Een werkend vaccin is slechts de eerste stap

The Atlantic

Arjan van der Linden − Laboratoria over de hele wereld draaien overuren om zo snel mogelijk een vaccin of een behandeling voor het coronavirus klaar te hebben. Daar lijkt gelukkig progressie in te zitten, maar daarna volgt een zo mogelijk nog grotere uitdaging: de distributie aan patiënten over de hele wereld. Journalist Vidya Krishnan laat in The Atlantic aan de hand van de tuberculose-epidemie in India zien waarom dat zo ingewikkeld kan zijn.

We weten namelijk al ruim 70 jaar hoe we tbc moeten genezen, maar nog altijd sterven er in India jaarlijks bijna een half miljoen mensen aan. Tbc-onderzoekers hebben daar een verklaring voor: veel klinieken en ziekenhuizen in de slecht gereguleerde private sector schrijven verkeerde combinaties van antibiotica voor. Hierdoor is zelfs een nieuwe vorm van tuberculose ontstaan, ‘XDR-TB’, die niet met de gebruikelijke medicijnen te behandelen is. De toegang tot de duurdere antibiotica die patiënten daardoor nodig hebben, wordt door de Indiase overheid beperkt, waardoor ongeveer 150.000 XDR-TB-patiënten niet de behandeling krijgen die ze nodig hebben.

Er zijn landen waar tekortschietende regelgeving, nauwelijks functionerende medische systemen of slecht opgeleide artsen een grote barrière vormen bij de bestrijding van het coronavirus. Dat zijn niet alleen ontwikkelingslanden. Denk bijvoorbeeld aan de Verenigde Staten, waar enkele tientallen miljoenen inwoners onverzekerd rondlopen.

Corona-aanpak toont verdeeldheid Europa

EUobserver / de Volkskrant

Peter Teffer – Een van de redenen om alle cafés en restaurants in Nederland te sluiten, was omdat België die maatregel had genomen, maar koppige Belgen over de grens trokken om in Nederland die maatregel te omzeilen. De 27 EU-lidstaten nemen allerlei maatregelen om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, maar het lukt niet om op één lijn te zitten.

Dat zag de Duitse europarlementariër Hannah Neumann (Groenen) toen ze vorige week woensdag Brussel verliet om terug te gaan naar Berlijn. Terwijl het Europees Parlement en Brussel ‘in lockdown’ waren, leek het openbare leven in Berlijn nagenoeg onaangetast door het virus. ‘Ik was van de ene naar de andere Europese stad gegaan, maar het was een heel andere wereld,’ schrijft ze in een artikel voor de EUobserver. Neumann wijst erop dat de inschatting van de situatie van dag tot dag verandert – een paar weken geleden maakten Belgische supermarkten er nog grappen over: bij twee flesjes Coronabier één Mort Subite cadeau.

Inmiddels heeft Duitsland de grenzen met een aantal andere EU-lidstaten gesloten. Cyprus, Denemarken, Hongarije, Tsjechië, Letland, Litouwen, Polen en Slowakije sloten de grenzen zelfs helemaal. In de Volkskrant schrijft Duitsland-correspondent Sterre Lindhout dat de Europese eenheid bij de Duits-Poolse grens ineens ver weg lijkt. ‘De grensovergang tussen Frankfurt en Slubice laat zondagmorgen zien tot hoeveel verwarring en verwarde gedachten de Europese onenigheid in het coronapreventiebeleid kan leiden,’ schrijft ze.

