Het multimediale platform voor onderzoeksjournalistiek Follow the Money (FTM) wordt de eerste Nederlandse non-profit organisatie voor onderzoeksjournalistiek. FTM zal als eerste Nederlandse nieuwsorganisatie fondsen gaan werven in de private charitatieve sector. Doel is om gedegen onderzoeksjournalistiek nieuw leven in te blazen. De afgelopen jaren is het zakelijk model dat onderzoeksjournalistiek mogelijk maakte in rap tempo afgebrokkeld. De achteruitgang van zowel reclame- als lezersinkomsten hebben ertoe geleid dat het redactionele budget van kranten, tijdschriften en audio-visuele media behoorlijk is gekrompen. Onderzoeksjournalistiek lijdt daar het sterkst onder. Dat is op zich begrijpelijk: gedegen onderzoek vergt nu eenmaal tijd en dus geld, succes is niet vooraf gegarandeerd. Tegelijk is de behoefte aan deze vorm van journalistiek onverminderd groot. Een open, democratische samenleving kan niet zonder de reinigende werking van journalistiek die in staat is diep te graven en zaken bloot te leggen. De paradox is dat deze opvatting door veel Nederlanders wordt gedeeld, maar dat het aanbod van onderzoeksjournalistiek slinkt. Zij maken zich zorgen over de kwaliteit van onze nieuwsvoorziening. De economische crisis en de schandalen in  met name de financiële sector hebben dat besef – terecht – versterkt.

Nutsfunctie

Na twee jaar heeft FTM moeten concluderen dat er geen goed zakelijk verdienmodel voor onderzoeksjournalistiek meer bestaat. De oplossing voor de patstelling – een groeiende behoefte versus een slinkend aanbod –  ligt in een alternatieve financiering van onderzoeksjournalistiek. De overtuiging dat journalistiek een belangrijke nutsfunctie heeft, sluit aan bij de maatschappelijke doelstelling van verschillende ideële charitatieve fondsen en het verantwoordelijkheidsgevoel van particulieren.  Met een financiële bijdrage kunnen zij een rol spelen in het waarborgen van onafhankelijke, kwalitatief hoogwaardige journalistiek.

Een open, democratische samenleving kan niet zonder de reinigende werking van journalistiek

FTM heeft dit idee voorgelegd aan verschillende stichtingen, potentiële particuliere donateurs en hoofdredacties. De meeste reageerden enthousiast. FTM is op dit moment nog een besloten vennootschap. Deze rechtspersoonsvorm is in de nieuwe opzet van FTM, waarbij private fondsen zullen worden aangetrokken, niet langer geschikt. FTM zal worden omgevormd tot een stichting zonder winstoogmerk met een onafhankelijk bestuur. Het is niettemin de bedoeling dat FTM ook in de toekomst de journalistieke producties optimaal zal exploiteren en nieuwe bedrijfsmodellen voor journalistiek zal uitproberen.

Non-profit

Follow the Money-oprichters Arne van der Wal en Eric Smit hebben zich laten inspireren door het in New York gevestigde Propublica.org. In 2007-2008 richtte voormalig managing editor van de Wall Street Journal, Paul E. Steiger, het non-profit bureau voor onderzoeksjournalistiek op. Met zeer substantiële financiële steun van de Sandler Foundation stelde hij een team van hooggekwalificeerde onderzoeksjournalisten samen waarmee hij Propublica in enkele jaren wist uit te bouwen tot de grootste redactie van onderzoeksjournalisten in de Verenigde Staten. Het bureau levert zijn artikelen en verhalen aan de belangrijkste Amerikaanse kranten en nieuwsnetwerken, zowel lokaal als nationaal. Propublica boekte met onderzoeken naar belangwekkende kwesties zeer aansprekende resultaten en wist zelfs als eerste online nieuwsorganisatie in de Amerikaanse geschiedenis enkele Pulitzer-prijzen te winnen. We denken dat een Nederlandse versie van Propublica een bijdrage kan leveren aan de productie van onafhankelijke onderzoeksjournalistiek in ons land. Ons streven is gelijk aan dat van Propublica: Journalism in the public interest.

Voor goede journalistiek moet uiteindelijk op een of andere manier worden betaald

FTM-oprichter Arne van der Wal: ‘Tegelijk blijven we zoeken naar nieuwe zakelijke modellen voor de journalistiek en journalisten. Financiële kracht is volgens mij de beste garantie voor journalistieke onafhankelijkheid en kwaliteit. Voor goede journalistiek moet uiteindelijk op een of andere manier worden betaald. Maar de realiteit op dit moment is dat onderzoeksjournalistiek verschraalt en schaars wordt. Er is een vicieuze cirkel ontstaan van steeds minder titels, lagere redactionele budgetten, magere inhoud en afhakende lezers. Externe financiering kan die negatieve spiraal doorbreken.’ Mede-oprichter Eric Smit: ‘Onderzoeksjournalistiek is te belangrijk om alleen aan de markt over te laten. We hebben in het buitenland gezien dat charitatieve modellen voor journalistiek succesvol zijn en zijn ervan overtuigd dat deze ook in Nederland een goede kans van slagen hebben. De hoofdredacties van de kranten de Volkskrant, NRC Handelsblad, het Financieele Dagblad, Algemeen Dagblad en het Parool hebben al aangegeven in de toekomst graag met ons samen te willen werken.’     Over Follow the Money Het multimediale platform voor onderzoeksjournalistiek Follow the Money (FTM) werd in 2009 met de steun van het Stimuleringsfonds voor de Pers door de journalisten Arne van der Wal, Eric Smit en Mark Koster opgericht. Het bedrijfsmodel van FTM is er vanaf de start op gericht geweest om een bijdrage te leveren aan de onderzoeksjournalistiek