8
MIN
Wordt Nederland een nachtwakersstaat? Corruptie in Mozambique, de kloof tussen arm en rijk neemt toe, en hoe rijk is Trump nu écht? Verder: Globalisering funest voor middenklasse, topfraudeur van Enron geeft lezingen, Moscovici bepleit een eurozone-parlement en Eliot Higgins over zichzelf. Tot slot: Financiën presenteert een menukaart van 50 miljard aan bezuinigingen, airbags als potentiële bommen, het ECB-opkoopprogramma van bedrijfsobligaties en een boze Yanis Varoufakis.
Wordt Nederland een nachtwakersstaat?
Staatsrechtgeleerde Anne van Wageningen luidt de noodklok over de gevolgen van decentralisatie van diverse overheidstaken: 'Nederland eet zichzelf van binnenuit op'. De landelijke overheid stoot haar taken in zo’n hoog tempo af naar gemeenten dat je je kan afvragen waarom we in Den Haag nog instellingen hebben die zich daarmee bezighouden. De richting van de missie is duidelijk zichtbaar: Nederland lijkt hard op weg een moderne nachtwakersstaat te worden, een staat die zich enkel nog bemoeit met de maximumsnelheid en met openbare orde en veiligheid, en die liefst zo weinig mogelijk te maken wil hebben met de burger. Dat mag natuurlijk, maar spreek die ambitie dan ook hardop uit. Dan kunnen we erover debatteren. Nu gebeurt het in het geniep.’
Het kabinet komt binnenkort met een plan om een deel van de inkomstenbelasting te verschuiven naar gemeenten. Dat is een gigantische stap. Een boeiend gesprek over de rol van de (natie-)staat in Europees verband en (het gebrek aan) transparantie naar de burger toe.
Corruptie in Mozambique: de ‘tonijnlening’ van 850 miljoen dollar
De begroting van de voormalige Portugese kolonie Mozambique is voor een derde afhankelijk van ontwikkelingshulp, ook al is het land sinds 1975 onafhankelijk. Mozambique is rijk aan olie- en gas, maar kampt met een corrupte socialistische regering. Zo ontving Mozambique een lening van 850 miljoen dollar voor de bouw van een vissersvloot, de ‘tonijnlening’. Maar het blijkt dat het grootste deel van het geld is gebruikt voor andere doeleinden. Zo werd 500 miljoen doorgesluisd naar het ministerie van Defensie. Internationale donoren willen dat de overheid haar bestedingen zorgvuldig verantwoordt, maar daar is geen sprake van. En die tonijnlening is niet het enige bedrag dat ‘zoekgeraakt’ is. In de laatste drie jaar blijkt de Mozambikaanse overheid 1,4 miljard dollar, bovenop de 850 miljoen dollar van de ‘tonijnlening’ om, buiten de begroting en buiten medeweten van het parlement om te hebben weggesluisd.
De corruptie met hulpgelden in Mozambique is niet nieuw. Hier een artikel uit het Volkskrant-archief uit 1999, getiteld 'Modelland Mozambique'. Daaruit blijkt dat Mozambique in 1998 nog honderd miljoen dollar ontwikkelingsgeld uit Nederland kreeg. Onze regering wist niet eens hoeveel het was, noch waar het naartoe ging. Critici vroegen zich toen al af of die hulpstroom de bestuurders niet corrupt en lui maakt. maar toenmalig PvdA-minister Pronk ‘omhelsde’ het land. Pronk: ‘Kijk, het hoeft niet altijd fout te gaan in Afrika.’ Zijn opvolgster en partijgenote, Eveline Herfkens, bleef het land een ‘voorbeeldland’ noemen.
Actualiteitenprogramma Nieuwsuur besteedde afgelopen week ook aandacht aan de ‘tonijnlening,’ waarbij FTM-columnist Christiaan Vos uitgebreid aan het woord kwam.
Liever SBS6 dan emancipatie
HP/De Tijd (via Blendle)
De verschillen tussen hoog- en laagopgeleiden nemen toe. Qua bezit, gezondheid en cultuurconsumptie lopen de twee groepen steeds meer uiteen. Maar is er wel iets te doen aan die spreekwoordelijke kloof? Het schiet niet op met de verheffing van de onderklasse, stelt auteur Neimeijer: ‘Kinderen uit laag opgeleide milieus stromen moeilijker door in het hoger onderwijs, ze haken af, uit angst voor een schuld en door een minder stimulerende thuissituatie.’
