Grand Theft Europe: de gestolen btw-miljarden

Voorjaar 2005. In één maand tijd gaan dertig dozen vol mobiele telefoons vijf keer langs de douane op Schiphol, soms nog met de stempels van de vorige keer erop. De dozen blijken afkomstig te zijn van de 43-jarige jurist Margaretha van de L., voormalig hoofd van de Centrale Unit EU-fraude van de FIOD. De crimefighter blijkt een opmerkelijke carrièremove te hebben gemaakt: ze is toegetreden tot het gilde der btw-fraudeurs.

In 2005 start ze met een compagnon het handelsbedrijf Moby Trading BV, waarmee ze meteen al voor 2 miljoen Britse ponden aan deals weet te sluiten voor de handel in mobiele telefoons en computerprocessors (cpu’s). Ze importeert de handelswaar uit Dubai en de Verenigde Staten, en exporteert die dan naar een opslag in het Verenigd Koninkrijk. De spullen, met een gezamenlijke waarde van honderdduizenden pond, worden vervolgens op papier op één dag meermalen doorverkocht aan bedrijven in het VK. En in plaats van de ontvangen btw netjes af te dragen, steken die bedrijven de btw in hun eigen zak. Het is een schoolvoorbeeld van de klassieke btw-carrousel, waarin gelieerde bedrijven elkaar fanatiek dozen toeschuiven. Het doel: zoveel mogelijk btw ‘stapelen’, de btw-winst snel wegsluizen, het bedrijf laten ploffen en dan met de noorderzon verdwijnen.

Project Grand Theft Europe

De zaak rondom Margaretha is alweer 14 jaar oud, maar deze btw-truc wordt nog volop gebruikt, zo blijkt uit het journalistieke onderzoeksproject Grand Theft Europe waaraan Follow the Money de afgelopen maanden meewerkte. Het is een van de grootste journalistieke samenwerkingsverbanden in Europa: in totaal 63 journalisten van 35 mediapartners uit alle 28 EU-landen, plus Noorwegen en Zwitserland. De coördinatie is in handen van het Duitse non-profit onderzoekscollectief Correctiv, dat eerder al naam maakte met de CumEx Files.

Partners hebben toegang tot 315 duizend pagina’s vertrouwelijke documenten, waaronder strafdossiers, tapgesprekken, e-mails en goederen- en geldtransacties gerelateerd aan btw-fraude. Het project is dan ook groot: we wilden de werking en omvang in kaart brengen van de grootste lopende belastingfraude in Europa, die ons jaarlijks naar schatting 50 miljard schade berokkent. Uit de eerste publicaties van het gezamenlijke onderzoek blijkt dat de producten en de ‘poppetjes’ in de loop der jaren weliswaar zijn veranderd, maar de btw-carrouselfraude nog altijd volop in de praktijk wordt gebracht.

Europol blijkt op de hoogte te zijn van de aanwezigheid van ‘masterminds’ die op de achtergrond investeren in btw-carrousels

De Deense kranten Information en Finans onthullen een btw-carrousel van omgerekend 72 miljoen euro met de elektriciteitshandel op de Europese energiemarkt. Ze melden dat verschillende opsporingsdiensten, waaronder de FBI, onderzoek doen naar het Deense Castor Energy, dat vertakkingen heeft in Polen, Italië, het VK en Tsjechië. De Deense journalisten spoorden de voormalig directeur op, die momenteel onder een andere naam in Zuid-Afrika woont. Opvallend: de directeur gaf aan dat de carrousel was opgezet door vermogende investeerders in Dubai. Hun namen durfde hij niet te onthullen, maar eigen zeggen uit angst om zijn veiligheid.

