Het door Volkswagen gedomineerde wagenpark van de Nederlandse politie staat al jaren ter discussie vanwege mogelijke corruptie bij de gunning ervan aan Volkswagenimporteur Pon. En daar is nu het Volkswagen dieselschandaal bijgekomen. GroenLinks Kamerlid Liesbeth van Tongeren pleitte er vorige week in de Tweede Kamer zelfs voor geen Volkswagens meer te bestellen voor de politie. Samen met haar partijgenoot Rik Grashoff diende ze een motie in om op basis van de Aanbestedingswet 2012 Volkswagen uit te sluiten van aanbestedingen.

Besmet wagenpark

Het dieselschandaal blijkt nu ook het wagenpark van de politie ‘besmet’ te hebben. Een ingewijde bij de politie geeft een grove schatting van 1500 voertuigen. Het gaat dan om politievoertuigen met een 2.0 TDI CR-motor ‘en dan vooral de 140 pk versie’. Dieselgate zou volgens de bron betrekking hebben op zowel opvallende politiewagens zoals de Touran Noodhulp, de Transporter T5GP en de Volkswagen Amarok als ook diverse onopvallende voertuigen waaronder de Golf 6, Touran, Passat, Caddy en Transporter. Daarnaast worden er ook door ambulancediensten en brandweerkorpsen dieselvoertuigen besteld via het contract met Pon. Bronnen melden dat een deel van de levering van nieuwe politievoertuigen al on hold staan bij Pon in Leusden. Zo zouden bij een bestelling van de Landelijke Eenheid in ieder geval 20 bestelde politieauto’s nog niet geleverd zijn vanwege Dieselgate. Politiewoordvoerder Helma Huizing kan nog geen update geven. ‘We zijn bezig met de inventarisatie hoeveel politievoertuigen met de software zijn uitgerust.’

Boete dreigt

Door het niet leveren dreigt er een boete zodra de geëiste leveringstermijn van 105 dagen wordt overschreden. De boeteclausule bij vertraging in de aflevering bedraagt volgens het contract ‘per bestelling 1,5 procent voor elke week vertraging, tot een maximum van 15 procent van de prijs van het bestelde Motorvoertuig’. Uitgaande van een prijs van 40 duizend euro per politieauto kan dan de boete voor Pon richting de 6.000 euro per voertuig lopen. De Nederlandse importeur van Volkswagen, het familiebedrijf Pon, maakte eerder al bekend dat ze 4.100 voorradige voertuigen met de omstreden EA189-motor met een Euro 5-label níet afleveren. Pon maakte ook bekend dat er in Nederland 160 duizend voertuigen terug naar de dealer moeten om de malafide software te verwijderen. Dit in opdracht van het Volkswagenconcern, gevestigd in Wolfsburg.

Bewogen voorgeschiedenis

Vrijwel het gehele wagenpark van de Nederlandse politie bestaat uit Volkswagens, van voertuigen met stripings en zwaailichten tot onopvallende politievoertuigen. Het in 2010 aan het familiebedrijf Pon gegunde megacontract was vanaf de start al omstreden [zie het FTM-dossier]. Beschuldigingen van corruptie vormden voor voormalig minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten de reden om het contract met Pon voortijdig te beëindigen en een nieuwe aanbestedingsprocedure te starten. Er kwam echter in december een overbruggingscontract van 18 maanden met Pon totdat het in gang gezette nieuwe aanbestedingstraject is afgerond, waarvoor uiterlijk 1 juli 2016 een definitieve gunning moet plaatsvinden. Als het aan Van Tongeren ligt, wordt Volkswagen uitgesloten. ‘Ik wil dat het kabinet auto’s, die door frauduleuze praktijken door de milieutesten zijn gekomen uitsluit van aanbestedingen,’ schrijft ze op de GroenLinks-website.

Niet-nakoming van het contract

De vraag is nu niet enkel meer of Pon het omvangrijke politiecontract ter waarde van een half miljard euro via corruptie in de wacht heeft gesleept (het strafrechtelijke onderzoek is nog steeds gaande), maar óók of Pon wel echt Volkswagen-diesels levert die voldoen aan de Euro 5-normen, waarin de limietwaarde voor de uitstoot van stikstokoxiden (NOx) 280 mg/km bedraagt. En dat terwijl in het Programma van Eisen bij de zogeheten LAPV 2010 als hárde eis staat dat de voertuigen moeten voldoen aan de Euro 5-norm. De Euro 5-diesels van het Volkswagen-concern worden teruggeroepen, omdat ze aan die norm in de praktijk niet voldoen.       De Euro 5 norm eis in het Programma van Eisen   Myrthe Vogel, docent-onderzoeker aanbestedingsrecht aan de Vrije Universiteit, geeft aan dat het gesjoemel met de software op twee manieren implicaties kan hebben: contractrechtelijk en aanbestedingsrechtelijk. ‘Als in het contract is opgenomen dat er aan de Euro 5-norm moet worden voldaan en dat blijkt niet het geval te zijn geweest, dan is er sprake van niet-nakoming van het contract.’ Het contract met Pon kan echter niet zomaar opgezegd worden. ‘Partijen kunnen hier nadere afspraken over gemaakt hebben, maar in algemene zin geldt dat als nakoming nog mogelijk is, de politie eerst een redelijke termijn moeten aanbieden om het probleem te herstellen.' Het ligt in lijn der verwachting dat dat zal gebeuren in de vorm van de reeds aangekondigde terugroepactie waarin de sjoemelsoftware wordt verwijderd.

'Andere leveranciers kunnen dan naar de rechter stappen met het argument dat hun geen eerlijke kans is geboden'

Vogel wijst echter op een dreigende spagaat als de politie tijdelijk te lang akkoord gaat met het niet-voldoen aan de norm. 'Daarmee valt een van de eisen van de aanbesteding weg en dan zou er sprake kunnen zijn van een zogeheten “wezenlijke wijziging”. Andere leveranciers kunnen dan naar de rechter stappen met het argument dat hun, op het verkrijgen van deze gewijzigde opdracht, geen eerlijke kans is geboden. Door het wegvallen van de milieueis hadden zij mogelijk wél kunnen inschrijven. Ze zouden een heraanbesteding of schadevergoeding kunnen vorderen.’ Woordvoerder Veiligheid & Justitie Jean Fransman kan nog niet antwoorden op de vraag in hoeverre Pon in gebreke is gebleven door niet aan de Euro 5-norm te voldoen. ‘Er zijn Kamervragen over gesteld en er wordt nu onderzocht of de norm is overschreden. Daar kan ik nog niet op vooruitlopen.’ Pon heeft ondanks herhaalde verzoeken niet gereageerd.