
Beeld © CC0 (Publiek domein)
Gaat de concurrentie bij bio-supers ten koste van de kwaliteit?
Ook biologische producten worden nu zo goedkoop mogelijk aangeboden. Volgens betrokkenen leidt die concurrentiestrijd tot slechtere producten. Follow the Money nam de proef op de som en vergeleek een aantal bio-producten. De verschillen blijken groot.
‘Vullers’, worden ze genoemd: stoffen die aan ons eten worden toegevoegd om ze meer substantie te geven, waardoor er minder van het originele product in hoeft te zitten. Een tomatensaus kun je bijvoorbeeld maken van 100 procent tomaten; je kunt ook een beetje bindmiddel en wat water toevoegen en wat minder tomaten gebruiken. Op die manier heb je minder van de dure ingrediënten nodig en krijg je dus een goedkoper product. Handig wanneer je je tomatensaus extra voordelig in het schap wil zetten.
Het gebruik van conserveermiddelen is een andere manier om eten goedkoper te maken. Het eten is dan langer houdbaar en kan dus over langere tijd verkocht worden. Dat betekent minder verlies en dus minder kosten.
Bij het ‘gewone’ voedsel dat in de supermarkt ligt, worden dit soort trucjes al lange tijd gebruikt. Inmiddels neemt de vraag naar biologische producten echter stevig toe en is er een concurrentiestrijd losgebarsten om ook de biologische producten zo goedkoop mogelijk aan te bieden. Zeker nu discounter Lidl ook biologische producten aanbiedt, vaak tegen fors lagere prijzen dan concurrenten als Marqt en Ekoplaza
Hoe gezond zijn biologische producten eigenlijk ten opzichte van die uit de gangbare landbouw?
Sommige supermarkten zouden daarom ook meer 'vullers' in hun biologische producten stoppen, zo meldden betrokkenen eerder aan Follow the Money. Maar is dat ook zichtbaar in de schappen? Is het biologische eten daardoor op sommige plekken minder gezond dan de klant denkt? En hoe gezond zijn biologische producten eigenlijk ten opzichte van producten uit de gangbare landbouw?
Proef op de som
We besloten zelf de proef op de som te nemen. Dit deden we door op zoek te gaan naar zes producten: aardbeienjam, appelmoes, chocoladepasta, pindakaas, sinaasappelsap en tomatensaus. Het testje was simpel: we zochten vlot de goedkoopste biologische versie van het product bij de supermarkten Ekoplaza, Marqt, Albert Heijn, Jumbo en Lidl. Bij de laatste drie vergeleken we het biologische product daarnaast met een gangbaar product.
Helemaal wetenschappelijk verantwoord is de test daarmee niet: wil je supermarkten echt goed vergelijken, dan zou je veel meer producten moeten testen en bij voorkeur ook meerdere vestigingen bezoeken. Desalniettemin geeft het een beeld van de beschikbaarheid en inhoud van biologische producten. Smaak lieten we buiten beschouwing. We legden de uitkomst ook nog voor aan Tiny van Boekel, hoogleraar voedingsmiddelentechnologie aan de Wageningen Universiteit.
1. Aardbeienjam: het maakt allemaal weinig uit
De verschillen: Ekoplaza, Marqt en Jumbo hebben vruchtenconcentraat in hun biologische jam. De rest gebruikt suiker. Biologisch of niet, in elk potje zit ongeveer 50 procent fruit (aardbei). Verder is de samenstelling vrijwel identiek.
De kostenbesparing: vruchtenconcentraat is duurder dan suiker. Hoe groot het prijsverschil precies is hangt af van het moment en van het type vrucht dat voor het concentraat wordt gebruikt. Meestal is dat appel.
Alleen de appelmoes van Marqt bestaat volledig uit appels
De gezonde keuze: vruchtenconcentraat bestaat voornamelijk uit suiker, maar daarnaast kunnen er ook nog vezels en andere voedingsstoffen in zitten. Hoeveel gezonder vruchtenconcentraat is, hangt er vanaf wat er precies in zit.
2. Appelmoes: variatie in hoeveelheid appel
De verschillen: Alleen de appelmoes van Marqt bestaat volledig uit appels. Verder wordt er — biologisch of niet — nog rietsuiker en citroenzuur (E330) aan toegevoegd. De hoeveelheid appels in biologische appelmoes varieert van 90 procent (Ekoplaza) tot 100 procent (Marqt): Lidl (92 procent) Jumbo (92,9 procent) en Albert Heijn (96 procent) zitten daar tussenin.
