Belgische bestelling van 5 miljoen mondmaskers liep mis na dubieuze aanbesteding

Business AM

Eelke van Ark – De order van 5 miljoen broodnodige mondmaskers voor Belgische zorgverleners is spaak gelopen, werd zondagavond bekend. Dit ‘omdat er mogelijk sprake is van fraude door een producent in Turkije,’ aldus het kabinet-De Block. Onze Vlaamse collega’s van Business AM doken in de aanbesteding en ontdekten dat de bestelling van de maskers werd gegund aan een eenmansbedrijfje dat niet in medische goederen gespecialiseerd is.

De eigenaar van het bedrijf blijkt bovendien Open Vld-lid Mahmut Öz, partijgenoot van gezondheidsminister Maggie de Block. Zijn bedrijfje (een vof) viel al uit de toon onder de bekende medische bedrijven die meedongen naar de levering van de maskers; het heeft de meest uiteenlopende bezigheden, van handel in onroerend goed tot advies op gebied van public relations. De zaak is in handen gegeven van het Brusselse parket, zo maakte het Vlaamse kabinet bekend.

Het tekort aan mondmaskers moet nog worden opgelost. De Chinese miljardair Jack Ma van Alibaba maakte bekend honderdduizenden maskers aan België te schenken.        

Farmaceuten in de VS zorgden dat ze ongebreideld winst kunnen maken op corona

The Intercept

Eelke van Ark – De één z’n doodsangst is de ander zijn verdienmodel. Nu de wereld compleet van slag is door de uitbraak van het nieuwe coronavirus, zijn er ook sectoren die gouden tijden tegemoet gaan. De farmaceutische industrie bijvoorbeeld, is een sector waar grote hoop op is gevestigd voor het ontwikkelen van broodnodige vaccins, testen en medicijnen. Een aantal grote Amerikaanse bedrijven zorgde ervoor dat zij ongebreideld winst kunnen maken als ze die middelen in productie nemen, zo meldt The Intercept.

Een team van lobbyisten stortte zich op politici om invloed uit te oefenen op het noodpakket van 8,3 miljard euro voor de coronacrisis dat het Amerikaanse congres afgelopen week goedkeurde. Hoewel verschillende parlementsleden poogden te verzekeren dat behandelingen en vaccins ‘accessible, available and affordable’ (bereikbaar, beschikbaar en betaalbaar) zouden zijn voor het Amerikaanse publiek, slaagde de lobby erin te voorkomen dat de maatregel bepalingen zou bevatten die de patentrechten van farmaceuten zouden inperken.

Bovendien werden wél specifieke bepalingen opgenomen die het de overheid verbieden om actie te ondernemen als de middelen een te hoge prijs krijgen. ‘To allow them to have this power during a pandemic is outrageous,’ aldus onderzoeksjournalist Gerald Posner, schrijver van het boek Pharma: Greed, Lies, and the Poisoning of America. De inspanningen van de farmaceuten hadden overigens meteen resultaat op de beurs: de aandelen van verschillende grote farmabedrijven stegen temidden van de algehele malaise op de Amerikaanse Dow Jones.

Trump probeerde het tóch, zeggen Duitse ambtenaren, of toch niet?

Politico

Dennis l’Ami – De Amerikaanse overheid probeerde het Duitse bedrijf CureVac te verleiden zijn researchafdeling in de Verenigde Staten te vestigen, zeggen Duitse ambtenaren. Zij stellen dat de regering-Trump zo het eerste recht op een mogelijk medicijn tegen het coronavirus wilde veiligstellen.

Onlangs was de ceo van CureVac, Daniel Menichella, op het Witte Huis. Hij sprak daar met vice-president Mike Pence over de coronacrisis. President Donald Trump was kort aanwezig bij deze ontmoeting. Na afloop liet Menichella weten dat zijn bedrijf binnen enkele maanden met een geschikt medicijn tegen Covid-19 zou komen. Vier dagen later werd Menichella plotsklaps aan de kant gezet en opgevolgd door een van de oprichters van het bedrijf. Omdat op sociale media ophef was ontstaan over de kwestie liet CureVac weten dat er van verkoop van bedrijfsonderdelen geen sprake zou zijn.

