Westerlingen zijn de afgelopen 50 jaar minder melk en meer frisdranken gaan drinken. Dat is zonde, is de strekking van een nieuwsbericht op de website van Wageningen University & Research (WUR). Melk is een belangrijke bron van nutriënten als calcium, fosfor, kalium en vitamine A, B12 en B2, terwijl frisdrank geen hoogwaardige voedingsstoffen bevat. De productie van zuivel is daarnaast ongeveer even duurzaam als die van frisdrank.

Melk is een belangrijke bron van nutriënten terwijl frisdrank geen hoogwaardige voedingsstoffen bevat

Contactpersoon bij het bericht is Toon van Hooijdonk, scheidend hoogleraar aan de WUR. Na zo’n tien jaar trekt de pensioengerechtigde zich langzaam terug. En spoort daarbij de Nederlander aan vooral meer melk te drinken. Zijn oproep bleef niet onopgemerkt. Zo vatte de rubriek Dr Zeepaard – wetenschap voor kinderen – van dagblad NRC het 'afscheidspraatje' van de hoogleraar nog eens in jip-en-janneketaal samen: 'je moet meer melk drinken'.

Alleen, van Hooijdonk is geen gewoon hoogleraar. Zijn leerstoel wordt bekostigd door de branchevereniging Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO). Deze organisatie ‘behartigt de belangen van 13 zuivelondernemingen,’ zo staat op de website te lezen. Ook werkte Van Hooijdonk ruim 25 jaar bij FrieslandCampina, de grootste melkverwerker van Nederland. Tot 2013 bleef hij als adviseur bij het bedrijf betrokken. In het nieuwsbericht over Van Hooijdonks afscheid wordt echter niet vermeld dat zijn leerstoel wordt betaald door de NZO. Volgens Simon Vink, woordvoerder van de WUR, had de externe financier wel vermeld moeten zijn in het nieuwsbericht. ‘Ik heb onmiddellijk gevraagd dat te corrigeren.’

Gouden driehoek

Volgens Van Hooijdonk zelf is er van verstrengelde belangen in het geheel geen sprake. ‘Ik ben gewoon aangesteld door Wageningen University. Ja, mijn onderzoek wordt extern betaald, maar ik neem de volledige verantwoordelijk voor analyses en conclusies, net als iedere andere wetenschapper.’ De suggestie dat gesponsord onderzoek minder geloofwaardig zou kunnen zijn dan onafhankelijk onderzoek, wijst hij resoluut van de hand. ‘Ik weet wat innovatie kost. De industrie gaat geen miljoenen investeren in onbetrouwbaar onderzoek.’

Volgens van Hooijdonk is betrokkenheid van de industrie juist een pre. ‘Zeker het agrarische onderzoek is erg toegepast. Dan is het belangrijk dat zowel wetenschap, bedrijfsleven als overheid betrokken zijn. Alleen samen weten ze precies wat er nodig is en kan er beter richting gegeven worden aan innovaties.’ De WUR en de overheid noemen deze ‘gouden driehoek’ vaker als instrument voor succesvol onderzoek.

Keukenzout in Goudakaas

Voor het gros van Van Hooijdonk’s onderzoek zijn die argumenten best verdedigbaar. Zo onderzocht de hoogleraar in hoeverre koeien die genetisch verschillen, ook anders samengestelde melk produceren. Uiteindelijk kunnen zo betere koeien geselecteerd worden. Verder werkte hij bijvoorbeeld mee aan een publicatie over hoe water en keukenzout zich precies gedragen tijdens de rijping van Goudakaas. Stuk voor stuk onderwerpen waarbij de industrie niet meteen belang heeft bij verkeerde uitkomsten.

Het nut van melk in gezonde voeding is geen groot onderzoeksthema voor Van Hooijdonk

Het nut van melk in gezonde voeding is geen groot onderzoeksthema voor Van Hooijdonk, al laat hij weten de literatuur goed te kennen. Een uitgebreide vergelijking tussen frisdrank en melk heeft van Hooijdonk zelf nooit gemaakt. In zijn afscheidsrede gebruikte Van Hooijdonk slechts informatie van anderen. Volgens het Voedingscentrum is er überhaupt geen verband tussen het laten staan van melk en het meer gaan drinken van frisdranken.

Toch is het juist het algemene gezondheidseffect van melk waarmee Van Hooijdonk in de media optreedt, en waarmee hij zijn eigen geloofwaardigheid aantast. Hij presenteert zichzelf immers als autoriteit op dat gebied, terwijl hij dat feitelijk niet is. Hij deed het bij zijn aanstelling, waarbij hij in zijn openingspresentatie vertelde dat melk gezond was, en ook nu doet hij het weer.