‘Kaviaardiplomatie’ wordt het in Azerbeidzjan genoemd: een oude traditie waarbij genodigden in Azerbeidzjan een blik kaviaar uit de nabijgelegen Zwarte Zee ontvangen, waarna de zaken doorgaans een stuk gesmeerder verlopen. Met dit soort lobby- annex omkooppraktijken kregen Europese politici van de Parlementaire Vergadering (PACE) van de Raad van Europa ook te maken. Deze Raad is een onafhankelijk orgaan dat toezicht houdt op de mensenrechten en democratie in de 47 aangesloten landen. De taak van de afgevaardigden is onder meer op te treden als onafhankelijk verkiezingswaarnemer. Zo ook in Azerbeidzjan. Maar in plaats van scherp waar te nemen, lieten de afgevaardigden zich volop in de watten leggen door Azerbeidzjaanse politici, kregen ze Formule 1-kaartjes voor het stratencircuit in hoofdstad Bakoe en ontvingen de politici donaties voor hun stichting.

Deze omkooppraktijken kwamen in april van dit jaar aan het licht, mede dankzij CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, een van de Nederlandse PACE-afgevaardigden. Hij dropte begin 2017 een bommetje door op te roepen om de hardnekkige signalen van corruptie in de Raad te onderzoeken. Hij kreeg uiteindelijk voldoende steun. ‘Het was ongelofelijk moeilijk om dit bloot te leggen, omdat juist de mensen in sleutelposities erbij betrokken waren. Die konden lange tijd iedere vorm van onderzoek tegenhouden,’ zei Omtzigt vorig jaar in een interview met Follow the Money.

Op aangeven van Omtzigt kwam er een onafhankelijke onderzoekscommissie die half april een vernietigend rapport uitbracht. Talloze oud-leden – waaronder prominente Duitse, Belgische, Italiaanse, Azerbeidzjaanse, Sloveense en Bulgaarse politici – bleken behalve kostbare blikken kaviaar ook heimelijk geld te hebben ontvangen van het autoritaire regime in Bakoe. In de tussentijd had ook het internationale journalistieke onderzoeksproject The Azerbaijan Laundromat al de nodige omkooppraktijken aan het licht gebracht (lees in dit FTM-artikel hoe de geldstromen waren georganiseerd).

Royeren

Afgelopen woensdag werd duidelijk welke conclusies PACE verbindt aan het rapport. Maar liefst 14 (voormalige) PACE-leden hebben een levenslang toegangsverbod gekregen tot de gebouwen van de Raad van Europa en PACE. Een aantal van hen is ook gestript van de eretitel ‘Honorary Associate’. In de openbaarmaking staan ook rake typeringen van de vergrijpen waaraan de Europese politici zich schuldig hebben gemaakt: van ‘serieuze overtreding van de ethische code’ en ‘het niet melden van belangenverstrengeling’, tot aan strafrechtelijke classificaties als ‘betrokkenheid bij activiteiten met een corrupt karakter’.

Omtzigt is tevreden met de maatregelen. ‘Het is uniek dat 14 oud-leden van de assemblee levenslang het recht tot toegang ontzegd is,’ laat hij weten. Tegen het Italiaanse oud-lid Luca Volontè loopt in Italië intussen een strafrechtelijk onderzoek. In België heeft justitie een vooronderzoek opgezet. En er volgen mogelijk nog sancties vanuit de aangesloten lidstaten. ‘Zij moeten voor 1 januari rapporteren wat ze gaan doen,’ zegt Omtzigt. Dat kan nog vergaande gevolgen hebben voor de besmeurde politici, want een aantal oud-afgevaardigden, zoals de Belgische politicus Alain Destexhe (MR) en Karin Strenz (CDU), zitten in hun thuisland alweer op het pluche. ‘Het parlement kan daar dus echt sancties nemen die pijn doen,’ aldus Omtzigt.