In de ‘gewone’ appelmoes zit wat minder variatie. Albert Heijn (basic) en Lidl bevatten 92 procent appels, bij Jumbo is het 92,9 procent. Alle winkels verkopen ook andere soorten appelmoes, met een iets andere samenstelling.
De kostenbesparing: suiker is aanzienlijk goedkoper dan appels.
De gezonde keuze: het is heel simpel: hoe minder suiker, hoe gezonder. Beter is het trouwens om gewoon appel te eten. Voedingsvezels blijven nog wel achter in de appelmoes, maar vitamines kunnen verdwijnen.
"De chocopasta van Lidl bevat 5 procent cacao; die van Ekoplaza 30 procent"
3. Chocoladepasta: let op de cacao
De verschillen: ai, geen biologische chocoladepasta bij Lidl, Albert Heijn en Jumbo. Bij Marqt is de goedkoopste biologische chocoladepasta van Penotti; die bevat 15 procent cacao. Bij Ekoplaza is de chocoladepasta nog wat rijker: hier telt ‘ie zelfs 30 procent cacao.
Een gewone chocoladepasta hebben de gewone supermarkten wel. Die van Lidl bevat 5 procent cacao. De chocoladepasta van Albert Heijn en Jumbo bevat 11 procent cacao.
De kostenbesparing: de cacao vervangen door olie, vetten en wat suiker maakt het product een stuk goedkoper.
De gezonde keuze: 'In cacao zitten flavonoïden en die kunnen bloeddrukverlagend werken,' zegt Van Boekel. Hoe meer cacao, hoe gezonder dus. 'Maar reken je niet rijk. Op het dagelijks dieet zal het weinig uitmaken.' Bovendien bevat chocoladepasta altijd al veel suiker. Echt gezond is het dus sowieso niet.
Dextrose is uiteindelijk gewoon suiker
4. Pindakaas: veel variatie in hoeveelheid pinda’s
De verschillen: de biologische pindakaas bestaat bij alle supermarkten vrijwel volledig uit pinda’s. Ekoplaza en Marqt voegen nog een beetje zout toe, Albert Heijn voegt zelfs helemaal niets toe. Lidl heeft geen biologische pindakaas.
In de niet-biologische pindakazen zitten minder pinda’s. Bij Jumbo en Aldi telt de goedkoopste pindakaas 85 procent pinda’s. Hun product wordt verder aangevuld met zonnebloemolie en palmvet. Het goedkoopste alternatief van Albert Heijn (basic) telt slechts 55 procent pinda. Hieraan is naast zonnebloemolie en palmvet dextrose toegevoegd. Dextrose is uiteindelijk gewoon suiker.
De kostenbesparing: de pinda’s vervangen door olie of suiker maakt het product goedkoper.
De gezonde keuze: ‘Pinda’s bevatten redelijk veel onverzadigde vetten en worden daarom als gezond beschouwd.’ Die vervangen door suiker is sowieso ongezonder. Wordt een andere olie gebruikt, dan hangt het van het soort olie af wat het effect is. Op het etiket kun je zien hoeveel verzadigde en onverzadigde vetten er in de pindakaas zitten.
5. Tomatensaus: extra zout
De verschillen: een biologische tomatensaus is ook na drie keer rondstruinen onvindbaar bij Lidl en Jumbo. Bij Albert Heijn is er wel een biologische tomatensaus: die bestaat uit bijna volledig uit tomaten, plus nog een beetje zout en conserveermiddel. Bij Marqt en Ekoplaza bestaat de tomatensaus echt alleen uit (gezeefde) tomaten.
Zout krijgen we al voldoende binnen, dat extra toevoegen is dus niet nodig
In het gewone assortiment heeft Lidl een tomatensaus 'met kruiden'. Die blijkt voor 75 procent uit tomaten te bestaan en bevat vervolgens tomatenpuree, gemodificeerd maïszetmeel, zout, suiker en nog wat kruiden. Albert Heijn heeft in het gewone assortiment een tomatensaus met 95 procent tomaten. De rest is ui, zout, knoflook en een citroensapconcentraat. Die van jumbo telt 99,6 procent tomaten en een beetje zout.
