Talrijk zijn de foto’s en video’s van de felle brand die maandagavond de spits en het dak van de iconische Notre Dame in Parijs verwoestte en grote schade toebracht aan de kathedraal. Al snel riep de Franse premier Emmanuel Macron het volk op een financiële bijdrage te leveren aan de restauratie.

Het leek wel of een aantal miljardairs op die oproep zat te wachten. De president was amper uitgesproken of de miljoenen stroomden al binnen, met honderden tegelijk. François-Henri Pinault, topman van Kering SA (eigenaar van Gucci en vele andere merken), doneerde samen met zijn vader François Pinault 100 miljoen euro via hun investeringsvehikel Artémis.

De familie Arnault, hun aartsrivalen, ging daar enkele minuten later riant overheen met een schenking van 200 miljoen euro. Ook stelden ze alle kennis van hun modeconcern LVHM op het gebied van design en architectuur ter beschikking aan de restaurateurs.

Cosmeticaconcern L’Oréal en zijn belangrijkste aandeelhouder, de familie Bettencourt Meyers, droeg 100 miljoen euro bij. De liefdadigheidsstichting van de familie kwam met eenzelfde bedrag over de brug. Ook olie- en gasgigant Total maakte bekend 100 miljoen te willen bijdragen.

Op het moment van de brand werd de Notre Dame al gerestaureerd. Daarvoor was een budget van ongeveer 150 miljoen voorhanden. Hoeveel de restauratie uiteindelijk zal kosten, is op dit moment niet te voorspellen, maar met de 600 miljoen euro die nu al door Franse rijkaards is toegezegd, is een flinke pot beschikbaar.

Geld met een luchtje

Maar waarom verdrongen deze Franse miljardairs zich om de portemonnee te trekken? Natuurlijk, de Notre Dame is een nationaal monument, een icoon. Het spirituele hart van rooms-katholiek Frankrijk, zoals Trouw dinsdag kopte.

Die feiten negeerden de media in hun berichtgeving over de gulle schenkingen

Maar er is meer aan de hand. De Arnaults en de Pinaults zagen de afgelopen jaren hun reputatie flink afbladderen. Beide families en hun bedrijven lijken zich geregeld schuldig te maken aan belastingontduiking. Total stapelde de laatste jaren schandaal op schandaal. Die feiten negeerden vrijwel alle media in hun berichtgeving over de gulle schenkingen.

Bernard Arnault is oprichter en voorzitter van Louis Vuitton Moët Hennessy (LVHM), het conglomeraat van luxe merken waartoe ook Dior, Bulgari en Fendi behoren. In 2012 kwam hij uitgebreid in het nieuws toen hij de Belgische nationaliteit wilde aanvragen om zo te ontsnappen aan de hoge vermogensbelasting van 75 procent die de toenmalige Franse president Hollande wilde opleggen. In april 2013 maakte Bernard Arnault bekend dat hij afziet van de Belgische nationaliteit. Volgens financieel persbureau Bloomberg heeft LVHM om fiscale redenen miljarden euro van het eigen vermogen in België geparkeerd.

In het najaar van 2017 kwam hij weer in het nieuws. Journalisten van Le Monde hadden in de Paradise Papers, gelekte documenten van het prominente offshore advocatenkantoor Appleby, ontdekt dat de zakenman via een holding op Jersey een groot huis in Engeland bezat. Arnault erkende dat, maar zei dat zowel de Franse als de Britse fiscus van huis en holding op de hoogte waren.

Bernard Arnault is volgens diverse jachtenwebsites eigenaar van Symphony, een schip met een lengte van 101 meter dat in Nederland is gebouwd. Via een woordvoerder heeft Arnault ontkend dat hij de eigenaar is.

In december 2018 diende een Franse anti-corruptie waakhond bij het gerechtshof in Parijs een aanklacht in tegen de Louis Vuitton Foundation wegens fraude en belastingontduiking bij de bouw van hun museum, dat zijn deuren in 2014 opende. Een woordvoerder van de stichting verwierp de aantijging, die volgens hem alleen ten doel had de reputatie van Louis Vuitton en LVHM te beschadigen.

Van hetzelfde laken een pak

Kering SA, het bedrijf van de familie Pinault, ligt in Italië zwaar onder vuur. In januari maakte de firma bekend dat de auditdienst van de Belastingdienst in Milaan had geconstateerd dat Kering tussen 2011 en 2017 liefst 1,4 miljard euro te weinig aan belastingen heeft betaald. De claim wordt overigens fel bestreden door Kering.