De coronacrisis laat ook zien waar in Europa nog altijd de uiteindelijke macht ligt: bij de nationale regeringen. Vorige week werd Donald Trump nog bekritiseerd toen hij zonder overleg de VS sloot voor iedereen uit de EU – nu hebben al zeker acht landen hetzelfde gedaan voor EU-burgers uit andere lidstaten. De gevreesde Europese ‘superstaat’ is wat dat betreft nog ver weg. De Europese Commissie roept de lidstaten op om niet eenzijdig de grenzen te sluiten, vooralsnog tevergeefs. Er is wel enige kritiek van sommige EU-leiders, bijvoorbeeld van de Franse president Emmanuel Macron, maar de meeste leiders tonen toch een eigen-lidstaat-eerst-mentaliteit. Dinsdag zullen die leiders weer een virtuele EU-top beleggen, de tweede over de corona-uitbraak. De vraag is of ze dan wel een gecoördineerde aanpak kunnen afspreken. 

Corona bewijst: luchtvaart is de zwakke broeder van de economie

Watt is duurzaam

Ties Joosten – Een voordeel van de coronacrisis is dat sommige economische mythes in rap tempo worden doorgeprikt. Bijvoorbeeld dat de luchtvaartindustrie de motor van de Nederlandse economie zou zijn, of dat verduurzaming van de luchtvaartsector alleen mogelijk is bij groei van de luchtvaartsector.

De coronacrisis was amper een paar weken oud – Nederland ging zelfs nog gewoon naar school en naar de kroeg – toen KLM en Schiphol de minister al om steun vroegen. Natuurlijk werd de luchtvaartsector wat eerder dan andere sectoren door corona geraakt, en natuurlijk verdienen de ongeveer 30.000 werknemers van KLM politieke aandacht, maar toch roept de supersonische snelheid waarmee de luchtvaart in de problemen komt een vraag op: hoe kan het dat je bij de eerste de beste tegenvaller al binnen een paar weken 1.500 man naar huis moet sturen?

Het antwoord is niet: omdat de luchtvaartsector de belastingbetaler snel een poot wil uitdraaien. De sector zit echt in de problemen. De reden: in de hyperconcurrerende vliegmarkt gaat elke euro winst direct naar het zo goedkoop mogelijk houden van de stoelen. Daarom heeft de sector nauwelijks vlees op de botten en kijkt het bij dit eerste zuchtje tegenwind direct naar de overheid.

Politici zouden hiervan wakker moeten schrikken. Eén: de luchtvaart is niet de motor van de economie, maar juist een van onze zwakste broeders. Ondanks legio belastingvoordeeltjes lukt het deze sector niet om zijn eigen broek op te houden. Politici die ‘de bv Nederland’ als uitgangspunt van hun beleidsvoorkeuren maken, zouden dat ter harte moeten nemen.

En twee: dat verduurzaming van de luchtvaartsector slechts mogelijk is als het plafond op Schiphol wordt verhoogd, Lelystad zo snel mogelijk opengaat en de vliegtax wordt uitgesteld, is een gotspe. De crisis waarin de sector vanwege corona verkeert, maakt glashelder dat groei niet zal resulteren in verduurzaming; de onafgebroken groei van de afgelopen jaren heeft zelfs niet geresulteerd in financiële duurzaamheid.

Het zal dus goed zijn als eventuele steun voor de sector afhankelijk gemaakt wordt van duurzaamheidseisen. Alleen dan is de kans aanwezig dat de sector bij de volgende crisis niet wéér vooraan zijn handje staat op te houden. In dit blog doet ingenieur Thijs ten Brinck vast een paar voorstellen.

Helft van opgenomen IC-patiënten blijkt jonger dan 50 jaar

NRC Handelsblad

Judith Spanjers –NRC Handelsblad zet de laatste cijfers op een rij van de vijftig patiënten die in Nederland op de intensive care zijn terecht gekomen door Covid-19. De helft van hen is jonger dan vijftig jaar. Dat blijkt volgens de krant uit een verslag van een overleg (webinar) op 14 maart tussen intensivisten en andere medici van verschillende Nederlandse ziekenhuizen. Op de IC-afdeling belanden mensen bij wie de werking van één of meer belangrijke organen ernstig verstoord of bedreigd wordt. Patiënten liggen ongeveer drie weken aan de beademing, pas in de derde week knappen ze op.

