6
MIN
Deze week: Brexit en de douane-unie, de balans van vier jaar zorgbeleid en het veranderende imago van de Hongaarse premier. Verder: witwaspraktijken in Oekraïne, de geschiedenis van de Gülen-beweging, neurowetenschappers worstelen met een kunstmatig menselijk brein, de zorgvuldig gecreëerde publieke persoonlijkheid van Hillary Clinton, de Nobelprijs van Bob Dylan en de praktische problemen met het belasten van grote vermogens. Tot slot: Monsanto voor de rechter en hoe veroveren we de geldschepping terug op de banken?
Valt de Europese douane-unie onder Brexit?
Na het Brexit-referendum staan de Britten voor de keuze om ook de Europese douane-unie te verlaten en naar schatting per jaar 25 miljard pond aan inkomsten te verliezen, of er bij te blijven en het recht op te geven om zelf de douane-tarieven te bepalen. De regering heeft Raoul Ruparel ingehuurd als adviseur. Ruparel heeft er geen twijfel over dat Britten ook uit de douane-unie zullen treden, maar houdt er rekening mee dat dit leidt tot een structurele daling van het bbp met 1 tot 1,2 procent.
De balans van vier jaar hervormen van de zorg
Wederom een zeer lezenswaardig stuk van Mirjam de Rijk in De Groene Amsterdammer. In navolging van haar serie ‘Mythes over de economische crisis’ (dat een fantastisch boek werd) onderzoekt De Rijk nu de gezondheidszorg. Deze week maakt ze de balans op van vier jaar korten en hervormen.
We hebben de mond vol over solidariteit, maar De Rijk laat zien dat de zorgkosten voor een groot deel niet meer door de hele samenleving gedragen worden, maar worden afgewenteld op die zieke zelf. Op datzelfde punt worden de kosten van de gezondheidszorg minder en minder inkomensafhankelijk en worden problemen van de ene naar de andere hulpverlener verplaatst zonder opgelost te worden. Daarnaast benadrukt De Rijk de grote effecten van de bezuinigingen op de langdurige zorg en de ontslagen van duizenden werkenden.
De Rijk stelt dat er een fundamenteel debat moet worden gevoerd over hoe we onze gezondheidszorg willen inrichten. Het verwerven van inzicht in de belangen en effecten van bepaalde keuzes is daarin stap één.
Het nieuwe imago van Viktor Orbán
Enkele jaren geleden stond de Hongaarse premier Viktor Orbán bekend als de meest ondemocratische leider van de Europese Unie: als een autocraat die zijn parlementaire meerderheid gebruikte om de vrije pers en de rechterlijke macht te muilkorven en die (grond)wetswijzigingen doorvoerde waarmee vooral de positie van zijn eigen Fidesz-partij werd versterkt. Sinds vorig jaar is het imago van Orbán echter gaan schuiven. Zijn optreden tijdens de vluchtelingencrisis, toen hij een hek bouwde om migranten te weren en op hoge toon waarschuwde voor de schadelijke invloed van al die buitenlanders op de Europese cultuur, maakte hem tot een toonbeeld van daadkracht vergeleken met de weifelende leiders van de Europese Unie. Dat de politiek van Orbán ook buiten Hongarije weerklank vindt, blijkt inmiddels in Polen, waar de regering van Jaroslaw Kaczynski een vergelijkbare conservatief-reactionaire politiek voert. The Economist bespreekt de positie van de Hongaarse premier, en concludeert dat zijn macht toch duidelijke grenzen kent.