Daarmee zou de rekening alsnog voor het leeuwendeel op de schouders van de Franse belastingbetalers worden gelegd

Volgens de Italiaanse fiscale onderzoekers ontdook Kering op grote schaal belastingen door werknemers op papier vanuit hun Italiaanse en Franse kantoren over te brengen naar Zwitserland, terwijl ze feitelijk in Italië en Frankrijk bleven werken. Het Zwitserse Openbaar Ministerie begon maart 2018 een strafrechtelijk onderzoek naar Kering. Dat onderzoek loopt nog.

Kort nadat de familie Pinault de schenking van in totaal 100 miljoen euro bekend had gemaakt, deed hun goede vriend, de voormalige minister van Cultuur Jean-Jacques Aillagon, de suggestie dat schenkingen als deze voor 90 procent aftrekbaar zouden moeten zijn. Daarmee zou de rekening alsnog voor het leeuwendeel op de schouders van de Franse belastingbetalers worden gelegd. Maar de familie Pinault liet kort daarop via persbureau Reuters weten dat zij van geen enkele aftrekregeling gebruik zullen maken.

De erfgenaam van L’Oréal, Liliane Bettencourt Meyers, kwam in 2010 in opspraak nadat een geheime opname was uitgelekt van een gesprek waarin ze leek te verklaren dat ze in Frankrijk belasting had ontdoken. De gesprekken tussen haar en haar financieel adviseur in haar villa in een Parijse buitenwijk waren tussen mei 2009 en mei 2010 stiekem door haar butler opgenomen. Te horen was onder meer dat Bettencourt grote bedragen had ondergebracht bij Zwitserse banken. De rel die ontstond wist ze uiteindelijk te sussen met een verklaring dat ze haar gehele vermogen, inclusief alles in Monaco, zou melden bij de Franse fiscus.

Bettencourt bezat een eiland dat onderdeel is van de Seychellen. Over de aankoop daarvan zou ze nooit belasting hebben betaald.

De rijkste vrouw van Frankrijk overleed in september 2017. Het Amerikaanse zakenblad Forbes schatte haar vermogen eind 2013 op 30 miljard dollar.

Schandalen

Olie- en gasbedrijf Total S.A. telt zoveel zoveel schandalen dat hun Engelse Wikipedia-pagina zich kortheidshalve beperkt tot de belangrijkste:

• In Myanmar hield Total zich niet aan de Europese sancties tegen dat land. Bovendien maakte het bij de aanleg van een pijplijn gebruik van slaven.
• Op 16 december 2008 werd de baas van Total Italië met tien andere bestuurders opgepakt, op verdenking van omkoping.
• Op 26 april 2016 oordeelde een Parijs gerechtshof dat Total schuldig was aan omkoping van ambtenaren van het regime van Saddam Hoessein. Total moest een boete van 750.000 euro betalen.
• In 2013 schikte Total een zaak met de SEC, de Amerikaanse financiële waakhond, over het omkopen van Iraanse ambtenaren. Total betaalde de SEC 398 miljoen dollar.

Uit de Paradise Papers bleek dat Total een reeks dochterbedrijven had ondergebracht op Bermuda. Maar in een verklaring op 7 november 2017 ontkende Total dat het onderbrengen van zijn dochters op Bermuda ook maar iets te maken had met het fiscale klimaat dat daar heerst; de vestigingen op het olierijke Bermuda hielden slechts verband met operationele activiteiten.

Vergiffenis

De middeleeuwen kenden het verschijnsel van de aflaat: je kon kwijtschelding van je zonden krijgen door vergiffenis te vragen en een goede daad te verrichten. Maar in de late middeleeuwen vierde een bijzondere vorm van misbruik van de aflaat hoogtij: voor een mooie som kon je een document kopen waarin een goede daad stond beschreven. Zo kon je, in plaats van een goede daad te verrichten, je zonde letterlijk afkopen. Met name de aflaat waarmee de bouw van de Sint Pieter in Rome werd gefinancierd, was populair. Juist deze levendige aflatenhandel was een reden voor de opstand van de protestantse kerkhervormers.

Het geloof in de hemel is sinds die tijd aanzienlijk afgenomen, maar als je het woord ‘hemel’ vervangt door ‘reputatie’, dan is een aflaat van 100 miljoen euro voor de renovatie van een kathedraal geen weggegooid geld.

Het klinkt wrang, maar de grote brand in de Notre Dame moet voor de pr-firma’s die voor de Franse miljardairs en multinationals werken een geschenk uit de hemel zijn. Op tv als belastingontduiker gebrandmerkt? In de krant als fraudeur gekruisigd? Gezondigd met je belastingopgave? Verketterd door de gele hesjes, die vinden dat zij opdraaien voor alle klimaatkosten, terwijl grote bedrijven vrijuit gaan? Schenk gul aan Onze Lieve Vrouwe! Jubel dat van alle daken! En je zult merken dat vrijwel alle media je alleen nog zien als vrome suikeroom, wiens zonden zijn vergeven.

Halleluja.