© Matthias Leuhof
8
MIN
Afgelopen week hebben we je elke dag op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen omtrent het coronavirus. In deze reguliere FTMS ook veel aandacht daarvoor, maar er gebeurt meer in de wereld, al hebben we daar momenteel wellicht minder oog voor. We lazen over een Amerikaanse krantenoorlog en Russische bedrijven die de Nederlandse rechtspraak overbelasten. Veel leesplezier – en stay safe!
Rechtbanktoerisme
Argos (i.s.m. Investico en De Groene Amsterdammer)
Dennis Mijnheer – ‘Rechtbanktoerisme’: een mooie taalkundige vondst die Argos Radio gebruikt in de ankeiler van zijn uitzending over buitenlandse bedrijven die via een Nederlandse vennootschap geschillen uitvechten voor de Nederlandse rechtbank. FTM heeft zich ook al meerdere keren verbaasd over Moldaviërs, Kazachstanen en Oekraïnersdie in Nederland een juridisch onderdak vonden., en die Nederland als Moneyland gebruiken.
Zij leggen extra druk op de toch al overbelaste rechtspraak. Argos spreekt in de uitzending over 1000 tot 2000 zaken per jaar die eigenlijk nauwelijks binding hebben met Nederland. De kosten voor de rechtspraak worden in de uitzending geschat op 33 tot 66 miljoen euro.
Het verhaal wordt opgehangen aan de interessante casus rondom Stolichnaya. Dit befaamde Russische vodka-merk staat al decennialang centraal in een conflict dat terugvoert op de privatiseringsgolf na de val van de Sovjet-Unie. De partijen die tot aan de Hoge Raad doorprocederen: een Russisch staatsbedrijf en een Russische zakenman (met een Nederlandse bv). De terechte vraag: waarom importeren we dit soort juridische conflicten, en zijn Nederlandse rechters überhaupt wel in staat om in dergelijke buitenlandse zaken een vonnis te vellen? Deze Argos-uitzending is onze luistertip van de week!
Megastallen branden vaker af dan gewone stallen
Judith Spanjers – Megastallen branden aanzienlijk vaker af dan gewone stallen. Dat blijkt uit naspeuringen van het onderzoeksjournalistieke platform Investico, dat een half jaar onderzoek deed naar stalbranden.
Uit het onderzoek blijkt dat het aantal branden significant toeneemt, ondanks de inzet van een overheidscommissie die sinds 2012 het aantal branden juist naar beneden probeert te brengen. Het aantal branden is sinds 2012 bijna verdubbeld: van 21 naar 41. Ondertussen stijgen de schadebedragen en verhogen verzekeraars de premies, of stoppen ze zelfs met verzekeren van stalbranden.
De voorzitter van de commissie is Alfred Jansen van het LTO en hij ontkent de cijfers van Investico. Hij beweert dat het aantal branden daalt. De cijfers zouden een vertekend beeld geven, omdat de registratie in de beginjaren van de commissie nog niet op orde was. Het Verbond van Verzekeraars bevestigt echter de cijfers van Investico. Wageningen University & Research gaat naar aanleiding van de cijfers nader onderzoek doen naar de brandrisico’s van megastallen.
Britse conservatieven deinzen terug voor ingrepen in de economie
Peter Hendriks – Op 17 maart besloot de Britse regering na veel wikken en wegen zich garant te stellen voor 330 miljard pond aan leningen van grote bedrijven. Op die manier wil het kabinet van Boris Johnson de druk op de banken verlagen. In ruil daarvoor zullen de banken miljarden aan leningen met gunstige voorwaarden verstrekken aan kleine bedrijven.
Op zich is dat nuttig voor een economie die onder druk staat door de coronapandemie. Er werden echter geen maatregelen aangekondigd om het ziekengeld te verhogen, of om financiële verlichting te regelen voor de tienduizenden die werken in de horeca of de entertainment-sector, en die nu zonder inkomen op straat staan.
Volgens The New Statesman zit dit kabinet met een enorm ideologisch probleem. De conservatieven zijn felle tegenstanders van overheidsingrijpen en houden dat zoveel mogelijk af. Maar, zo stelt het weekblad, de coronacrisis zal deze regering nopen de economie met grote bedragen te ondersteunen en de burgers inkomensgaranties te geven. ‘Een generatie van neoliberaal opgeleide politici moet nu zo snel mogelijk leren om zich deze manier van denken eigen te maken.’