Witwassen in Oekraïne
Terwijl in Nederland het Oekraïne-referendum premier Rutte de nodige migraine bezorgt, leveren de Roemeense onderzoeksjournalisten van OCCRP weer een verbazingwekkend artikel af. Ze hebben de hand weten te leggen op documenten die aantonen dat hooggeplaatste officials in de Oekraïne hun steekpenningen uitgeven. OCCRP geeft zo een haarscherp kijkje in de keuken bij corrupte regeringsmedewerkers. Een daarvan is Yury Tereshchenko, een belangrijke man bij een staatsbedrijf dat zich toelegt op de productie en verkoop van defensiemateriaal. Zo blijkt uit het journalistieke onderzoek dat zijn zoon, die gaat studeren, een studioappartement in Londen heeft gekocht voor 332.000 pond via een offshore-vennootschap van zijn vader (Berly Trade Limited op de Seychellen, dat een bankrekening aanhoudt bij een Letse offshore bank). Dit alles met de hulp van advocaten. En de defensieman is niet de enige die steekpenningen spendeerde. In het artikel worden parlementsleden, anti-corruptiefiguren (!) en zelfs een officier van justitie ontmaskerd. Laatstgenoemde betaalde onder meer via de Seychellen het collegegeld — à 100.000 dollar — van zijn dochter. Het artikel legt de schaamteloze praktijken haarfijn bloot, inclusief de tegenprestaties van de officier van justitie (een aanklacht laten vallen) die in verkapte termen worden voorgelegd. ‘100,000 guests will come to you when a person receives freedom of movement, another 400,000 will be invited to celebrate when the charges are fully dropped, I will be guarantor and depository.’ Vrij vertaald: meneer de officier van justitie, u krijgt 500 duizend dollar als u de aanklachten tegen X laat vallen.
De 30-jarige coup in Turkije
Na de couppoging in juli in Turkije legde de regering van president Erdogan de schuld meteen bij de prediker Fethullah Gülen. Met duizenden tegelijk werden het onderwijs, politie en rechterlijke macht gezuiverd van mensen die banden zouden hebben met Gülen-beweging. Het versterkt het geloof in het Westen dan Turkije steeds verder afglijdt naar een autoritaire staat waarin Erdogan het land een elan wil aanmeten dat doet denken aan de gloriedagen van het Ottomaanse Rijk. In Turkije zien de meesten het als een bevrijding van een beweging die verantwoordelijk is voor meer dan 200 doden, het bombarderen van het parlement en het beramen van een aanslag op de president.
In de zoektocht naar de waarheid is de laatste maanden dan ook veel geschreven over de mysterieuze Gülen-beweging. Nergens werd dat zo uitgebreid en grondig gedaan als in The New Yorker van deze week. De ervaren journalist Dexter Filkins schrijft gedetailleerd hoe de beweging zich langzaam manifesteerde in belangrijke delen van de samenleving en hoe Erdogan al voor de coup Gülenisten aan de kant zette.
Ontwikkeling van een kunstmatig menselijk brein
Theoretische neurowetenschappers zijn hard bezig met het ontwikkelen van een kunstmatig menselijk brein. Een van de grote vragen daarbij is hoe een biologisch brein zo goed kan functioneren op zo weinig energie. Een vergelijbaar elektronisch brein kost namelijk al gauw een miljard dollar aan elekriciteit per jaar. Er worden echter wel interessante vorderingen gemaakt. Zo is er nu een wiskundig model dat duidelijk maakt hoe een menselijk brein oude en nieuwe herinneringen opslaat en verwerkt.
Hoe Hillary ‘Hillary’ werd
In 1980 verloor Bill Clinton, destijds gouverneur van Arkansas, zijn herverkiezing aan de conservatieve populist Frank White. Het was een grote verrassing, aangezien Clinton zes weken voor de verkiezingen nog een voorsprong van 41 punten had op zijn tegenstander. Een sleutelrol in het succes van White was weggelegd voor diens vrouw, Gay White. Terwijl de First Lady van Arkansas — destijds nog bekend als Hillary Rodham — zich buiten de spotlights op haar eigen ambities stortte, ging Gay White met haar echtgenoot mee langs alle 75 counties in de staat. ‘Hi, I’m Gay White,’ zei ze. ‘My husband’s running for governor, and I’d sure appreciate your vote.’