Kinderen uit die lagere milieus lijken niet zoveel zin te hebben om zich verder te laten emanciperen. Ze stemmen liever af op RTL 4 en SBS6, en zien daar veel aanleiding voor ontevredenheid. Neimeijer: ‘Overal in Europa wordt de sociaal-democratie in hoog tempo afgebroken en steekt de arbeidersklasse zijn middelvinger op naar zijn vroegere verheffers: donder op met je praatjes en met je cultuur, vooral met de buitenlandse! Nooit meer links! Links zelf weet het ook niet meer.’ En de kloof wordt groter. De vermogensongelijkheid groeit, zo blijkt uit recente cijfers van het CBS. Volgens de Utrechtse hoogleraar Bas van Bavel tast dit de grondslagen van onze samenleving aan. Het onderwijs wordt mede aangewezen als boosdoener: ‘We hadden een redelijk flexibel onderwijssysteem in Nederland. Die flexibiliteit is eruit,’ zegt Inge de Wolf, hoofdauteur van De Staat van het Onderwijs.
Er dreigt een groeiende tegenstelling, ook omdat er vaker een beroep wordt gedaan op de eigen verantwoordelijkheid, waar echter niet iedereen even goed op is voorbereid.
Hoe rijk is Donald Trump écht?
Het Amerikaanse glossy-magazine Vanity Fair onderhoudt al jarenlang een getroebleerde relatie met de Amerikaanse presidentskandidaat Donald J. Trump. Hoofdredacteur Graydon Carter wijst bijvoorbeeld met satanisch genoegen telkens weer op de korte vingers van Trump, en plaatst zelfs diashows met foto’s van Trumps vingers op de site van het blad. In dit artikel gaat Vanity Fair in op de weigering van Trump zijn belastingaangifte openbaar te maken. Hoewel niemand eraan twijfelt dat de (hoogstwaarschijnlijke) presidentskandidaat behoorlijk vermogend is, wordt er steeds meer getwijfeld over Trumps bewering dat hij meer dan 10 miljard dollar waard is. Trump blijkt nogal wat schulden te hebben, 315 tot 500 miljoen dollar. En onlangs verplaatste hij zijn bezittingen naar de fiscale vrijstaat Delaware, Amerika’s belastingparadijs op eigen bodem. Wat heeft Trump te verbergen? Vanity Fair dook erin.
Middenklasse dupe van globalisering
Uit Zwitsers onderzoek blijkt dat de middenklasse de factuur betaalt van de toenemende globalisering, omdat deze de belastinginkomsten in westerse landen onder zware druk zet en de brede middengroepen het grootste deel van die belastinginkomsten moeten ophoesten. Terwijl bedrijven en grootverdieners steeds minder betalen, krijgt de middenklasse steeds meer belastingen te slikken. ‘Een onhoudbare situatie,’ aldus de Zwitserse economen Peter Egger, Sergey Nigai en Nora Strecker op de site van onze Vlaamse collega's van Apache.
Apache trekt deze lijn door naar het huidige België, waar momenteel op grote schaal gestaakt wordt voor betere arbeidsvoorwaarden: ‘De stakingen van deze week tonen aan hoe zwaar het te verteren is voor de middenklasse,’ zegt fiscaal expert Michel Maus. ‘De nieuwe belastingen die de regering-Michel invoert, komen vooral bij de middenklasse terecht.’ Maus voegt hier aan toe: ‘Er komt wereldwijd meer fiscale transparantie, maar de mogelijkheden om aan belastingen te ontkomen via allerlei vennootschappen blijven bestaan.’ Over het risico van kapitaalvlucht bij hogere belastingdruk voor de rijken zegt hij: ‘Als je dat op een redelijk niveau houdt, 30 à 35 procent belasting, geloof ik niet dat dat zal gebeuren.’