Europol blijkt op de hoogte te zijn van de aanwezigheid van ‘masterminds’ die op de achtergrond investeren in btw-carrousels. De Spaanse krant El Confidencial dook in een btw-carrousel van een Deens-Marokkaanse inwoner die voor miljoenen fraudeerde en dat geld mogelijk inzette voor het financieren van IS. Carrouselfraudeurs blijken bovendien een nieuw doelwit te hebben gevonden: garanties van oorsprong. Met deze groenestroomcertificaten kunnen energieleveranciers hun ingekochte ‘grijze’ energie van een duurzaam label voorzien. Correctiv en ZDF achterhaalden dat fraudeurs hun pijlen richten op deze productcategorie en dat er zelfs al een task force is opgericht om er onderzoek naar te doen.

De Duitse omroep ZDF hield ook een interview met EU-commissaris Pierre Moscovici, EU-Commissaris voor Economische en Financiële Zaken. Hij pleitte voor meer samenwerking tussen de Europese lidstaten om de btw-fraudeurs te stoppen. ‘Het geld van de belastingbetaler gaat verloren, de fraude is echt moreel en ethisch onaanvaardbaar.’

Collectebus pikken

In het btw-dossier komen tal van bekende knelpunten van de Europese Unie bovendrijven. Btw-carrouselfraude is al mogelijk sinds de invoering van de vrije markt in 1993, toen men nog dacht dat de EU ook politiek een geheel zou worden. Gezamenlijke belastingheffingen voor alle landen leek toen slechts een kwestie van tijd.

‘Elk jaar opnieuw worden er tientallen miljarden gestolen. Wat we eraan doen, staat in geen verhouding tot dit megaprobleem’

Ruim 25 jaar later is daar weinig van terecht gekomen, integendeel zelfs. Hoewel echte samenwerking en transparantie een halt kunnen toeroepen aan de grootste fraudes, blijken landen erg gesteld op hun eigen regelgeving en hun recht om zelfstandig beleid te voeren. ‘Het is een drama,’ aldus de Belgische hoogleraar Marie Lamensch, die onlangs een zeer kritisch rapport over btw-fraude voor de EU schreef en lid is van expertgroep van de Europese Commissie over btw. ‘Elk jaar opnieuw worden er tientallen miljarden gestolen. Wat we wel doen, staat in geen verhouding tot dit megaprobleem. We zijn niet ambitieus genoeg. Dat is toch ongelooflijk?’ Europese eenheid op het gebied van btw-heffing is ver te zoeken, stelt Lamensch. ‘Iedereen wil samenwerken, maar als puntje bij paaltje komt wil niemand zijn soevereiniteit opgeven door macht door te schuiven naar Europa of naar andere landen.’

De financiële belangen zijn groot. Na de inkomstenbelasting is de btw de voornaamste inkomstenbron van Europese overheden; in Nederland levert de btw de schatkist jaarlijks bijna 53 miljard op. Maar de inning ervan is buitengewoon fraudegevoelig. ‘Het is een soort collectebus die je per kwartaal bij de Belastingdienst moet legen. Maar sommige mensen gaan er met de collectebus vandoor,’ zegt Redmar Wolf, hoogleraar Algemeen Belastingrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij promoveerde in 2010 op de btw-carrousels. ‘Het probleem is dat de giften in de collectebus aftrekbaar zijn – ook als de collectebus nooit bij de Belastingdienst wordt ingeleverd.’

Schade

Een oud-FIOD-medewerker die carrière maakt als btw-fraudeur mag dan uitzonderlijk zijn, feit is dat veel fraudeurs in de Europese Unie er met de collectebus vandoor gaan. Dat zijn bepaald niet alleen kleine krabbelaars. De Duitse zender ZDF voerde een uitgebreid interview met Pedro Felicio, hoofd Economic and property crime unit van Europol. Volgens hem is btw-fraude ook bij georganiseerde misdaadgroepen geliefd en noemt de Italiaanse maffia, Frans-Israëlische en Brits-Pakistaanse groepen. ‘De criminelen op topniveau vormen slechts 2 procent van alle btw-fraudeurs, maar ze zijn in staat om 80 procent van de criminele winsten op te strijken. Zij vormen ons belangrijkste doelwit.’