Toen Bill Clinton in 1983 met een overweldigende meerderheid opnieuw werd verkozen tot gouverneur, stond aan zijn zijde een compleet veranderde vrouw. Hillary nam de naam van haar man aan, veranderde haar garderobe, begon make-up te dragen, stapte in de spotlights. Inmiddels is deze ‘Hillary’ al meer dan dertig jaar een vaste aanwezige in de Noord-Amerikaanse politiek.
In dit fascinerende portret duikt The New York Times in de achtergrond van Hillary Clinton’s minutieus opgebouwde publieke persoonlijkheid. Dit doen de schrijvers aan de hand van een interview met één van de personen die de constructie van ‘Hillary’ vanaf het begin heeft kunnen volgen: Gay White zelf, die bij Clinton vooral ‘layer after layer of armor’ ziet.
Dylan is de meest literaire tekstschrijver uit de popmuziek
Pieter Vermeulen, een Vlaamse hoogeleraar gespecialiseed in de Amerikaanse literatuur, kan begrijpen waarom Bob Dylan de Nobelprijs voor de literatuur heeft gekregen. Hij zegt dat het op het moment meer voor de hand zou liggen om bijvoorbeeld een rapper de prijs te geven, maar aan de andere kant acht hij 75 jaar een mooie leeftijd voor zo'n prijs. Vermeulen schetst de plaats van Dylan binnen de Amerikaanse literatuur en ziet verwantwatschap met de beat-generatie. Hij noemt het latere werk van Dylan bewust kaal gehouden, maar zeer kwetsbare poëzie. Zijn voorkeur gaat uit naar het werk uit de jaren ’60.
Waarom grote vermogens belasten zo moeilijk is
Bij elke verkiezing is het een dankbaar onderwerp voor gespierde taal en plechtige beloften: het extra belasten van grote vermogens. In Nederland zette de SP het onderwerp afgelopen week nog eens extra op de kaart bij de lancering van haar verkiezingsprogramma, maar ook andere partijen pleiten ervoor om het geld in Nederland ‘eerlijker’ te verdelen — lees: om mensen met grote vermogens extra te belasten. Het lijkt ook een voor de hand liggende wens, vanuit het beginsel dat — om nog maar eens een politiek cliché te gebruiken — de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen. Toch blijkt het in de praktijk buitengewoon moeilijk om dit ogenschijnlijk simpele principe te vertalen in werkend politiek beleid. Apache, het Belgische platform voor onderzoeksjournalistiek waarmee FTM samenwerkt, onderzocht waarom het ook onze zuiderburen maar niet wil lukken om iets waar bijna 80 procent van de bevolking voorstander van is, in de praktijk handen en voeten te geven.
Monsanto moet zich verantwoorden voor de rechter
Is het proces tegen Monsanto een showproces of een goed begin? De beruchte en gevreesde Amerikaanse voedingsmoloch Monsanto wordt dit weekeinde in Den Haag voor de rechter gedaagd voor mensenrechtenschendingen op het gebied van gezondheid, voedsel en milieu. De zaadveredelaar en landbouwgifproducent staat al vele jaren bekend als de Darth Vader van de voedingsindustrie, maar tot aanklachten had dat tot dusver nog niet geleid. Een internationale coalitie van groene bedrijven — felle tegenstanders van genetisch gemodificeerd voedsel en overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen — heeft het tribunaal in Den Haag opgezet. Monsanto zegt dat het een ‘schijnproces’ is en een ‘pr-stunt’. Voorstanders zeggen dat het van het grootste belang is om een internationaal opererend bedrijf als Monsanto te berechten en vinden dat het bedrijf op de inhoud van de aanklachten in moet gaan.
Hoe veroveren we de geldschepping terug op de banken?
Op het congres Reinvent Money in Delft spraken specialisten over de vraag waar het met ons geld naartoe moet. Een aanhoudend punt van zorg is de manier waarop de banken het geld hebben gekaapt. Zij zijn verantwoordelijk voor 97 procent van de geldcreatie en het algemene gevoel is dan ook dat de macht over het geld op de banken moet worden terugveroverd. Ook de manier waarop Deutsche Bank op het moment het hele systeem gijzelt wekt ergernis. Zijn bitcoins de oplossing?
