We hebben geen rente-instrument meer (en dat is helemaal niet erg)

‘De industrie worstelt met levertijden. Er is een tekort aan personeel, grondstoffen en materialen.’ Dit bericht zweefde nogal achteloos voorbij, maar het is eigenlijk wel iets om even bij stil te staan – na jaren van recessie en onderbezetting.

Goed, de verborgen werkloosheid is nog altijd hoog – zo willen 1,3 mln mensen eigenlijk méér werken – en de lonen stijgen nog niet, maar het is duidelijk dat sommige sectoren conjunctureel richting oververhitting dreigen te gaan. Wat te doen? Normaalgesproken zou je zeggen dat het minste wat je kunt doen is de rente wat te verhogen. Maar dat gebeurt niet, want we gaan immers niet meer over de rente. Het vaststellen daarvan hebben we uitbesteed aan de ECB, en die is nog veel te druk met lage inflatie en zieke Italiaanse banken in de weer om zich over onze heipalen druk te maken.

Maar dat die rente-optie er voor ons landje individueel er niet meer is, is misschien helemaal niet zo erg. Je kunt de conjunctuur namelijk ook prima op een andere manier sturen, namelijk met fiscaal beleid. Sterker nog: als je erover doordenkt is dat eigenlijk veel handiger en logischer. Je kunt dan met specifieke maatregelen exact die sectoren afremmen of stimuleren die dat nodig hebben, of – en nu komt het – betere groeikansen geven omdat we dat politiek wenselijk vinden.

Bouw van nieuwe woningen wil je niet tegengaan, speculatie en prijsopdrijving wel

Neem de bouw. Daar knelt het. De heipalen en de bouwvakkers zijn op. Wil je die sector dan afknellen met een generieke renteverhoging? Neen. Wil je die afremmen door de belasting op cement te verhogen? Nee ook niet, want we willen juist méér nieuwbouw. Maar wat je als beleidsmaker misschien wél wilt is de speculatie en prijsopdrijving van bestáánde woningen tegengaan, om zo de druk op de woningmarkt te verlichten.

De wensen zijn duidelijk: meer nieuwbouw, minder speculatie. Hoe te handelen? Je zou bijvoorbeeld de overdrachtsbelasting, die in de crisis van 6 naar 2 procent werd teruggebracht, weer omhoog kunnen brengen. Het liefst nog alleen voor die kopers die zelf niet in de woning gaan wonen, dan heb je nog specifieker de beleggende koper te pakken. Tegelijk zou je via bijvoorbeeld verlaging van gemeentelijke leges bij bouwaanvragen de bouwkosten kunnen drukken.

Warrige brei Rutte III

Het zijn slechts enkele voorbeelden, maar het idee moge duidelijk zijn. En: indien gewenst kan dit budgetneutraal worden uitgevoerd. Dus als er per ongeluk meer belasting dreigt binnen te komen omdat we bijvoorbeeld vervuilende activiteiten zwaarder belasten, kan er altijd een generieke verlaging van de inkomstenbelasting tegenover gezet worden. Maar misschien kies je er juist voor om per saldo wél de lasten te verhogen, omdat de conjunctuur als geheel wat te hard gaat. Het is allemaal mogelijk.

Maar het begint met een duidelijk idee waar je met de economie naar toe wilt. En helaas wringt daar Rutte III’s schoen.

Wat je eigenlijk over de plannen van het kabinet moet constateren is dat er geen keuzes worden gemaakt. Er is, zo lijkt het, vooral naar de koopkrachtplaatjes gekeken, en hoe die met een nieuwe stapeling van maatregelen weer rechtgetrokken konden worden om de gevolgen van de slecht beredeneerde vlaktax weer ongedaan te maken.

Conjunctuurbeleid wordt in het geheel niet gevoerd. Sterker nog: de beoogde lastenverlichting, die beargumenteerbaar nu nét niet meer nodig is, is eigenlijk niet eens van de grond gekomen. Zo erg zag men kennelijk door de bomen het bos niet meer.

Een gebrekkige visie op de conjunctuur die wordt ingevuld met beleid dat een niet bestaand doel niet dient. Wat een helaasheid. We wensen Rutte III succes met de implementatie.