Er zijn altijd mensen die van rampen willen profiteren
Dennis l’Ami – Never let a good crisis go to waste is een adagium dat ook nu kan worden toegepast, dacht een aantal Amerikaanse Congresleden. Nadat zij tijdens een vertrouwelijke vergadering over het naderende coronavirus waren ingelicht, besloten ze hun aandelen te verkopen voordat de paniek op de beurzen zou toeslaan.
Senator Richard Burr verkocht daags voor Valentijnsdag belangen voor een bedrag dat ergens tussen de 628.000 en 1,72 miljoen dollar moet liggen. Een week later begon de markt te kreunen onder het virus. Kelly Loeffler is niet alleen senator, haar man is voorzitter van de beurs in New York. Zij begon eind januari al aandelen te dumpen en ging daar in februari mee door. Ondertussen kocht ze belangen in Citrix, een bedrijf dat software maakt om thuis te kunnen werken.
Beide politici ontkennen de beschuldiging dat ze met voorkennis zouden hebben gehandeld. Loeffler liet weten dat haar financiële adviseurs beslissen over te maken investeringen en zij en haar man daar volledig buiten staan.
L.A. Times licht lezers voor over corona (maar verzwijgt zakelijk belang)
Joost Ramaer – Patrick Soon-Shiong is niet alleen eigenaar van de L.A. Times, hij is van huis uit chirurg, gespecialiseerd in orgaantransplantaties. Op 17 maart lanceerde zijn krant een achtdelige serie online filmpjes waarin het coronavirus voor de leek wetenschappelijk wordt verklaard – door Patrick Soon-Shiong.
De filmpjes behandelen ‘een behoorlijk rechttoe-rechtaan aantal onderwerpen’, vertelt Joshua Benton op NiemanLab, een Amerikaans platform dat de ontwikkelingen in oude en nieuwe media op de voet volgt. ‘Wat is het coronavirus, hoe dodelijk is het, hoe besmettelijk is het, hoe lang gaat dit duren, enzovoorts.’ De video’s zijn geproduceerd als een speciale editie van L.A. Times Today, de lokale kabel-tv-show van de krant. Alle lezers kregen een e-mail over de reeks, ondertekend door Soon-Shiong zelf.
Maar Soon-Shiong is tevens oprichter en eigenaar van diverse medische start-ups. Een daarvan, ImmunityBio, werkt aan een vaccin tegen corona. ‘Zoiets zou een goeie L.A. Times-verslaggever toch zeker vermelden in een verhaal waarin een lokale zakenman annex medicus zijn visie geeft op de pandemie,’ stelt Benson. Maar bij de filmpjes bleef elke disclaimer of disclosure achterwege. Vreemd, te meer daar Soon-Shiong ettelijke malen in opspraak is geraakt met zijn filantropie in de zorg. Zo ‘gaf’ hij eens twaalf miljoen dollar aan de universiteit van Utah, terwijl later bleek dat liefst tien miljoen daarvan meteen terugvloeide naar een van zijn bedrijven. Eén bron noemde hem destijds ‘een showman die alleen zichzelf promoot, en die meer gebakken lucht dan substantie verkoopt’.
Door statistici van de TU Eindhoven tasten we iets minder in het duister over toekomstige Corona-gevallen
Technische Universiteit Eindhoven / Vox
Jeroen Wijnen – In deze coroneuze tijden heeft iedereen, zowel burger als beleidsmaker, behoefte aan kennis. Hoe zal het virus zich ontwikkelen? Hoeveel besmettingen krijgen we? En hoeveel doden? In de hardst getroffen provincie van Nederland doen wetenschappers er alles aan om feiten te verzamelen. Sinds vorige week maken statistici van de Technische Universiteit Eindhoven voorspellingen van het aantal corona besmettingen en doden.
Ze doen dit voor elf landen, waaronder Nederland. Elke dag komen er meer data beschikbaar en dus kunnen wetenschappers gaandeweg verder vooruit kijken. In Italië, Iran en Zuid-Korea kunnen ze nu betrouwbare voorspellingen maken voor de komende drie dagen. In Nederland nog maar een dag vooruit, omdat de uitbraak hier nog jong is.