‘Door geld gaan je hersenen anders werken’
Weet u nog, het Enron-schandaal? Dat boekhoudschandaal was een van de grootste financiële schandalen ooit en het bedrijf Enron is symbool geworden voor de hebzucht en zelfverrijking rond de internetzeepbel en de financiële crisis. Het brein achter de boekhoudfraude bij het Amerikaanse energiebedrijf, Andrew Fastow, is weer vrij en geeft nu lezingen aan studenten. ‘Voor het ergste wat ik heb gedaan, ben ik niet gestraft,’ aldus de Amerikaan.
Fastow bedacht de constructies waarmee het energiebedrijf miljarden aan schuld en verliezen verstopte en buiten de boeken hield. Toen in 2001 de werkelijke staat van Enrons financiën bleek, ging het zevende grootste bedrijf van de VS binnen vier maanden down the drain. Fastow: ‘Boekhoud-, beurs- en belastingregels zijn erg complex en ambigu. Voor sommige zaken bestaan helemaal geen regels. Er is dus een groot grijs gebied. De meeste mensen denken dat boekhouden zwart-wit is: er komt geld binnen, er gaat geld uit, en wat overblijft is winst. Maar boekhouden voor een groot bedrijf is veel complexer en dat geeft de financieel directeur de mogelijkheid om de regels uit te buiten.’ Deze gewoonte van het zoeken naar mazen in de wet zonder echt de regels te overtreden is vandaag de dag ook weer actueel bij de herwaarderingsdiscussie van deelnemingen bij beursfonds Value8.
Moscovici wil eigen begroting, belasting en minister van Financiën voor eurozone
Eurocommissaris Pierre Moscovici, de man die in diens toenmalige hoedanigheid van minister van Financiën in slaap viel tijdens de bail in-onderhandelingen met Cyprus in april 2013, verwacht na het Britse referendum op 23 juni een ‘bevrijdend’ debat over de toekomst van Europa en de eurozone, ongeacht de uitslag. Dat zegt hij in een interview met het FD.
In zijn huidige functie als begrotingscommissaris van de Commissie krijgt Moscovici de nodige kritiek. Hij zou te soepel omspringen met de regels van het Begrotingspact en daarbij stelselmatig ook zijn eigen land — Frankrijk — uit de wind houden. Ook verleende hij uitstel aan Portugal en Spanje. Volgens Moscovici is het huidige Pact te rigide. Er zou veel meer flexibiliteit moeten worden ingebouwd, rekening houdend met specifieke omstandigheden van de lidstaten. Wat Moscovici betreft krijgt de eurozone een eigen begroting, schatkist en minister van Financiën, die tevens lid is van de Commissie. Een andere FD-columnist, Marcel de Boer, geeft Moscovici voorlopig het voordeel van de twijfel.
Ter herinnering en voor de goede orde: dat Begrotingspact (getekend op 31 januari 2012) bouwt voort op het Stabiliteits- en Groei Pact (1997) dat de basis vormde voor het besluit om tot de gemeenschappelijke euromunt over te gaan. Datzelfde begrotingspact werd gebruikt om Nederland te dwingen tot buitensporige bezuinigingen tijdens Rutte II. Some animals are more equal than others.
‘Ik vertrouw de Oekraïners ook totaal niet’
Interview met Eliot Higgins, oprichter van onderzoeksgroep Bellingcat, bekend van onthullingen over de oorlogen in Syrië, Oekraïne en de MH17. De voormalig werkloze blogger uit het Britse Leicester heeft zich inmiddels ontpopt tot een internationaal bekende figuur. Hij wordt financieel gesteund door denktank Atlantic Council, Google en de Open Society Foundations, een mensenrechten- en democratiestichting van de Amerikaans-Hongaarse miljardair George Soros.
Er wordt mede daarom openlijk getwijfeld aan Higgins’ onafhankelijkheid, maar zelf vindt hij de kritiek onterecht. Hij neemt immers ook de VS op de korrel, bijvoorbeeld tijdens een aanval met kruisraketten in Syrië waarbij burgerslachtoffers vielen. Een handige pr-stunt van de voormalig werkloze blogger of een waarheidsgetrouw relaas? Oordeelt u zelf.