Uit Chinese cijfers blijkt dat van de 72.000 eerste ziektegevallen 81 procent milde klachten had. Bij 14 procent waren de klachten ernstiger en bij 5 procent ging het om een kritieke situatie.

Tot en met afgelopen zaterdag waren er 20 patiënten in Nederland overleden. De laatste acht daarvan waren tussen de 59 en 94 jaar oud. Van alle patiënten die het coronavirus hebben opgelopen en op de intensive care belanden, sterft de helft.

Hoogleraar Helsloot blijft erbij: scholen hadden open kunnen blijven

Eelke van Ark – Het besluit om de scholen te sluiten zal de Federatie van Medisch Specialisten (FMS), die daartoe zaterdag opriep, een pak van het hart zijn. Maar niet iedereen ziet de maatregel als een bijdrage in het bestrijden van het virus. ’We hebben wel het wetenschappelijk ondersteunde pad van infectieziektenbestrijding losgelaten op dit moment’, zegt hoogleraar Besturen van Veiligheid Ira Helsloot van de Radboud Universiteit vanochtend op Radio 1.

Afgelopen week gaf Helsloot een uitgebreid interview met de Volkskrant waarin hij al beargumenteerde waarom scholen sluiten volgens hem ‘zeker’ mensenlevens zou kosten.De redenering: wanneer scholen sluiten, zo blijkt uit onderzoek, is 10 procent van de beroepsbevolking uitgeschakeld om op de kinderen te passen. De economische schade daarvan vertaalt zich volgens Helsloot in het verlies van ‘tienduizenden gezonde levensjaren’. Ook bekritiseerde hij de Italiaanse overheid: beter had zij de maatschappij niet tot stilstand gebracht. Volgens de hoogleraar zou het in Nederland volstaan om grote evenementen af te gelasten om de piek aan besmettingen te dempen. De huidige maatregel zal volgens hem ‘geen coronadoden voorkomen’.

Wat een rol speelt in deze redenering is de aanname dat kinderen en jongeren het virus niet of nauwelijks verspreiden. Maar juist daarbij had de FMS haar twijfels: er is volgens de Federatie geen bewijs dat kinderen en jongeren het virus niet verspreiden.

Hoe zit dat nou? Viroloog Margriet Veltkamp van het Leids UMC zei vandaag bij Spraakmakers op Radio 1 dat er nog weinig bekend is over de rol van kinderen bij de verspreiding van het virus. ‘We weten dat ze geïnfecteerd raken en ook best veel virus bij zich kunnen dragen. Maar hoe gemakkelijk ze dit vervolgens overdragen aan andere kinderen en volwassenen is nog steeds niet duidelijk.’ De komende weken wordt dan ook onderzoek gedaan naar de overdracht van het virus door jongeren en kinderen in Brabant.

Wetenschappers uit de Verenigde Staten en Hong Kong nemen op dit moment juist aan dat kinderen en jongeren het virus wél verspreiden. Epidemioloog Arthur Reingold van de University of California in Berkeley zegt dat de cijfers uit onderzoek naar coronapatiënten in China suggereren dat kinderen drager van het virus zijn zonder symptomen te tonen. Om diezelfde reden wordt het aantal jonge patiënten waarschijnlijk onderschat. ‘We assume that children are extremely efficient at spreading respiratory viruses, including the new Covid-19.’

Dat standpunt krijgt bijval van viroloog en coronavirusexpert Malik Peiris van de Hong Kong University en Ralph Baric, hoogleraar epidemiologie en corona-expert, van de universiteit van North Carolina. Zij wijzen erop dat hoewel kinderen een klein percentage van de ruim 44.000 coronapatiënten in China uitmaken, ze wél geïnfecteerd raken en dat er geen reden is om aan te nemen dat ze de ziekte niet zullen doorgeven aan anderen. ‘There is no evidence for any of this,’ zeggen de wetenschappers, ‘but given the available data, that is quite a plausible scenario that one needs to think about.’

