Follow the Money selecteert
Onze redacteuren kwamen ook afgelopen week weer interessante stukken tegen in de wereldpers. Zo tekent zich een internationale alliantie af die het klimaat kan redden, is de overname van Monsanto door Bayer op een fiasco aan het uitdraaien en is het meisje dat de hongersnood in Jemen een gezicht gaf, helaas overleden.
Kustwacht te koop
Dennis Mijnheer – Het was de afgelopen weekenden steeds weer genieten in de weekendeditie van NRC. Dit vanwege de artikelenreeks over Damen Shipyards, de grootste en bekendste schepenbouwer van Nederland, die momenteel door justitie onder vuur wordt genomen vanwege omkoping in onder meer Afrika. Dit weekend komt de krant opnieuw met een boeiend verhaal: een reconstructie van de totstandkoming (en vernietiging) van een nogal vreemd contract ter waarde van 132 miljoen euro. Het betreft een deal van twee Rotterdamse ondernemers die na een bezoek aan het presidentiële paleis in Mogadishu, en met hulp van een Somalische bemiddelaar, het in 2013 voor elkaar kregen om zes speciale patrouillevoertuigen te mogen leveren aan Somalië. Damen Shipyards zou de boten bouwen. De deal mislukte jammerlijk: Somalië kon onmogelijk 132 miljoen ophoesten (‘destijds meer dan de hele overheidsbegroting’) en ook de Verenigde Naties gingen dwarsliggen. Welkom in de wondere wereld van de internationale botenverkoop.
Hoe overregulering tot meer verdeeldheid in de wereld leidt
Peter Hendriks – Wereldwijd is er een trend gaande die is te omschrijven als een breuk met het redelijke midden. Andrew Sheng, columnist van de Hongkongse South China Morning Post, noemt in dat verband de verkiezing van Trump, Brexit en de groeiende afkeer van globalisering. Het Chinees-Amerikaanse handelsconflict ziet hij eveneens als een exponent van die trend. Ook de Italiaanse verkiezingsuitslag en de recente Braziliaanse keuze voor een ultra-conservatieve president passen naadloos in dat patroon.
Wat is de oorzaak? De steeds toenemende ongelijkheid overal in de wereld, waarbij een heel kleine groep een heel groot gedeelte van de rijkdom van een land bezit, speelt volgens Sheng een rol. Mensen zijn ook het vertrouwen in de politieke elites en de gematigde benadering verloren. De politiek is daardoor sterk gepolariseerd geraakt: het is links of rechts. Terwijl het redelijke midden zeker 30 jaar dominant is geweest.
Sheng ziet nog een andere belangrijke oorzaak. De wereld lijdt aan overregulering. ‘Tight coupling’ is de term die hij hanteert. Dat is een systeem waarbij het uitvaardigen van meer regels binnen een steeds uitdijende structuur als de oplossing voor ieder probleem wordt beschouwd. Niemand heeft meer het grote overzicht en niemand lijkt direct verantwoordelijk. De speelruimte voor redelijk, gezond-verstandbeleid is minimaal in zo’n structuur.
Daarbij komt dat er steeds meer supranationale instanties zijn ontstaan, met als gevolg dat de bevolking het gevoel krijgt dat de nationale politiek eigenlijk niets wezenlijks meer bepaalt. Bestuurders zijn volgens de gewone burger het contact met de samenleving verloren. Dat maakt mensen gevoelig voor het populisme, dat met eenvoudige oplossingen komt aanzetten.
Onderzoekscollectief Bellingcat strijkt neer in Nederland
Rob Vorkink – Het Britse onderzoekscollectief Bellingcat wordt actief in Nederland. Het platform wil in Nederlandse steden lokale kwesties onderzoeken volgens de ‘Bellingcat-methode’. Dat wil zeggen: door openbare internetbronnen als Youtube, sociale media en Google Earth grondig door te spitten.
Bellingcat is beroemd vanwege een serie geruchtmakende onthullingen in internationale zaken. Bijvoorbeeld rond het neerschieten van de MH17. Ook identificeerde Bellingcat onlangs twee Russisch verdachten achter de vergiftiging van de voormalige Russische spion Sergej Skripal en diens dochter in het Britse Salisbury.
Nederlandse bedrijven en ministeries bespioneren onwetend personeel
Bart Nietveld – Dat grote techbedrijven als Google en Facebook ons in de gaten houden mag geen geheim zijn. In ruil voor onze persoonsgegevens mogen we ‘gratis’ gebruik maken van hun diensten. Maar het zijn niet alleen de techbedrijven die ons in de gaten houden. Uit onderzoek van Investico, in samenwerking met de Groene Amsterdammer en Vers Beton blijkt dat verschillende Nederlandse bedrijven hun personeel analyseren. Vaak zonder dat de medewerkers zelf daarvan op de hoogte zijn.
Van zorgverzekeraars tot banken, van advocatenkantoren tot kledingwinkels en van gemeentes tot ministeries: organisaties voeren data-analyses uit omdat ze het liefst alleen de meest betrokken, effectieve, gezonde en bevlogen werknemers in dienst hebben. Ze zetten de data-analyses in bij het sollicitatieproces, maar ook bij reeds aangenomen werknemers. Naast de privacy- en juridische bezwaren is ook de wetenschap kritisch. De algoritmes waarmee wordt gewerkt zijn namelijk gemaakt door mensen en gebaseerd op normatieve aannames en beslissingen.
Bayer-overname Monsanto: hoe maak je van een dure miskoop alsnog een succes?