De totale schade is fors. De Europese Commissie gaat uit van in totaal liefst 50 miljard op jaarbasis, oftewel ruim 100 euro per EU-inwoner per jaar. Hoe groot de schade in Nederland is, is vreemd genoeg onbekend. ‘Voor Nederland is geen schatting van het bedrag aan btw-fraude beschikbaar,’ schreef Eric Wiebes, destijds staatssecretaris van Financiën, in 2017 naar aanleiding van de btw-fraude met CO2-certificaten. Navraag bij de Belastingdienst levert eenzelfde antwoord op (zie kader hieronder).

De enige concrete cijfers betreffen een inventarisatie van de Algemene Rekenkamer uit 2012, die alle fraudebedragen in strafzaken van btw-carrouselfraude optelde en toen uitkwam op ten minste 39 miljoen op jaarbasis.

Lamensch, hoogleraar bij het Instituut voor Europese Studies aan de Vrije Universiteit Brussel, is verbaasd over de vele dark numbers. ‘De meeste EU-landen proberen niet te achterhalen hoe groot het fraudesysteem is. Momenteel proberen alleen België en het VK de juiste cijfers te achterhalen. Andere landen hebben de cijfers niet, of willen die niet delen. Sommigen zullen misschien liever een oogje dichtknijpen. Als je niet weet hoe groot de fraude is, dan is die er ook kennelijk niet,’ zegt Lamensch.

Naast de Nederlandse schatkist lopen ook de belastingmoraal en de positie van het bonafide bedrijfsleven averij op door btw-fraudeurs. Ze scheppen concurrentievervalsing, zegt hoogleraar Wolf. ‘Het frauduleuze bedrijf is slechts geïnteresseerd in een zo groot mogelijke omzet. Om die te realiseren, betalen ze de beste prijs aan leveranciers en verkopen voor een lage prijs aan afnemers. Zij kunnen dat doen vanwege hun handelsvoordeel van 21 procent – de btw die ze niet afdragen. Bonafide ondernemers kunnen daar niet mee concurreren: zij hebben die marge niet.’

Exemplarisch is de omzet van Margaretha’s handelsbedrijf: die schoot in het eerste jaar omhoog van nul naar 9 miljoen euro

Btw-fraudeurs als Margaretha willen in zo kort mogelijk tijdsbestek hun btw-opbrengsten – lees: hun potentiële winstmarge – zo hoog mogelijk maken. Alles draait om omzet. En dat kan hard gaan. Exemplarisch is de omzetcurve van Margaretha’s handelsbedrijf Moby Trading. Die schoot, dankzij het fanatieke geschuif met dozen via Schiphol, in het eerste jaar omhoog van nul euro naar 9 miljoen. Dat betekent een potentiële winstmarge van bijna 1,6 miljoen euro.

De omzet wordt soms zelfs kunstmatig verhoogd. ‘Sommige criminele groeperingen zijn zelfs zo bijdehand om containers te vullen met bakstenen en doen dan net of dat computerchips zijn,’ aldus Europol-agent Felicio. ‘Ze sturen containers de wereld over waarbij ze het papierwerk gebruiken om hun belastingadministratie in te dienen en btw terug te vragen.’

De gestolen gelden komen waarschijnlijk ook nooit meer terug. ‘Via vonnissen van rechtbanken zijn we in staat om slechts 1,1 procent van de criminele winsten in beslag te nemen,’ zegt Felicio. ‘Dat is een heel, heel slechte situatie.’ Waar het geld belandt, is onduidelijk. Waarschijnlijk verdwijnt het naar Moneyland, naar plaatsen waar de autoriteiten er niet bij kunnen.