Het model berust op de aanname dat de besmettingsaantallen zich ontwikkelen volgens een S-vorm. In het begin groeit de ziekte exponentieel (simpel gezegd: steeds harder), maar op zeker moment zwakt de groei af (het buigpunt). Deze afzwakking houdt aan tot het het aantal besmettingen een plafond heeft bereikt. De onderzoekers hebben gekeken naar cijfers uit China, waar het virus het langst actief is, en daar volgt de uitbraak inderdaad zo’n S-vorm. Met behulp van de besmettingen tot nu toe berekent het model voor elk land de groeisnelheid, het buigpunt en het besmettingsplafond. Hieruit volgt een lijn die het verloop van de ziekte voorspelt.
Historische ontwikkeling en voorspellingen van totaal aantal besmettingen in elf landen
Het model heeft beperkingen, erkennen de onderzoekers. Zo houdt het geen rekening met veranderingen in het verspreidingsgedrag, bijvoorbeeld door een lockdown of omdat mensen hun handen beter gaan wassen. Als zo’n verandering plaatsvindt, duurt het een flinke tijd voordat het model het nieuwe verspreidingspatroon in de smiezen heeft. Daarnaast kan het model alleen iets zeggen over het aantal positieve tests, niet over het aantal daadwerkelijke besmettingen. Zoals Stanford-professor John Ioannidis al beargumenteerde in een stuk dat we in een eerdere FTM corona-update bespraken, hebben we geen idee wat de ratio is tussen positieve tests en besmettingen. Dat probleem zal alleen maar erger worden wanneer het testmateriaal op raakt.
Het model biedt enig houvast voor de korte termijn, maar over de langetermijnontwikkeling van het virus tasten we in het duister. Hoe verder we in de toekomst proberen te kijken, hoe groter de onzekerheid. Donderdag meldde De Nederlandse Vereniging voor Intensive Care dat zij op basis van eigen berekeningen verwacht dat er volgende week tussen de 500 en 1000 coronapatiënten op de intensive care zullen liggen. Dat is een bandbreedte van 500 patiënten.
Voor preciezere modellen heb je echt meer data nodig. Daarom maken wetenschappers in Amerika naast statistische modellen ook gebruik van the wisdom of the crowd. Ze vragen grote groepen burgers hoe zij denken dat het virus zich de komende tijd zal ontwikkelen. De methode maakt gebruik van het feit dat mensen vaak een vrij goed idee hebben van de ontwikkelingen in hun omgeving. Dat inzicht stamt uit 1906, toen de Franse statisticus Francis Galton een wedstrijd bijwoonde waar 800 deelnemers zo nauwkeurig mogelijk het gewicht van een os moesten raden. Tot zijn verbazing benaderde het gemiddelde van alle gokken het daadwerkelijke gewicht van de os tot op de kilo nauwkeurig. Individueel zitten bijna alle voorspellingen ernaast, maar als je ze allemaal samen neemt, zijn ze vaak heel accuraat. Wellicht zouden wetenschappers in Nederland er goed aan doen om naast statistische modellen ook te vertrouwen op Jan met de pet.
Krantenoorlog in Memphis! Digitale uitdager schudt lokaal sufferdje wakker
Joost Ramaer – Krantenoorlogen zijn uit ons collectieve geheugen gevaagd, maar ooit woedden ze overal. In elke stad of regio vochten titels met elkaar om de gunsten van lezers en adverteerders. In Twente had je Tubantia en de Twentsche Courant, in Drenthe en Groningen het Nieuwsblad van het Noorden, het Groninger Dagblad, de Drentse Courant en de Winschoter Courant. Rotterdam had ooit zelfs zeven titels: het Algemeen Dagblad, de Nieuwe Rotterdamsche Courant, Het Vrije Volk, het Rotterdams Dagblad, het Rotterdams Nieuwsblad, De Rotterdammer en Het Rotterdamsch Parool.
Paper wars waren niet altijd goed voor de journalistiek. Ze konden leiden tot checkbook journalism, de gewoonte om bronnen grof te betalen voor sensationele scoops. Maar ze hielden redacties en uitgevers wel scherp. Van die concurrentie is niets meer over. Bijna elke stad in de westerse wereld is allang een one paper city. In Nederland zijn al die lokale monopolisten bovendien bijna allemaal in handen van twee Vlaamse uitgevers: DPG Media en het Mediahuis. Van zo’n duopolie is sinds kort ook sprake in de ‘nieuwswoestijn’ die de Verenigde Staten zijn geworden.