Twee hooggeplaatste medewerkers van het Witte Huis ontkennen het verhaal tegenover tegenover Politico. De Duitse minister van Binnenlandse Zaken, Horst Seehofer, blijft echter bij de Duitse lezing. Hij wijst erop dat niet alleen grenzen en voedselvoorziening belangrijk zijn, maar ook ‘onze medische producten en onze medicijnen.’ De NOS meldde vandaag dat de EU een injectie van 80 miljoen in CureVac deed, om de ontwikkeling van een vaccin te bespoedigen.

De woorden van Seehofer kwamen een dag later alweer in een ander licht te staan. CureVac zei op maandag nooit een voorstel van Trump te hebben gehad. De hoofdrolspeler zelf heeft normaliter overal een mening over, maar houdt in dit geval de lippen stevig op elkaar.

Er ligt mogelijk een medicijn tegen Covid-19 klaar

STAT

Peter Hendriks – Een jaar of tien geleden ontwierp een aantal Amerikaanse wetenschappers een molecuul dat in proeven bleek te werken tegen een aantal virusbesmettingen. Een daarvan was een bepaald type coronavirus. Het middel dat op basis van dit molecuul werd ontwikkeld heet Remdesivir, de producent is Gilead Sciences.

Het middel bleek in dierproeven onder meer te werken bij andere levensbedreigende Corona-virusbesmettingen als Sars en Mers. Gilead concentreerde zich tot voor kort op officiële klinische onderzoeken om het middel voor dergelijke ziekten op de markt te kunnen brengen, maar bij een pandemie gaan alle regels overboord. Opeens is Remdesivir de beste kandidaat voor de behandeling van Covid-19. Omdat er aanwijzingen zijn dat het middel werkzaam is, kunnen plots alle langdurige en peperdure onderzoekstrajecten omzeild worden.

Er is nog weinig ervaring opgedaan met het middel bij Covid-19-patiënten, maar een mannelijke patiënt van 35 jaar knapte razendsnel op nadat het middel intraveneus werd toegediend. Remdesivir grijpt in op de rna-kopieën van het dna van het virus. Het rna – de kopie van het dna dat het lichaam in wordt gestuurd door het virus – kan, nadat het bewuste molecuul zich heeft genesteld in het rna, niet meer effectief opereren in andere cellen. Daarmee is het verspreidingsmechanisme van het virus verstoord. Remdesivir wordt nu aan een versnelde toetsingsprocedure onderworpen. Er lopen vijf programma’s, waarvan er twee in China worden uitgevoerd. Wanneer die afgerond worden, is nog niet bekend.

Ook elders in de wereld zijn interessante ontwikkelingen gaande. Onderzoekers van het Erasmus Medisch Centrum en de Universiteit Utrecht zeggen een antilichaam tegen het coronavirus te hebben gevonden. Als het inderdaad zo is, kan er veel sneller een medicijn ontwikkeld worden om ernstige gevallen te behandelen. Israëlische wetenschappers claimen daarnaast dat zij binnen drie weken een vaccin kunnen hebben. In Seatlle is gisteren een test begonnen met een mogelijk vaccin van Moderna.

De snelste route naar een werkend vaccin is niet zonder risico’s

Nature / STAT

Arjan van der Linden − De zoektocht naar een vaccin voor het coronavirus is in volle gang. Een belangrijke stap in dat proces: het testen ervan op dieren, meestal muizen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Een ‘normale’ muis wordt niet ziek van het coronavirus. Daarom zijn er genetisch gemodificeerde muizen nodig: exemplaren met een specifiek gen. Die worden nu in een zo hoog mogelijk tempo ‘geproduceerd’ door muizen te bezwangeren met gemodificeerd sperma, maar het kost tijd voordat de eerste generaties oud genoeg zijn om zelf weer te ‘reproduceren’. En wanneer er eenmaal genoeg muizen zijn om aan de vraag te voldoen, kost het tijd om de tests uit te voeren en de effecten daarvan goed te bestuderen.