Geschenk uit Brussel

De Europese Commissie schiep in 1993 een uitgelezen mogelijkheid om de btw-collectebus in korte tijd tot de rand toe te vullen. Dit dankzij het zogeheten nultarief – een compromis dat in 1993 in de Europese belastingwetgeving is opgenomen bij de inwerkingtreding van de interne markt. ‘Daarvoor waren er grenzen tussen de verschillende EU-landen. Als je dan bij de slagboom kwam, moest je over de uitgevoerde producten btw afdragen,’ zegt Wolf. ‘In 1993 is besloten de grenzen te laten vervallen. De Commissie wilde eigenlijk overstappen op één btw-gebied, maar dat zou betekenen dat er dan ook één btw-kas voor heel Europa moest komen waaruit de btw vervolgens verdeeld zou worden onder de EU-landen. Dat bleek politiek onhaalbaar. Btw is een zeer grote inkomstenbron en het ontbrak de lidstaten aan voldoende onderling vertrouwen om die innig uit handen te geven. Toen is er te elfder ure een systeem met een nultarief in elkaar geramd.’

Het nultarief, destijds geïntroduceerd als tijdelijke maatregel, houdt in dat goederen en diensten die tussen EU-landen onderling worden verhandeld, niet worden belast met btw. De Nederlandse fabrikant die fietsen aan een Duitse groothandel verkoopt, hoeft geen 21 procent btw in rekening te brengen. Die maatregel maakt dat Belastingdiensten niet voor elkaar btw hoeven te incasseren.

Maar deze ‘tijdelijke oplossing’ is nu nog steeds van kracht, en biedt slimme btw-fraudeurs grote kansen. Ze kunnen hun frauduleuze winstmarge ermee met liefst 21 procent opkrikken door goederen tegen nultarief in te kopen en die vervolgens in eigen land met 21 procent btw door te verkopen, en die btw nooit aan de schatkist af te dragen. Daarbij geldt: hoe hoger de waarde van de verhandelde goederen, hoe hoger de potentiële winst.

Pioniers

De eerste generatie carrouselfraudeurs ontdekte rond de eeuwwisseling dat er grote kansen scholen in de handel in computerprocessoren. De reden: computerchips zijn duur (en de btw-som ervan dus hoog), en ze zijn klein, zodat ze snel, makkelijk, goedkoop en relatief anoniem de wereld overgevlogen kunnen worden. Zo kunnen ze de carrousel rap laten draaien.

Plof zal uiteindelijk failliet gaan zodra de Belastingdienst brieven stuurt

Hoe dat in de praktijk werkt? Handelsbedrijf Plof importeert tegen nultarief een container vol mobiele telefoons uit Spanje, vervolgens verloopt Plof de partij in Nederland met 21 procent door aan tussenhandelaar Buffer. Buffer verkoopt de partij met een kleine marge aan de Nederlandse exporteur Conduit. De eerste ronde van de carrousel zit er nu op. De exporteur kan een nieuwe rondedans beginnen, door de telefoons opnieuw tegen nultarief te leveren aan het Spaanse bedrijf zodat de partij weer kan belanden bij bedrijf Plof die weer btw kan opstrijken. Plof zal uiteindelijk failliet gaan zodra de Belastingdienst brieven gaat sturen. Het geld is dan allang weggespeeld.

De carrouselbank

Nederlandse bedrijven moeten bij de Belastingdienst elk kwartaal hun btw-aangifte invullen; hun leveringen aan andere EU-lidstaten (de zogeheten intracommunautaire leveringen) moeten ze apart opgeven. Hun Europese wederpartij dient hetzelfde te doen.

Daardoor ontstaat kans op ontdekking: zodra een partij de collectebus niet afgeeft, ontstaat er een mismatch en zal de fiscus alarm slaan. De carrouselfraudeur heeft kortom een ‘window of opportunity’ van een paar maanden. Onder die tijdsdruk zal hij zoveel mogelijk omzet uit de carrousel willen persen. Om die reden hebben fraudeurs een voorliefde voor handzame goederen die snel en tegen lage transportkosten de EU-landen in- en uitgevoerd kunnen worden. Vandaar dat computerchips, mobiele telefoons en CO2-certificaten populair zijn.

Ook het geld moet snel kunnen worden rondgepompt. De voormalige FIOD-medewerker Margaretha koos destijds voor de inmiddels beruchte First Curaçao International Bank, gerund door de Nederlandse oliebaron en bankier John Deuss, die honderden miljoenen verdiende aan oliedeals met Oman en het apartheidsregime in Zuid-Afrika. Zijn klanten konden al vroeg via internet bankieren. Zoals Deuss het in 2012 in de rechtszaal verwoordde: ‘We boden een payment solution waarmee het 24 uur per dag mogelijk was om via multi-currency rekeningen geld over te boeken.

