Toen Margot Smolenaars en Rosanne Kropman in 2022 bij hem aanklopten om te vragen of ze eens af konden spreken, was hij meteen enthousiast. ‘Ze hadden het idee om een dag mee te kijken. Ik zei: “Jullie moeten geen dag komen, jullie moeten gewoon drie maanden meelopen.”’ En zo geschiedde.

De journalisten kregen drie maanden toegang tot zittingen van de kinderrechter. Ze zagen hoe Martens en zijn collega’s beslissen over ouderlijk gezag, uithuisplaatsing en ondertoezichtstelling. Het resulteerde in de serie ‘In het hart van het zorginfarct’ die Follow the Money vorig jaar in september en oktober bracht.

Martens vond het fijn dat de journalisten met eigen ogen konden zien hoe het eraan toegaat in het jeugdrecht. Zo kon er wat nuance in het debat komen, dat zeker sinds de toeslagenaffaire hevig woedde. ‘In de landelijke discussie dreigt een beeld te ontstaan dat de overheid bei Nacht und Nebel kinderen uit huis aan het stelen was. Ik vond het belangrijk om te laten zien dat wij rechters echt nog wel iets betekenen in het uithuisplaatsingstraject van kinderen. En dat wij heus wel goed nadenken voordat we kinderen uit huis gaan plaatsen.’

Maar Martens erkent dat er veel fout gaat. 

In de hele jeugdbeschermingsketen gaan er zaken mis: de wachtlijsten bij de Raad voor de Kinderbescherming lopen op tot meer dan een half jaar, bij instellingen staan jeugdbeschermers met de rug tegen de muur, en ook de zorgverleners die kinderen en gezinnen moeten helpen, zitten vol.

‘Als een kind een jaar op een wachtlijst staat – een jaar op een kinderleven is natuurlijk heel lang – doet dat pijn’

De Inspecties die toezicht houden op de hulpverlening luidden herhaaldelijk de noodklok, dat deden ze onlangs opnieuw. Besluiten van rechters worden niet uitgevoerd, meldden ze eind februari. En negen van de dertien jeugdbeschermingsorganisaties slagen er niet in een hulpverlener te koppelen aan een kind met een beschermingsmaatregel. Het gaat hier niet zelden om verwaarloosde of seksueel misbruikte kinderen. Honderden kinderen staan op wachtlijsten.

Martens maakt het van dichtbij mee. ‘Ik beslis dat de overheid mag interveniëren in een gezin. Als een kind dan een jaar op een wachtlijst staat – een jaar op een kinderleven is natuurlijk heel lang – doet dat pijn.’ 

De afgelopen tijd staken de jeugdrechters de hand ook in eigen boezem. Doen ze zelf hun werk eigenlijk wel goed? Er werd uitgebreid gesproken met ouders, kinderen en medewerkers van hulpinstanties. Martens nam de uitkomst van de gesprekken graag ter harte. 

‘Als ouders zeggen dat wij als rechters te weinig luisteren, dan trek ik me dat aan. Een van de aanbevelingen was dan ook: neem wat meer tijd voor de zitting, laat iedereen zeggen wat ze te zeggen hebben. Maar het blijft schipperen. Er is een tekort aan rechters, ik heb beperkt de tijd op zitting en ik moet een belangrijke beslissing nemen.’

Hij vindt het lastig om zich hard uit te spreken over beleid. ‘Ik ben er als rechter natuurlijk niet verantwoordelijk voor.’ Minister Franc Weerwind (D66) heeft een aantal maatregelen genomen die tot verbetering van de huidige situatie moeten leiden. Zo is er geld vrijgemaakt ter verlichting van de werkdruk in gecertificeerde instellingen en worden processen vereenvoudigd, zodat deze sneller gaan.

Martens: ‘Ik kan wel zeggen dat de plannen van minister Weerwind een stap in de goede richting zijn, want hier doet het nu het meest pijn. Maar als ik de berichten over plannen voor de lange termijn hoor, vind ik die wel zorgelijk.’