De kostenbesparing: door maïszetmeel – een veelgebruikte vuller – toe te voegen, kun je een product aanzienlijk goedkoper maken. Een beetje zout, suiker en wat kruiden en het product smaakt weer fantastisch. Daarnaast gebruikte Lidl niet alleen tomaten, maar ook tomatenpuree. Dat is handig, want tomatenpuree is langer houdbaar en dus goedkoper. 'Ook bevat het minder water; dat brengt de transportkosten omlaag,' voegt Van Boekel nog toe.
Albert Heijn gebruikt bij haar biologische product conserveermiddel. Daarmee is het product langer houdbaar, waardoor het product over langere tijd verkocht kan worden en dus goedkoper aangeboden kan worden.
De gezonde keuze: zout krijgen we al voldoende binnen, dat extra toevoegen is dus niet nodig. Ook suiker toevoegen is niet heel gezond. Dat maakt de sauzen van Lidl (zout en suiker) en Albert Heijn (zout) wat minder gezond.
"Ja, er wordt ook in biologische producten bezuinigd door vullers toe te voegen"
Met het gebruik van tomatenpuree is op zich echter niet zo veel mis: 'De verwerking tot puree zorgt ervoor dat bepaalde gezonde stoffen beter voor ons lichaam beschikbaar komen dan bij onbewerkte tomaten,' merkt Van Boekel op. 'Het gehalte vitamine C gaat bij verwerking tot tomatenpuree wel wat naar beneden, maar van vitamine C krijgen we toch al voldoende binnen. Aan de tomatensaus had Lidl maïszetmeel toegevoegd. Het toevoegen van een beetje zetmeel zal binnen het algehele dagelijks dieet weinig uitmaken.'
6. Sinaasappelsap: vers het lekkerst
Verschillen: biologisch sinaasappelsap ontbreekt in de schappen van Lidl. Marqt en Albert Heijn hebben biologisch sinaasappelsap uit concentraat. Daarvoor wordt het sap ingedampt; net zo goed een verhitting dus. Bij Ekoplaza is het sap versgeperst van sinaasappels. Dat is trouwens wel een stuk duurder.
De gewone verse sinaasappelsap van Lidl is gepasteuriseerd. Die van Albert Heijn en Jumbo zijn uit concentraat, waarbij Jumbo nog extra vitamine C toevoegt.
De kostenbesparing: pasteuriseren zorgt voor een langere houdbaarheid. Het product hoeft dan niet onmiddellijk verkocht te worden en kan dus goedkoper worden aangeboden. Ook concentraat is langer houdbaar en zorgt bovendien voor besparing van transportkosten.
Soms is het biologische alternatief wat ‘puurder’
De gezonde keuze: 'Qua gezondheid maakt het weinig uit,' zegt Van Boekel. 'Verhitten zorgt voor een verlies aan vitamine C, maar daarvan krijgen we toch voldoende binnen. De smaak gaat wel wat achteruit na verhitting.'
Eindconclusie
Ja, er wordt ook in biologische producten bezuinigd door vullers toe te voegen of een product langer houdbaar te maken. Zo varieerde de hoeveelheid cacao behoorlijk tussen verschillende chocoladepasta’s behoorlijk, kwamen de sinaasappels soms uit concentraat en varieerde de hoeveelheid appels. Systematische verschillen tussen supermarkten hebben we echter niet opgemerkt. Lidl had vooral heel weinig biologische producten.
Soms is het biologische alternatief wat ‘puurder’. De goedkoopste biologische pindakaas bevatte bijvoorbeeld aanzienlijk meer pinda’s dan het goedkoopste gangbare alternatief. Systematisch zijn dit soort verschillen echter niet. De vraag is ook wat precies puur is, zegt van Boekel. ‘Jam, pindakaas, appelmoes zijn allemaal bewerkte producten bereid uit grondstoffen. Wat is dan de definitie van puur, wat is je referentiepunt?’
Daarnaast, merkt van Boekel op: 'Op je algehele voedingspatroon hebben dit soort verschillen in de hoeveelheid vullers überhaupt weinig effect. Alleen wanneer je allergisch bent voor bijvoorbeeld tarwe is het belangrijk goed op te letten of er geen tarwezetmeel is toegevoegd.'