Het was een ideale oplossing voor oligarchen zoals Boris Berezovski en Michail Chodorkovski, maar ook voor carrouselfraudeurs die zo snel en zo vaak mogelijk goederen wilden verhandelen. Het bleek het verdienmodel te zijn van deze bank; de rekeninghouders bleken massaal carrouselfraude te plegen, wat leidde tot een strop van 5 tot 7 miljard pond voor de Britse fiscus.

Fraudeurs ontdekken steeds nieuwe betalingsplatforms, nieuwe productcategorieën, en maken de carrousels steeds complexer

Tegenwoordig mijden carrouselfraudeurs de reguliere banken liever. In een intern themarapport (2017) van de FIOD over fiscale fraude wordt gemeld dat fraudeurs overstappen op alternatieven om ontdekking te bemoeilijken: ‘Zaten de fraudeurs vroeger allemaal nog bij hun eigen bank, daarna allemaal bij dezelfde offshore bank, tegenwoordig maken zij gebruik van zogenaamde payment platforms.’ Denk aan platforms als Adyen, Worldpay of illustere varianten.

Fraudeurs ontdekken steeds nieuwe betalingsplatforms, nieuwe productcategorieën, en maken de carrousels steeds complexer om de kans op ontdekking te verkleinen. Een populaire methode is bonafide bedrijven inzetten als ‘buffer’. Zo’n bedrijf krijgt de kans om grote deals tegen aantrekkelijke prijzen binnen te slepen. Door zo’n buffer, met een goed trackrecord bij de Belastingdienst, in hun keten op te nemen, wekken de carrouselfraudeurs de schijn van een legitieme handelsketen.

Met moderne, digitale producten zoals software, apps en CO2-certificaten hoeven de producten niet meer fysiek verplaatst te worden. Tel uit je winst. Waar de fraude vroeger hoofdzakelijk plaatsvond met computeronderdelen en telefoons – duur en klein - voeren de hedendaagse fraudeurs de btw-truc uit met met CO2-certificaten, auto’s, frisdrank, kobalt, internet-belminuten, gas en energie, of schrootmetaal.

(G)een definitief systeem

Al die jaren kijken Belastingdiensten in de achteruitkijkspiegel. Sinds enkele jaren pakt de Europese Commissie groots uit met actieplannen om de fraude in het btw-stelsel grondig aan te pakken. In 2016 presenteerde de Europese Commissie haar zogeheten VAT Action Plan. Een jaar later volgden concretere plannen die moeten leiden tot een ‘definitief systeem’. De meest ingrijpende hervorming die de Commissie wil introduceren, betreft het afschaffen van het nultarief. Dat betekent dat landen voor elkaar btw moeten gaan innen en dat vervolgens aan elkaar moeten afdragen.

Hoogleraar Lamensch is sceptisch; ze vreest dat er te weinig onderling vertrouwen is tussen EU-landen om de btw-inning grotendeels uit handen te geven. ‘Je kunt van een klein land als Malta toch niet verwachten dat ze alles in het werk stellen om de btw voor Duitsland binnen te halen? En wat als de samenwerking ergens spaak loopt? Als een ander land jouw btw niet overmaakt? Hoe ga je andere landen dan aanspreken? Want dan gaat het opeens over grof geld. Er zijn oorlogen om minder begonnen, en was de EU niet juist gestart om oorlogen te voorkomen door samen te werken?’

‘Landen kunnen toch moeilijk volhouden dat ze weigeren deze fraude aan te pakken omdat hun soevereiniteit dan gevaar loopt?

