Het is geen fijne tijd voor het Amerikaanse chemieconcern en zaadveredelaar Monsanto. In 500 steden over de hele wereld waren onlangs onder de noemer March Against Monsanto al ferme protesten te horen tegen producten en praktijken van het bedrijf. Verder verbannen verschillende nationale overheden Monsanto's paradepaardje: het onkruidbestrijdingsmiddel Roundup en gelieerde producten, tezamen behorende tot Monsanto’s voornaamste inkomstenbronnen. Goed voor een omzet van 4,7 miljard euro in 2014. De kritiek rondom Roundup is zo hevig dat een voorspelling over 'het einde van Monsanto' is uitgesproken. Moet deze multinational inderdaad z'n businessmodel drastisch gaan veranderen?

Roundup's giftige component

Bestrijdingsmiddel Roundup ligt onder vuur vanwege gezondheidsrisico’s die het middel zou opleveren. Het werkzame bestanddeel van Roundup is namelijk de chemische verbinding glyfosaat. Glyfosaat werd recent door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in verband gebracht met een verhoogde kans op kanker en chronisch nierfalen. Verschillende landen en winkelketens hebben Roundup al in de ban gedaan. Het gaat daarbij om Sri Lanka, Bermuda en Nederland. In Nederland is verkoop van Roundup aan particulieren vanaf eind 2015 wettelijk verboden, in 2018 volgt een verbod op het professionele gebruik van Roundup, althans op wegen, fietspaden, parken en sportterreinen. De Nederlandse landbouw is vooralsnog uitgezonderd van het verbod. Ook Brazilië, Duitsland en Argentinië overwegen een verbod. Monsanto blijkt al enige tijd te weten van de bijwerkingen die glyfosaat kan veroorzaken, onthulde de website GM-Free Cymru. De activisten van GM-Free Cymru vroegen onderzoeksresultaten uit de jaren tachtig op van de Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA).

De EPA onderzocht voor Monsanto de bijwerkingen van glyfosaat, maar merkte de resultaten aan als 'bedrijfsgeheimen'

De EPA onderzocht voor Monsanto de bijwerkingen van glyfosaat, maar merkte de resultaten aan als bedrijfsgeheimen. Uit memo’s van het EPA valt op te maken dat de resultaten wezen op de vorming van kankercellen bij ratten. Dit was in 1981.

Reactie Monsanto

Monsanto is het oneens met alle ophef rondom glyfosaat en reageerde door te wijzen op de hiaten in het onderzoek van de WHO. Volgens Monsanto zijn verschillende onderzoeksresultaten die glyfosaat als veilig bestempelen niet meegenomen. Om dit argument te ondersteunen verwijst Monsanto naar een bevriende website waar positieve onderzoeksresultaten van naar eigen zeggen ‘ontwikkelde landen’ staan. Een van die ontwikkelde landen is Duitsland, waar het Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR) concludeerde dat glyfosaat geen direct gevaar vormt voor de volksgezondheid. De onafhankelijk van de onderzoekers wordt echter betwist vanwege hun banden met biochemische bedrijven BASF en Bayer. De onderzoekers maakten daarnaast enkele rapporten naar de lange termijn-effecten van glyfosaat niet openbaar, naar eigen zeggen omdat de rapporten diverse bedrijfsgeheimen bevatten.

Roundup Ready 'ecosysteem'

Monsanto heeft een heel commercieel ‘ecosysteem’ gebouwd rondom Roundup. Een onderdeel hiervan is het hierboven besproken bestrijdingsmiddel. Monsanto ontwikkelt ook diverse zogenaamde Roundup Ready-producten. Dit zijn zaden die resistent zijn tegen Roundup. Voor boeren is dit ideaal. Ze hoeven niet te vrezen dat hun gewas wordt aangetast door het bestrijdingsmiddel, waarmee ze het omringende onkruid verdelgen. Roundup en Roundup Ready vallen onder het Agricultural Productivity segment van Monsanto. Deze divisie zette in 2014 4,7 miljard euro om. Monsanto’s omzet groeide in 2014 met 7 procent tot 14 miljard euro. Ruim de helft van deze groei van 7 procent, met een waarde van 550 miljoen euro, heeft het bedrijf te danken aan Roundup. In het jaarverslag over 2014 schrijft Monsanto op dezelfde koers te willen blijven met de verkoop van Roundup, alle ophef ten spijt.

‘We expect to maintain our brand prices at a slight premium over generic products and we believe our Roundup herbicide business will continue to be a sustainable source of cash and gross profit. Monsanto’s crop protection business focus is to strategically support Monsanto’s Roundup Ready crops through our weed management platform that delivers weed control offerings for farmers. In addition, we expect our lawn-and-garden business will continue to be a solid contributor to our Agricultural Productivity segment.’

Monsanto’s toekomst

Monsanto denkt vooruit en richt zich ook op de ontwikkeling van geheel nieuwe producten. Monsanto noemt deze ‘pipeline products' noodzakelijk voor de groei van het bedrijf. De nieuwe producten, waaronder nieuwe genetische gemodificeerde zaden, moeten snel worden ontwikkeld. Want zo schrijft Monsanto in haar jaarverslag: ‘commercieel succes is afhankelijk van de eerste zijn op de markt met het nieuwe product.’ Op het gebied van de productie en ontwikkeling van landbouwzaden is Monsanto al de grootste speler op het wereldtoneel. Die positie kan verder worden verstevigd door de overname van het Zwitserse biochemische bedrijf Syngenta. Syngenta is ‘s werelds nummer één in landbouwchemicaliën en de nummer drie in zaadveredeling. Monsanto is juist de nummer één in zaden en nummer vijf in chemicaliën, volgens onderzoek van Greenpeace. Als de bedrijven samen verder gaan, ontstaat een bedrijf dat het grootste ter wereld is in beide segmenten.

Als Monsanto en syngenta samen verder gaan, ontstaat een bedrijf dat het grootste ter wereld is in beide segmenten

Syngenta geeft aan liever zelfstandig te blijven en heeft verschillende grootbanken ingeschakeld om te zoeken naar alternatieven voor het komende overnamebod van Monsanto. Dit bod zal naar schatting 50 miljard euro bedragen. Aandeelhouders reageren echter verheugd op het nieuws van een aanstaande overname. De koers van Syngenta is sinds eind april, toen het overnamenieuws bekend werd, met 38 procent gestegen, meldt Bloomberg.

Nieuw imago

Vooralsnog lijkt de voorspelling over het einde van Monsanto te voorbarig en zal het bedrijf zich nog blijven richten op de lucratieve onkruidverdelgers. Afgelopen week ontving Monsanto goedkeuring van de Amerikaanse Environmental Protection Agency voor de verkoop van Warrant Ultra Herbicide, een nieuw bestrijdingsmiddel. Daar zijn sojaboeren blij mee, want door het veelvuldig gebruik van Roundup is veel onkruid op hun akkers alweer resistent geworden voor glyfosaat. Het nieuwe middel is ontworpen om die resistent geworden planten aan te pakken. Het einde van Monsanto is zo te zien niet in zicht en een veranderend businessmodel evenmin. Het enige dat Monsanto wel probeert te veranderen is zijn imago. Het bedrijf ziet zichzelf graag als een duurzaam landbouwbedrijf en schenkt bovendien miljoenen aan projecten in Derde Wereldlanden ter bevordering van onderwijs en schoon drinkwater.