Follow the Money brengt de macht van de voedingsindustrie en supermarkten in kaart. Dit artikel is een vervolg op 'Biologische sector vreest macht grote supermarkten'. Ook de komende tijd is meer hierover te verwachten. Wil je met onze redacteuren meedenken? Word lid van ons voedselpanel!
24 Bijdragen
Danny Split 7
Ook meer energiek, maar er zit gemiddeld minder suiker in biologische producten.
Hoe lang zou je biologisch moeten eten om geen bestrijdingsmiddelen in je systeem te kunnen vinden?
Stijn van Gils 3
Danny SplitVoor alle duidelijkheid. Dit gaat alleen over 'vullers'. Op andere manieren kan een biologisch product dus nog steeds anders (bijvoorbeeld gezonder) zijn.
Op je laatste vraag. Ik ben bang dat je - ook met een puur biologisch dieet - nog steeds wat bestrijdingsmiddelen binnen kunt krijgen. Biologische boeren mogen hun land bijvoorbeeld deels bemesten met mest uit de gewone landbouw. Ook kan er altijd wat vervuiling in het water zitten.
Zie bijvoorbeeld dit artikel:
http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02652030110113799
Groet,
Stijn
Wouter de Heij 5
Stijn van GilsOp Hollands fruit en groente zijn de MRL's vrijwel 0. Bespoten of niet.
Ik maak me vooral zorgen over producten van Verweggistan. Die worden zelfden goed gecontroleerd.
Nederland exporteert inmiddels EKO/BIO naar de VS omdat de VS hun eigen US Organic niet vertrouwen. Welkom in de wereld van big-food ....
Stijn van Gils 3
Wouter de HeijHet percentage verplicht biologische mest op biologische akkers is recent wel verhoogd, tot dik boven de 50%.
Annemiek van Moorst 10
Stijn van GilsHier in Italië kun je alleen een biologische (nl. biodynamisch) status verkrijgen als je eigen mest van eigen dieren (schapen, ezels, runderen, kippen) hebt.
Als mest van 'gewone' koeien is gecomposteerd, zijn vrijwel alle schadelijke stoffen verdwenen. Niettemin vraag ik zelf, als ik het al gebruik, biologische mest (van boeren die alles bio doen). Echter, ik tuinier/boer meest vegetarisch met compost van eigen (meest biologische) afval en gebruik bio stro en houtsnippers als mulch.
Lydia Lembeck 12
Danny SplitMarla Singer 7
Lydia LembeckMijn uitgangspunt is natuurlijk. Goede grondstoffen met zo min mogelijk conserveringsmiddelen of andere chemische rotzooi. Die industrie heeft haar vertrouwen verloren door teveel schandalen. Daar ga ik geen rooie cent aan uitgeven.
Het is een kwestie van goed op de labels kijken.
Als het moet zelf je favoriete spullen maken van de ingrediënten die je zelf kiest. Dat kost wel wat tijd maar als je geen TV kijkt heb je zeeën van tijd over.
Van mij hoeft het helemaal niet goedkoop te zijn. Als het maar lekker is, de natuur niet teveel geweld wordt aangedaan, de leveranciers en boeren een eerlijke prijs krijgen zodat ze een normaal bestaan hebben. Dat verdienen ze meer dan uitgeknepen te worden door de geldwolven van de supermarkten. En volgens familie van mij uit de agrarische sector is de Lidl daar eerlijker mee dan een AH. Daar horen consumenten ook rekening mee te houden (als ze dat kunnen secu willen betalen).
Annemiek van Moorst 10
Marla SingerJe hebt helemaal gelijk Marla. Toen ik nog in Amsterdam woonde ging ik naar de boerenmarkt en Marqt. Met mensen die het verschil niet proeven, heb ik te doen. Liever betaal ook ik meer voor kwaliteit en dan liefst direct aan de boer.
Hier in Italië kweek ik veel zelf of ga ik naar bio boeren voor groente, wijn etc.
Peter Urbanus 5
Danny SplitWouter de Heij 5
Lydia Lembeck 12
Wouter de HeijWouter de Heij 5
Lydia LembeckEn nu een niche < 10%
Ik bedoel er niks kwaads mee, maar het is wel feitelijk.