Ook hoogleraar Wolf zet grote vraagtekens bij de politieke haalbaarheid van het voorstel, dat unaniem door alle EU-landen geaccepteerd zal moeten worden. ‘In het voorstel wordt jouw btw gecollecteerd door een belastingdienst in een ander land. Dat land moet het vervolgens aan jou doorbetalen. Maar dat zal dan gaan om gigantische bedragen, terwijl je weet dat waar veel betaald wordt, er ook veel dubbeltjes naast de kassa vallen.’ De kans dat het voorstel aangenomen, is volgens hem nihil. ‘Landen zullen altijd controle willen houden over het collecteren van hun eigen btw-inkomsten. Het is een politiek gegeven dat het huidige stelsel niet fundamenteel gewijzigd kan worden.’

Europarlementariër Paul Tang (PvdA) koestert wel hoop. ‘Als het systeem niet werkt en er wordt jaarlijks 50 miljard geroofd, kunnen landen toch moeilijk volhouden dat ze weigeren het aan te pakken omdat hun soevereiniteit anders gevaar loopt? Wat een kulargument. Als je echt iets wilt doen aan de grote gaten in het systeem, moet je een stap zetten. Bij de invoering van een nieuwe winstbelasting hebben we ook een ander systeem opgezet: het one-stop-shop systeem. Als je denkt dat je een markt bent, zoals Europa sinds 1993 doet, dan moet je ook gezamenlijk belasting innen. En je kunt bijvoorbeeld bij andere landen ook gewoon audits doen om te controleren of de btw-inning goed verloopt.’

Ook Lamensch zou graag zien dat er anders over de kwestie wordt gedacht. ‘Men doet alsof het nieuwe definitieve systeem een revolutie zou zijn, maar dat is het zeker niet. Wat we nu hebben, is een relikwie uit het verleden. We moeten echt naar een ander systeem, waarin technologie een grotere rol speelt. Je kunt bijvoorbeeld denken aan een ‘vatcoin’, zoals btw onderzoeker Richard Ainsworth en zijn collega’s al eens voorstelden, een speciale munt die je alleen kunt gebruiken om btw mee te betalen.’

Verschillende btw-tarieven nieuwe bodem voor fraude

Naast de twijfels over de politieke haalbaarheid van het nieuwe ‘definitieve systeem’ en het ontbreken van oprechte wil om samen te werken en data te delen, is het afschaffen van het nultarief alleen niet de gedroomde oplossing. Door de enorme verschillen in de btw-tarieven tussen EU-landen onderling blijft er ook in het nieuwe systeem ruimte voor fraude. Ga maar na: het btw-tarief in Hongarije is bijvoorbeeld 27 procent. In andere landen zit op dezelfde goederen soms maar 4 procent btw, een verschil van 23 procent. ‘Je krijgt dus een enorme verschuiving van fraude naar landen met een hoog tarief en een heel laag tarief,’ zo legde een fraudebestrijder Follow the Money uit. De Europese commissie biedt lidstaten zelfs meer mogelijkheden om btw tarieven flexibel vast te stellen.

Samenwerken om de kraan snel te kunnen sluiten

Wat er nu gebeurt, kan hooguit de schade beperken. Preventief valt er weinig te doen: de Belastingdienst constateert deze fraude pas een paar maanden later, wanneer de btw-aangifte moet worden ingeleverd.

Snel ingrijpen is volgens hoogleraar Lamensch daarom essentieel. ‘Vergelijk het met een kraan die je opendraait en vergeet te sluiten. De schade is enorm als je drie weken op vakantie bent, dan is het hele huis ondergelopen. Maar als je ’m snel dichtdraait, heb je maar een klein plasje op te dweilen. Dus we moeten zorgen dat we die fraudes zo snel mogelijk na aanvang stoppen. Dat is ook mogelijk met Eurofisc, het samenwerkingsverband van Europese belastingdiensten. Dat scheelt immens. En als de winstmogelijkheden dalen, zullen fraudeurs ermee stoppen. Om dat te bereiken, moeten Belastingdiensten elkaar snel waarschuwen en samenwerken.’