Zorg op afstand

Judith Spanjers – René van Vloten is al 22 jaar dakloos, en is vanwege het coronavirus de daklozenopvang in Amsterdam-West ontvlucht. ‘In de centrale eetzaal wordt aan alle kanten gehoest. De meesten houden geen hand voor hun mond, laat staan dat ze hoesten in hun elleboog. Toen er donderdag een hoestende man rondliep met koorts, heb ik mijn boeltje gepakt en ben vertrokken,’ vertelt hij aan Het Parool. Hij heeft nu een tentje opgezet in de bosjes langs de A10. In plaats van een boete kreeg hij een warme maaltijd van de handhavers.

Zorginstellingen zijn inmiddels druk met maatregelen nemen. Zo mogen de cliënten van de woonlocaties van de Arnhemse zorgorganisatie Siza niet naar hun dagbesteding en hun werk. Ook mag er geen bezoek komen. De ambulante begeleiders komen niet langs, maar bieden hulp via telefoon en beeldbellen. Ook Jeugdbeschermingsorganisaties zullen zoveel mogelijk contact op afstand hebben met gezinnen. De kantoren van Jeugdbescherming Noord & Veilig Thuis Groningen (Groningen en Assen) zijn voor bezoekers gesloten en de interne en externe overleggen daar zijn geannuleerd.

Actiz, de branche-organisatie voor zorginstellingen, waardeert het dat veel mensen spontaan hun hulp aanbieden in bijvoorbeeld verpleeghuizen. Actiz wil echter zo min mogelijk verschillende mensen in verpleeghuizen laten komen vanwege de kwetsbaarheid van de bewoners. Ook mag er beperkt bezoek komen voor bewoners.

Op Twitter komt via #coronahulp vraag en aanbod bij elkaar van mensen die elkaar willen helpen. Het Rode Kruis roept op om ook aan ouderen, buren en kwetsbaren te denken die niet op social media zitten. ‘Help wel veilig. Zet boodschappen bij de voordeur en maak een praatje via de telefoon.’ Als je hulp wilt bieden kun je je aanmelden als vrijwilliger bij burgerhulpnetwerk Ready2Help. Volgens het Rode Kruis zijn er overigens nepcollectanten actief. Je bent gewaarschuwd.

Energieagentschap: ‘Gebruik coronavirus om energietransitie te versnellen’

IEA

Ties Joosten – Het coronavirus veroorzaakt een acute crisis die de economie ongetwijfeld gaat raken. Nu al vragen verschillende bedrijfstakken (de luchtvaartindustrie voorop) om financiële steun van overheden.

De acute coronacrisis komt op een moment dat de wereld ook een bedreiging in slow-motion het hoofd moet bieden: klimaatverandering. Volgens dr. Fatih Birol, de baas van het IEA, kan corona zowel een bedreiging als een kans zijn in die fundamentele transitie van onze economie en energiesystemen.

De bedreiging ligt besloten in dalende olieprijzen, die energie-efficiency minder financieel aantrekkelijk maken; in onderbroken aanvoerlijnen vanuit China, waar de meeste duurzame energie-technieken vandaan komen; en in overvraagde politici, die zo druk zijn met de acute coronacrisis, dat ze de lange(re) termijn-crisis van klimaatverandering uit het oog verliezen.

Kansen zitten hem vooral in de steunmaatregelen die overheden nu voorkoken om de economie op gang te houden. Het belastinggeld dat nu wordt uitgetrokken om sectoren te steunen die het door corona zwaar hebben, kan (of nou ja: moet) gekoppeld worden aan duurzame doelen. Daarmee houden we volgens Birol niet alleen nu de economie op gang, maar bouwen direct aan de economie van de toekomst.

De komende tijd wordt zo de lakmoesproef: gaan we geld uitgeven om fossiele sectoren in het zadel te houden, of geven we geld uit om hen op een koolstofarme toekomst voor te bereiden?