Sommige laboratoria (zoals het elders in deze rubriek besproken Moderna Inc.) kiezen er dan ook voor uitgebreide diertesten te skippen en meteen op mensen te gaan testen. Geen goed idee, meent hoogleraar virologie Sibo Jiang, die betrokken was bij het ontwikkelen van vaccins en behandelingen voor de sars-uitbraak van 2003. Met het overslaan van diertesten neem je hoe dan ook altijd een risico, legt hij uit. Bij het ontwikkelen van een vaccin tegen ebola kun je dat risico misschien nemen, want de kans op overlijden van patiënten is daar groot (gemiddeld rond de 50 procent) en je hoeft maar een relatief kleine groep mensen te vaccineren om verspreiding tegen te gaan. Covid-19 is veel minder dodelijk, maar wel besmettelijker, zodat een veel grotere groep mensen gevaccineerd moet worden om de epidemie in te dammen.

Andere wetenschappers maken de andere afweging. Volgens de voorzitter van het International AIDS Vaccine Initiative, Mark Feinberg, is zo’n versnelde route waarschijnlijk de enige optie die we hebben. ‘The traditional vaccine timeline is 15 to 20 years. That would not be acceptable here’, zei hij enkele dagen geleden tegen zorgnieuwssite STAT. ‘When you hear predictions about it taking at best a year or a year and a half to have a vaccine available… there’s no way to come close to those timelines unless we take new approaches.’

Brexit kan aanpak corona vertragen (en andersom)

The New York Times / The Guardian

Birte Schohaus – In Engeland ging het leven tot gisteren door als vanouds. Boris Johnson koos voor de tactiek ‘take it on the chin’, oftewel: we moeten het maar ondergaan en ons erop voorbereiden dat we allemaal ‘loved ones’ gaan verliezen. Inmiddels is ook Groot-Brittannië bijgedraaid. Evenementen zijn afgelast, bioscopen en veel sportscholen gesloten en alle niet-noodzakelijke reizen worden ontraden. Alleen scholen en universiteiten zijn voorlopig nog open. De pubs zijn niet gesloten, maar mensen worden opgeroepen zo veel mogelijk thuis te blijven. Langzamer dan andere Europese landen komt Engeland tot stilstand.

Je zou bijna vergeten dat het land naast deze gezondheidscrisis nog altijd een ander varkentje moet wassen: de Brexit. Volgens The Guardian en The New York Times gaan er stemmen op om verlenging van de onderhandelingsperiode aan te vragen. De vergadering tussen de EU- en VK-onderhandelaars voor komende week is al afgelast en verdere onderhandelingen zullen niet face to face plaatsvinden. Vooralsnog is Johnson echter niet van plan om de onderhandelingen verder te vertragen.

Aangezien de piek van de corona-uitbraak ook in Engeland nog moet komen, zou een ander bericht van The Guardian de regering-Johnson aan het denken moeten zetten: een eventueel coronavaccin wordt waarschijnlijk moeilijker verkrijgbaar in Groot-Brittannië na de Brexit. De Engelsen vallen dan niet langer onder het Europees Geneesmiddelen Agentschap (EMA). Als het VK geen aanspraak kan maken op de regels die vaccins tijdens een pandemie versneld kunnen autoriseren, moet het land waarschijnlijk langer wachten om ze te mogen gebruiken. Bovendien zit Groot-Brittannië ook niet meer in de EU-deal om gezamenlijk vaccins en medicijnen in bulk in te kopen. Het land moet dan alles alleen regelen, en is daardoor waarschijnlijk duurder uit.

Als Johnson zijn strategie volhoudt en daarmee een no-deal Brexit veroorzaakt, zou dat dus verregaande gevolgen kunnen hebben voor de bestrijding van Covid-19 in het land.

