Google is vooral bekend van de zoekmachine, maar controleert ook de ontwikkeling van Android, het mobiele besturingssysteem. Hoewel Android in theorie open source is, bevoordeelt het Amerikaanse bedrijf haar eigen apps en diensten. Daarvoor zou de Europese Unie Google een miljardenboete geven. De exacte datum van de beslissing en de hoogte van de boete zijn nog niet bekend.

Een eventuele monsterboete kan een grote impact hebben. Android draait op ongeveer 80 procent van de smartphones ter wereld. Zou Google het platform echt moeten openstellen, dan kan dat onze digitale levens danig veranderen.

Monopolie bestrijden

‘Deze zaak doet denken aan de rechtszaak tegen Microsoft uit 2007,’ zegt Ben Caudron, technologiesocioloog en docent aan de Erasmushogeschool Brussel. Toen legde de Europese Unie een hoge boete op aan Microsoft omdat het bedrijf haar browser Internet Explorer bevoordeelde op haar besturingssystemen.

Android bekleedt een paradoxale positie

Eurocommissaris voor Mededinging Margrethe Vestager lijkt die oefening nu te herhalen voor Google. In 2007 slaagde de EU erin om de macht van Internet Explorer effectief te breken, en kregen nieuwe browsers zoals Firefox en Google Chrome een kans.

‘Deze nieuwe boete past in een harder EU-beleid voor techgiganten, en Eurocommissaris Vestager toont daarbij opnieuw haar tanden,’ zegt professor Tom Evens (UGent). Vorig jaar kreeg Google al een miljardenboete omdat het de eigen diensten zou bevoordelen op haar zoekmachine.

Android bekleedt een paradoxale positie. In tegenstelling tot Windows is het mobiele besturingssysteem open source. Niets verhindert andere actoren dus om niet-Google versies te maken.

Amazon deed dat bijvoorbeeld toen het de eigen Fire Phone uitbracht. Maar omdat Google tegen betaling overeenkomsten heeft met de grote smartphone-makers, blijven hun diensten op praktisch alle Android-telefoons standaard. Google-apps zijn vaak zelfs niet eens te verwijderen. Denk aan de app-store of de functionaliteit voor het toetsenbord, maar ook (het weinig gebruikte) sociale netwerk Google+ is niet te verwijderen van veel Android-smartphones.

Gebruikers en ontwikkelaars zitten vast in het ecosysteem van Google

‘Google heeft een soort monopolie,’ zegt Gaël Duval, een Franse IT’er die een open variant van Android ontwikkelde. ‘Het bedrijf bezit alle lagen van het ecosysteem, van de webdiensten en de advertenties tot het besturingssysteem van de smartphones. Gebruikers en ontwikkelaars zitten vast in dat ecosysteem. En Google gebruikt dit om de data van gebruikers massaal te verzamelen.’

Met die situatie is de Europese Commissie het niet eens. Wellicht nog deze maand zal duidelijk worden hoe hoog de boete voor Google zal zijn.

Tendens naar integratie

Caudron, Evens en Duval vinden de hangende uitspraak van de EU een goede zaak. ‘Ik steun de beslissing,’ zegt Evens. ‘Zeker als het de macht van een actor als Google wat kan breken.’

Volgens Frederik De Bosschere, strateeg bij app-ontwikkelingsbedrijf en digitale studio In The Pocket, ligt het toch complexer. Door haar versie van Android op te dringen zorgt Google immers ook voor meer gebruiksgemak door een betere integratie. ‘Apple is de norm voor zo’n gesloten systeem,’ vertelt De Bosschere. ‘Al hun apps en diensten sluiten naadloos op elkaar aan, en dat zorgt voor een grote verbetering in de gebruikservaring.’

Dat maakt het natuurlijk ook moeilijker om van dienst te wisselen, want al je data en integraties zitten in één ecosysteem.

Android is nog iets meer open dan Apple, maar allebei evolueren ze, volgens De Bosschere, verder in de richting van meer integratie ‘Ik zie niet goed hoe je Google van Android zou kunnen “unbundlen”. Het staat haaks op een tendens naar meer gebruiksgemak. Het zou ervoor zorgen dat we in Europa een soort budget-versie krijgen van hoe het kan.’

De Bosschere pleit voor andere maatregelen. Het makkelijker maken om data over te plaatsen, is daar een van. ‘Als ik vandaag stop met Apple Music te gebruiken en overstap naar Spotify moet ik mijn muziekcollectie helemaal opnieuw samenstellen. Als je ervoor zorgt dat gebruikers hun data terug in handen krijgen zou dat veel beter kunnen lopen.’

Echte verandering?

Of de EU-beslissing Android echt zal veranderen, is voorlopig verre van zeker. ‘Het is afwachten wat de concrete implementatie oplevert,’ zegt Evens. ‘De macht van Google over Android breken, is moeilijker dan wat er gebeurde met Microsoft en Internet Explorer. Android heeft veel meer om handen dan enkel een browser.’

Caudron ziet dan weer een kans voor hardware en telecombedrijven om in het gat te springen. ‘Dit kan in het voordeel spelen van de makers van smartphones. Zij zouden hun eigen apps kunnen ‘voorinstalleren’ op hun toestellen. Maar ik zie vooral een kans voor telecommunicatiebedrijven zoals Proximus om de ruimte te vullen.’

'We hebben behoefte aan een ethischer ecosysteem voor smartphones'

De Verenigde Staten zijn alvast niet blij met de hangende boetes van de Europese Commissie. Ze zien er een protectionistische zet in, bedoeld om Amerikaanse bedrijven af te straffen. De definitieve beslissing tegen Google zou bovendien uitgerekend deze week kunnen vallen, net nu de Amerikaanse president Donald Trump in Europa is voor een NAVO-top.

‘Ik denk niet dat de EU protectionistische motieven heeft,’ zegt Evens. ‘Anderzijds vraag ik me af of ze even fors zouden reageren mocht het om een Europees techbedrijf gaan.’

Intussen gaat de Fransman Gaël Duval voort met het ontwikkelen van zijn Android-versie. ‘Eelo zal zeker de vruchten plukken van deze rechtszaak,’ zegt hij. ‘We hebben nu al 20 ontwikkelaars die voltijds aan het project werken. We hebben behoefte aan een ethischer ecosysteem voor smartphones. Wat Linux deed in de jaren ’90 moeten wij nu doen voor mobiele besturingssystemen.’