‘Gek genoeg deelt Duitsland nauwelijks data in dat systeem. Dat willen ze niet’

Er zijn al wat Europese samenwerkingsverbanden tussen belastingdiensten en opsporingsdiensten om informatie uit te wisselen. Behalve Eurofisc is er het Transaction Network Analyse, opgezet door Nederland en België: een systeem om data te kunnen delen zodat btw-carrouselfraude sneller is op te sporen. Maar dat werkt alleen als iedereen meedoet en alle landen zo’n systeem voeden met data. Lamensch: ‘Gek genoeg deelt Duitsland, een van de grootste EU-landen die zijn administratie wel op orde heeft, nauwelijks data in dat systeem. Dat willen ze niet. De enige reden die ik daarvoor kan bedenken is dat ze hun bedrijven willen beschermen, en willen voorkomen dat onschuldige bedrijven bij andere belastingdiensten in het vizier komen. Een andere verklaring heb ik niet.’

Symptoombestrijding

Naast samenwerkingsinitiatieven probeert elk EU-land op zijn eigen manier de gaten te dichten. Dit gebeurt altijd ad-hoc. Zo bleek in 2009 dat fraudeurs naar schatting 5 miljard euro aan btw hadden buitgemaakt door in CO2-certificaten te handelen. Deze producten konden via digitale handelsbeurzen – waaronder de Nederlandse Climex-beurs – binnen enkele uren tientallen keren door meerdere landen stromen en verhandeld worden. De truc is klassiek: inkopen uit een ander EU-land tegen nultarief, het certificaat met btw doorverkopen in eigen land, en die btw vervolgens niet afdragen. Zembla wist in 2016 te achterhalen dat deze btw-carrousels zelfs door terroristen waren ontdekt.

Zodra een paar landen een verleggingsregeling invoerden, zochten de fraudeurs landen op die dat nog niet hadden gedaan

Nederland ondernam in juli 2009 direct actie door als eerste EU-land een zogeheten verleggingsregeling te introduceren bij CO2-certificaten. Dat houdt in dat de verantwoordelijkheid voor de btw-afdracht van de verkoper naar de afnemer verschoven wordt. Op die manier kan voorkomen worden dat een verkoper de btw-geld in eigen zak steekt, de boel laat ‘ploffen’ en met de noorderzon verdwijnt. Verleggen heeft dus zin, benadrukt ook Erik Jeene, woordvoerder van de Belastingdienst. ‘Door de verlegging is het voor de leverancier niet meer mogelijk de btw te verduisteren die hij van zijn afnemer heeft ontvangen. Daarmee wordt de inning van btw in deze ondernemersschakel voor de schatkist veilig gesteld.’

Nederland blijkt de verleggingsregeling vlot te hebben geïntroduceerd; sneller dan andere landen. De Nederlandse hoogleraar Wolf vindt dat een verleggingsregeling effectief is, maar alleen op korte termijn. ‘Op langere termijn krijg je een waterbedeffect. Het is een miljardenbusiness, dus fraudeurs gaan dan gewoon naar een andere lidstaat. Dat zag je goed bij de btw-carrousels in CO2-emissierechten. Zodra een aantal landen een verleggingsregeling invoerden, gingen de fraudeurs op zoek naar landen die dat nog niet hadden gedaan. Zo ontstond in Italië opeens een enorme handel in CO2-rechten: ze hadden daar nog geen verlegging.’ Zulke verschillen zijn er nog steeds. Zo kan er in onder meer België, Frankrijk en Portugal nog ouderwets gehandeld worden in risicoproducten als computerchips. En in bijvoorbeeld Spanje en Letland geldt nog altijd geen verleggingsregeling voor CO2-certificaten.

Lamensch roept op tot ferme actie om deze steeds maar doorgaande belasting roof te stoppen. ‘We kunnen ons echt niet veroorloven nog eens twee jaar te wachten om dit aan te pakken: dan zijn we wéér twee keer 50 miljard verder. Burgers betalen de prijs daarvoor: zij moeten zelf hogere belastingen ophoesten om de alle misgelopen inkomsten te compenseren. We moeten nu echt iets doen.’