Financiën introduceert een ‘menukaart’ van vijftig miljard
Inzending van een van onze lezers
Een mooie onthulling van De Volkskrant deze week. Na jaren bezuinigen om de begroting op orde te krijgen, zijn er voor het volgende kabinet nog volop mogelijkheden om verder te saneren. Het ministerie van Financiën ziet opties voor nog eens 50 miljard euro aan bezuinigingen. Dit blijkt uit ‘de menukaart’ die het ministerie van Financiën in strikt vertrouwen aan de fracties in de Tweede Kamer heeft verstrekt. De kaart is in het bezit van De Volkskrant en is bij het artikel geplaatst en dus voor iedereen te raadplegen. Alle ministeries hebben meegeschreven aan deze zogenoemde Ombuigingslijst met daarop bijna 400 bezuinigingsvoorstellen, van kansrijk tot twijfelachtig. In de wandeling heet de lijst ‘de menukaart,’ omdat politieke partijen hem in de komende maanden gebruiken bij het opstellen van hun verkiezingsprogramma's voor de verkiezingen van maart 2017. Het artikel en de lijst geven door hun argumentatie van de voorstellen een mooi inzicht in de denk- en belevingswereld van de ambtelijke top in ons land.
Takata airbags: 60 miljoen potentiële autobommen
Longread van een Bloomberg journalistencollectief over het Japanse Takata, fabrikant van auto-accesoires. Het bleek dat de airbags van dit bedrijf niet goed functioneren waardoor zij in plaats van bescherming te bieden, tot dodelijke bommen zijn geworden. Takata is hofleverancier van airbags aan een groot aantal fabrikanten. BMW, Ford, Honda, Tesla, Toyota, en nog twaalf andere merken maken gebruik van de airbags van de Japanners. In de VS is een op de vijf auto’s uitgerust met airbags van het bedrijf. Dat zijn 60 miljoen auto’s.
Er zijn alleen al in de VS dertien mensen overleden door disfunctionerende airbags en er moeten wellicht wereldwijd 100 miljoen auto's worden teruggeroepen om de problemen op te lossen. Het duurde echter tot 25 juni vorig jaar voordat de ceo van Takata, Shigehisa Takada, zijn excuses maakte tijdens de aandeelhoudersvergadering van dat jaar.
Hoe ziet dat ECB-opkoopprogramma van bedrijfsobligaties er eigenlijk uit?
Op 8 juni begint de Europese Centrale Bank (ECB) in het kader van haar Quantitative Easing-beleid met het uitvoeren van haar eerder aangekondigde voornemen om ook in euro’s luidende bedrijfsobligaties op te kopen van grote ondernemingen. Banken vallen niet onder het aankoopbeleid, maar verzekeringsmaatschappijen wel. Er wordt zowel op de primaire als op de secundaire markt aangekocht. De bedoeling van dat beleid is enerzijds om de inflatie op te stuwen tot net onder de twee procent op jaarbasis, en anderzijds om de economische groei in de eurozone te stimuleren. Er is al veel gezegd en geschreven over het beperkte ‘succes’ van het eerdere opkoopbeleid van staatsobligaties door de ECB. Waarom zou het opkopen van bedrijfsobligaties wel helpen? En wat koopt de ECB dan precies? En waarom mogen alleen de centrale banken van België, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië en Spanje meedoen? De Financial Times legt het uit.
Varoufakis: structuur eurozone maakt onafhankelijke ECB onmogelijk
Voormalig Grieks minister van Financiën Yanis Varoufakis doet weer eens van zich spreken. Ditmaal neemt hij de ECB op de korrel. Varoufakis stelt in dit opiniestuk dat de structuur van de eurozone een politiek en monetair onafhankelijk beleid in de weg staat. Hij stelt dat centrale banken onafhankelijk van overheden zouden moeten opereren, maar constateert tegelijkertijd dat dit in de eurozone niet het geval is: de ECB is de minst onafhankelijke centrale bank in de hele ontwikkelde wereld, aldus de Griek.
Varoufakis beschrijft vervolgens hoe de ECB onder druk van Duitsland de Griekse banken illiquide maakte om zo de Grieken te dwingen de austerity measures van de trojka te accepteren. Ook zorgde de ECB er onder druk van Duitsland voor dat de Griekse regering de staatsschuld niet kon ‘doorrollen,’ waardoor het IMF niet betaald kon worden. Ook deze move was uitsluitend bedoeld als dwangmiddel, aldus een verontwaardigde Varoufakis.