Inlichtingendiensten waarschuwen voor cybercriminelen

Neue Zürcher Zeitung / Hot for Security

Siem Eikelenboom – Afgelopen vrijdag moest het universiteitsziekenhuis in de Tjechische stad Brno in allerijl alle computers afsluiten. Operaties moesten worden uitgesteld en patiënten werden naar andere ziekenhuizen verwezen. Middenin in de corona-crisis kreeg het ziekenhuis een cyberaanval te verwerken. De universiteitskliniek was slachtoffer geworden van een aanval met ransomware: tegen betaling van een forse geldsom zou het ziekenhuis een code ontvangen om weer toegang te krijgen tot de versleutelde data.

De Neue Zürcher Zeitung meldt dat Europese inlichtingendiensten beschikken over vertrouwelijke technische details van de cyberaanval en dat de Zwitserse inlichtingendienst deze informatie al heeft gedeeld met de grotere ziekenhuizen en laboratoria in het bondsland.

Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waarschuwde afgelopen zondag de medische wereld om geen mails van onbekende afzenders te openen en op te letten voor vervalste mails. De vrees is dat cybercriminelen de coronacrisis misbruiken om flink te verdienen. 

Het National Cyber Security Centre in Engeland waarschuwt het publiek om alert te zijn op cybercriminelen die e-mails versturen die nieuws over het coronavirus zouden bevatten, maar stiekem malware op de computer van de gebruiker installeren om zo aan wachtwoorden en andere vertrouwelijke gegevens te komen. De technieken die cybercriminelen gebruiken, verschillen niet tot nauwelijks van de al bekende trucs maar het NCSC is bang dat mensen bij mails die over corona gaan minder wantrouwend zijn dan bij andere mails met een onbekende afzender.

Corona zet potentieel mini-TTIP weer in de ijskast

Lise Witteman – De coronacrisis komt op een uiterst precair moment voor de handelsrelaties tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie. Deze week zou Eurocommissaris Phil Hogan van Handel een poging wagen om tot transatlantische afspraken te komen, een soort mini-TTIP, als tussenstap naar een uiteindelijk veelomvattender handelsakkoord.

Vooral vanuit de Europese industrie is er grote druk om actie te ondernemen, nu onder de Amerikaanse president Donald Trump de handelsrelaties per saldo zijn verslechterd. Zo dreigde Trump half februari nog om de importtarieven voor producten van Europese vliegtuigbouwers omhoog te gooien vanwege een langslepende ruzie over EU-subsidies voor de luchtvaartbranche (waarbij hij overigens volgens de wereldhandelsorganisatie het gelijk aan zijn zijde heeft). Met name de pan-Europese vliegtuigbouwer Airbus kan flinke klappen oplopen door zo’n maatregel. Eerder werden andere sectoren al de dupe van tariefverhogingen. Trump waarschuwde bovendien dat hij ook de Europese auto-industrie in het vizier heeft. De invoering van een nieuw importtarief voor vliegtuigbouwers werd echter uitgesteld tot 18 maart, om de beide handelspartners de gelegenheid te geven nader tot elkaar te komen in de gesprekken over een alternatief voor de mislukte TTIP-onderhandelingen.

Hogan betoonde zich de afgelopen weken dan ook hoopvol dat het tot een akkoord kon komen wanneer hij deze week in de Verenigde Staten zou zijn. Op zich was dat al opmerkelijk, aangezien jaren van onderhandeling onder de vorige Europese Commissie juist sissend tot een einde waren gekomen, in een periode dat de verhoudingen tussen de beide grootmachten aanmerkelijk beter waren. TTIP leidde nu eenmaal tot teveel opgetrokken wenkbrauwen bij de Europese bevolking, met name over de gevolgen voor landbouw, dierenwelzijn en voedselkwaliteit. Om die reden hadden in elk geval Frankrijk, Nederland en Oostenrijk de Commissie juist verboden om verder te onderhandelen over soepeler handelsregels rond agrarische producten.