Daarom was het nieuws dat in Memphis, Tennessee, voor het eerst sinds mensenheugenis weer een ouderwetse krantenoorlog is uitgebroken – zij het dit keer tussen een nieuwe digitale uitdager, The Daily Memphian, en het gevestigde lokale sufferdje Commercial Appeal, een titel van Gannett die teruggaat tot 1841. Commercial Appeal legde de laatste tien jaar dezelfde lijdensweg af als honderden andere traditionele regionale kranten in de VS: steeds kleinere redacties en steeds minder pagina’s als reactie op almaar doorgaand verlies van abonnees en adverteerders. In drie jaar tijd slonk de betaalde oplage van 103.000 naar 52.000 voor de zondagskrant, en van 67.000 naar 29.000 voor doordeweekse edities.
De redactie telt nu 37 fte, twintig jaar geleden waren dat er nog 200. Verdere afkalving ligt in het verschiet, zeker nu eigenaar Gannett is gefuseerd met concurrent GateHouse. Die twee hebben samen een schuld van 1,8 miljard dollar, waarover elk jaar liefst 11,5 procent moet worden betaald. New Gannett, zoals de nieuwe reus op lemen voeten heet, heeft al aangekondigd te willen bezuinigen met 400 miljoen dollar per jaar.
Voor Eric Barnes en anderen was dat langdurige mismanagement reden om The Daily Memphian te lanceren. ‘Niet de lokale journalistiek faalde, maar het business model achter lokale journalistiek,’ zei hij tegen NiemanLab, een Amerikaans platform dat de ontwikkeling van oude en nieuwe media volgt. ‘Er is veel traditioneel lokaal nieuws dat nooit als een kind met badwater en al weggegooid had hoeven te worden.’
Volgens Barnes hebben de oude regionale Amerikaanse uitgevers een grote vergissing gemaakt door niet alleen hun productie- en verkoopapparaten in elkaar te schuiven – drukkerijen, distributienetwerken, kantoren, advertentie- en abonneewerving – maar ook de redacties, terwijl die fundamenteel verschillende gemeenschappen bedienen. Barnes was vijftien jaar hoofdredacteur van de Nashville Ledger, de grootste lokale krant in die stad. Als geen ander kent hij de Ajax-Feyenoordvete die Memphis en Nashville onderling koesteren. ‘Overal waar ik heb gewoond werkt het zo. In Washington-Oost haten ze Washington-West.’
The Daily Memphian startte in september 2018 met een budget van 6,7 miljoen dollar, opgehaald bij ‘uiteenopende geldschieters, allemaal lokaal,’ aldus Barnes. De financiers zijn anoniem, wat de oprichters op kritiek kwam te staan. Hoe kan een nieuwssite onafhankelijkheid claimen ten opzichte van lokale machinaties als niemand weet wie hun lokale financiers zijn?
Daar staat tegenover dat de site, dankzij haar ruime startkapitaal, van meet af aan een redactie van 36 professionele journalisten kon betalen – slechts eentje minder dan de Commercial Appeal. Volgens NiemanLab zijn de verhalen op de site van hogere kwaliteit dan gebruikelijk bij Amerikaanse digitale regio-platforms, die veelal op vrijwilligers draaien en amper budget hebben. De Memphian maakt nu nog verlies, maar haalt een snel groeiend bedrag aan eigen inkomsten binnen – zowel van adverteerders als van betalende lezers.
Het aantal abonnees is nu 11.600, goed voor ruim een miljoen dollar per jaar – een mooie prestatie in anderhalf jaar tijd. Het doel is in 2023 minstens quitte te draaien. ‘We liggen op koers,’ verzekert Barnes. ‘We mikken dan op 20 tot 25.000 abonnees, die ieder tien dollar per maand betalen.’ Dat komt neer op abonnee-inkomsten van 2 tot 2,5 miljoen dollar per jaar.
Zelfs de Commercial Appeal geeft inmiddels toe door zijn nieuwe rivaal te zijn wakker geschud. ‘De komst van The Daily Memphian is goed geweest voor de markt, en goed voor onze journalisten,’ zegt Mark Russell, hoofdredacteur van de krant. ‘Ik denk dat onze lezers er dagelijks profijt van hebben.’
