter Hendriks – Het zou wel eens kunnen dat Covid-19 de nekslag zal blijken voor het Nederlandse axioma van het binnenstedelijk bouwen. Het groene denken heeft mensen eerder op het idee gebracht dat het beter is om de stad te verdichten, dan om steeds happen uit het groen rond de stad te nemen. In dat beleid is ieder hectare akkerland taboe voor ontwikkelaars.

De afgelopen maanden is er veel nagedacht over de besmettingsluwe stad. Gedeeltelijk zijn Nederlandse steden van oudsher al ontworpen op een manier die het gevaar van besmetting beperkt. Wandelen en fietsen zijn namelijk de manieren waarop de stedeling zich bij voorkeur in de nieuwe stad voortbeweegt. Openbaar vervoer en auto’s zijn potentiële besmettingshaarden en zullen daarom in de toekomst een minder belangrijke rol moeten gaan spelen.

Waar de post-coronastad botst met de huidige Nederlandse trend, is de rol van open ruimte in een stad. Om de kans op besmettingen kleiner te maken, moet de nieuwe stad veel open ruimte hebben, een relatieve lage bevolkingsdichtheid en afstand doen van het concept van het grote overdekte winkelcentrum. De Nederlandse stads- en provinciale politiek wil al die zaken juist wel. Er moet trouwens ook nagedacht worden over de vraag of een systeem met meerdere woonkernen die elkaar aanvullen, niet te verkiezen valt boven een geconcentreerde stad met veel hoogbouw. Dat laatste klinkt als een verhuld pleidooi voor het Randstad-concept.