De grote vraag is daarom wat Hogan in petto heeft, waardoor hij nog een interessante onderhandelingspartner voor de Amerikanen kan zijn. Zij willen juist zo graag hun vlees en genetisch gemodificeerde landbouwproducten over de Atlantische oceaan sturen. In dit artikel van Politico worden om die reden vraagtekens geplaatst bij Hogans ambities. Het lijkt erop dat hij alleen een handelsakkoord kan bereiken als hij enigszins sjoemelt met het hem door de lidstaten gegeven mandaat. Hoe precies zal uit de kleine lettertjes moeten blijken, maar het is dus niet uitgesloten dat zo’n onderhandelingsresultaat alsnog impact heeft voor bepaalde Europese landbouwsectoren.

Dit alles is echter op zijn kop gezet door het coronavirus dat inmiddels beide continenten teistert. Vorige week zag Hogan zich genoodzaakt zijn trip naar de Verenigde Staten te annuleren, nadat Trump plotsklaps een inreisverbod afkondigde, tot grote ergernis van de Europese Unie. Direct zijn de verhoudingen tussen Amerika en Europa weer op scherp gezet, zo analyseert The New York Times. Zeker toen de president ook nog even suggereerde dat álles wat uit de Europese Unie komt mogelijk geblokkeerd zou worden, een bijzonder riskante uitspraak die het Witte Huis vervolgens razendsnel weer moest intrekken. Als de tariefverhoging voor Airbus echter alsnog doorgaat, zoals nu het geval lijkt, komt dat extra hard aan, aangezien de corona-crisis de luchtvaartbranche toch al aan het wankelen brengt. Elke basis voor een transatlantisch handelsverdrag is daarmee weer verder weg dan ooit.

Corona toont de ziekmakende kant van de fossiele economie

G-feed.com

Ties Joosten – In klimaatkringen gaat al een eeuwigheid een cartoon van Joel Pett rond. We zien een wetenschapper die de voordelen van het aanpakken van klimaatverandering opsomt: energieonafhankelijkheid, groene banen, gezonde kinderen, leefbare steden. En een toehoorder die zegt: ‘Wat nu als het hoax is en we voor niets een betere wereld creëren?’

Ik moest daaraan denken toen ik de berekening zag van Marshall Burke, onderzoeker aan de universiteit van Stanford. Hij stelt dat het stilleggen van de Chinese economie vanwege corona ervoor zorgt dat de uitstoot van fijnstof dramatisch daalt. Hierdoor zouden uiteindelijk méér mensen langer leven dan er zijn gestorven aan het virus. Burke schrijft zelf dat de les hiervan niet is dat een pandemie goed is voor de volksgezondheid. Hij neemt bijvoorbeeld alleen de fijnstofuitstoot mee, niet de sociale en economische disruptie. Ook is onduidelijk hoe de fijnstofuitstoot zal toenemen, als de Chinese economie straks weer opveert.

Wat hij echter wél duidelijk maakt, is dat de fossiel-economische status quo allerlei onbedoelde neveneffecten heeft, die we niet meerekenen als we het hebben over economische groei of -krimp. Vliegvelden, kolencentrales en snelwegen leveren extra ziektedagen op, een kostenpost die niet door de industrie maar door de de samenleving moet worden opgehoest. Alleen omdat we die ziektedagen geen waarde toekennen, kunnen vliegtickets zo goedkoop zijn, is steenkoolstroom (soms) goedkoper dan zonnestroom en vinden we het normaal om twee keer per dag een uur in de file te staan.

Wat dat betreft biedt de coronacrisis een hoopvol inzicht in de klimaatcrisis. Kennelijk lukt het ons nu wel om maatregelen te nemen die van oudsher als kostenpost worden gedefinieerd, maar die we maatschappelijk niettemin belangrijk vinden. Wellicht dat het coronavirus ons ervan doordringt dat de rekensom die we maken met betrekking tot de ‘kosten’ van klimaatverandering, een fossiel-economische rekensom is. Energieonafhankelijkheid, groene banen, gezonde kinderen en leefbare steden mogen binnen die rekensom dan geen waarde toegekend krijgen, diep van binnen weten we al lang dat het nastrevenswaardige doelen zijn.