Annemiek van Moorst 10
Wouter de HeijDe moncultuurlandbouw met pesticiden en ploegen zal echt moeten veranderen om het leven op deze planeet mogelijk te houden. En zeer zeker niet geëxporteerd moeten worden naar andere landen zoals nu helaas gebeurt, De agribusiness is een neoliberaal monster dat met alle kracht bestreden moet worden omdat ze nooit genoeg heeft en kleine boeren en hun grond kapot maakt.
Wouter de Heij 5
Annemiek van MoorstLydia Lembeck 12
Wouter de HeijHet enorme probleem ligt in de manier van het verdelen van het voedsel. En dat is mensenwerk. Mensen onthouden arme en hongerige medemensen voedsel vanwege geld.
Is het dan niet belangrijker om DAAR te beginnen ipv kunstmatige methodes te verzinnen, terwijl duidelijk is dat het ook dan niet terecht komt bij de mensen die echt dood gaan van de honger?
Annemiek van Moorst 10
Wouter de HeijNatuurlijk zijn agroforestry, permacultuur e.d. veel duurzamer. Ik raad je aan je in permacultuur en agroforestry te verdiepen. Je zult zien dat de resultaten die behaald worden met permacultuurprojecten in woestijnen, lössplateu in China, Ethiopië ongelofelijk zijn. Wel wat beter dan oerwouden wegkappen voor monoculturen van soja, palmolie. Het gaat allen maar om kortetermijngewin. Wij en vooral de inheemse bevolking blijven met de ellende zitten. Zou heel fijn zijn als jij juist als agrifood onderzoeker je hierin zou verdiepen. Je kunt het verschil maken Wouter!
Wie er niet meer mag leven? Niemand als de agribusiness zo doorgaat, alleen de superrijken.
Rodale, the longest-running side-by-side study comparing conventional chemical agriculture with organic methods (now 47 years), found organic yields match conventional in good years and outperform them under drought conditions and environmental distress — a critical property as climate change increasingly serves up extreme weather conditions. Moreover, agroecological practices (basically, farming like a diversified ecosystem) render a higher resistance to extreme climate events which translate into lower vulnerability and higher long-term farm sustainability.
http://www.huffingtonpost.com/eric-holt-gimenez/world-hunger_b_1463429.html
Peter Urbanus 5
Bio-appels worden vaak ingevlogen (lekker schoon)
peter 249
Peter UrbanusRob 6 1
Wouter de Heij 5
Rob 6Annemiek van Moorst 10
Wouter de HeijWouter de Heij 5
Annemiek van MoorstWat blijft: geen bestrijdingsmiddelen, en geen kunstmest, en hoge mate van diervriendelijkheid.
Maar inzet van cleantech is bij biologisch 2.0 ook okay:
Kortom: wel ook LED verlichting (mits op zonne energie) en niet conserveertechnieken (HPP, PEF, AMAP).
En zo kan ik wel meer voorbeelden noemen.
Annemiek van Moorst 10
De concurrentie bij bio-supers gaat ten koste van de kwaliteit.
Martin Bongers 4
Die vraag kun je beantwoorden zonder onderzoek. Iedereen snapt dat er door concurrentie goedkope producten ontstaan die kwalitatief minder zijn dan duurdere. Zo zit de economie in elkaar. Biologisch of niet.
Maar om de vraag te beantwoorden gaat de auteur vergelijkingen aan met gangbare producten en gangbare supermarkten. Ik niet snappen??
En vervolgens tuint de auteur in de valkuil die bedacht is door Wageningen, Unilever etc.: zie je wel: biologisch is helemaal niet gezonder! (alsof dat de vraagstelling was trouwens).
Beste Stijn, biologische producten zijn helemaal niet per se gezonder, of lekkerder. En de term ‘biologisch’ is zeker geen aanduiding voor ‘hoeveelheid’ (de hoeveelheid echt fruit in jam bijvoorbeeld).
Waar het om gaat is dat er binnen het scala ‘biologisch’ goede en slechte producten zullen komen, net zoals je dat hebt met goede of slechte gangbare producten. Beide stromingen hebben gemeen dat ‘profit’ voor uitwassen zorgt, maar alleen door bio te kopen weet je zeker dat er bij de totstandkoming van het product meer aandacht is geweest voor people en planet.