Arne van der Wal – Je kunt niet zeggen dat ze niet zijn gewaarschuwd, de topmensen van agrochemieconcern Bayer AG. De overname van Monsanto enkele jaren geleden kostte 63 miljard dollar en was daarmee de grootste overname door een Duitse bedrijf ooit. Die heeft zich ontpopt tot een zure appel. Beyer heeft sindsdien 30 procent van zijn beurswaarde verloren, 25 miljard euro aan beurswaarde is verdampt.
De risico’s die kleefden aan Monsanto, zoals de rechtszaken over onkruidverdelger Roundup/glyfosaat, waren bekend. Maar er lopen nog 9.000 zaken tegen Monsanto. Het lijkt erop dat Bayer die risico's heeft onderschat. De verwachting dat het Europese moederbedrijf Monsanto ‘een menselijker gezicht’ kon geven is slechts ten dele uitgekomen. Het concern zoekt de dialoog, maar als het gaat om glyfosaat blijft het de harde lijn volgen die de Amerikanen jaren geleden hebben ingezet. Het weet zich daarin gesteund door de vele Amerikaanse boeren die zweren bij de Monsanto-producten: genetisch gemodificeerd zaad en bestrijdingsmiddelen zoals Roundup.
Het meisje dat een gezicht gaf aan de ramp in Jemen is dood
Charlotte Bouwman – Vorige week raadde ik op deze plek het stuk van The New York Times aan over de dreigende hongersnood in Jemen. Afgelopen donderdag kwam de krant met een update: het uitgehongerde meisje dat bovenaan het artikel en op de voorpagina van de weekendkrant stond, is overleden. De zevenjarige Amal Hussain werd de belichaming van de ramp die zich in het land afspeelt. Mensen mailden de krant om te vragen hoe het met haar ging, boden de familie geld aan, maar het was al te laat. Amal werd afgelopen week weggestuurd uit het ziekenhuis, om plaats te maken voor andere patiënten. Drie dagen daarna overleed ze, in het familiehuis, een hutje gemaakt van stro en plastic. ‘Nu maak ik me zorgen om mijn andere kinderen,’ zegt Amal’s moeder.
Op dit moment zijn in Jemen 1,8 miljoen kinderen zwaar ondervoed.
Wat gebeurde er met lichaam Jamal Khashoggi?
Rob Vorkink – Een aantal belangrijke vragen in de moordzaak van de Saoedische journalist Jamal Khashoggi, zijn nog steeds onbeantwoord. The Washington Post probeert bijvoorbeeld te achterhalen wat er met het lichaam van Khashoggi is gebeurd.
Het lichaam van de journalist is nog steeds niet gevonden, hoewel de Turkse onderzoekers de afgelopen week onthulden dat Khashoggi was gewurgd. Ze suggereren dat Khashoggi’s lichaam in zuur is vernietigd.
De krant probeert ook in te zoomen op de betrokkenheid van de koninklijke familie bij de dood van Khashoggi. Het valt The Post op dat kroonprins Bin Salman internationaal zwaar onder vuur ligt, maar dat hij in eigen land nog steeds aanzienlijke steun geniet. Een gepensioneerde zegt: ‘Ik steun hem en niets gaat daar verandering in brengen, wat er ook gebeurt. Ik zal zijn leiding volgen zolang hij leeft.’
Kan deze grote rode knop het klimaat redden?
Ties Joosten – Dit is misschien wel de meest hoopvolle ontwikkeling op klimaatgebied sinds de ondertekening van het Klimaatakkoord in Parijs: de toenemende steun voor het invoeren van een CO2-belasting.
Afgelopen week kwam een rapport uit van De Nederlandsche Bank (DNB), naar de gevolgen van een invoering van een CO2-belasting. De conclusie: dat hoeft de Nederlandse economie geen schade op te leveren. Sterker nog, de economie kan er zelfs door groeien.
Let wel: dit is de conclusie van DNB, niet van GroenLinks of Greenpeace. Dit is de conclusie van hele serieuze economen in krijtstreep en monocle, die hiervoor grote stapels papier vol met tabellen hebben doorgerekend (zo stel ik me het werk van DNB voor).
DNB sluit zich hiermee aan bij een internationale alliantie van economen, milieuwetenschappers en bedrijven die het invoeren van een CO2-belasting bepleiten. Het roemruchte IPCC-rapport van afgelopen maand, waarin gesteld wordt dat de wereld in dit tempo véél meer dan 2 graden Celsius zal opwarmen, zegt het ook: het effectiefste klimaatbeleid zou een CO2-belasting zijn. De Nobelprijs voor de economie ging een paar dagen later naar economen die… onderzoek doen naar een CO2-belasting. Zelfs een petrochemische reus als Shell propagandeert sinds enkele jaren de invoering van een CO2-prijs (luister voor meer over deze internationale alliantie deze aflevering van The Daily).
Verschillende Europese landen (waaronder Frankrijk, Finland, Ierland en Zwitserland) hebben inmiddels een CO2-beprijzing ingevoerd. Natuurlijk zou de beste manier een volledig Europese CO2-taks zijn. Maar volgens DNB mag Nederland best het voorbeeld volgen van de landen die een dergelijke belasting al hebben ingevoerd: ‘Voor de economie als geheel heeft een verhoging van de belasting met 50 euro per ton geen grote gevolgen.’ Bovendien loopt Nederland qua klimaatbeleid vooralsnog gewoon achter bij andere Europese landen.
Natuurlijk moet er ook na de invoering van een CO2-belasting nog een boel gebeuren. Maar voor nu is het goed om te beseffen dat dit op de grens van 2019 écht de beste kans is om nog iets fundamenteels tegen klimaatverandering te doen.
