
© Matthias Leuhof
De komende jaren investeert de EU honderden miljarden in verduurzaming. In dit dossier leggen we de belangen bloot. Lees meer
In 2019 presenteerde de Europese Commissie een ambitieus plan om de economie van de Europese Unie in een rap tempo te vergroenen. Een van de doelstellingen: in 2050 moet de EU volledig klimaatneutraal zijn. De plannen zullen onze economie ingrijpend veranderen.
In dit dossier analyseren we de belangen erachter, de strijd om het geld en zoeken we uit wie er aan het langste en kortste eind trekken.
Podcast | De toekomst van het klimaat leunt op handel
De handel in emissierechten ondermijnt een effectiever klimaatbeleid
De machtigste industrie van Duitsland botst frontaal op de Green Deal
Nederland ritselt in Brussel vergroeningssubsidie voor Shell
Brussels handelsbeleid: 'groen' naar buiten, rot van binnen
Bedrijfslobby is (nog steeds) kind aan huis bij Nederlandse vertegenwoordigers in Brussel
Europese landbouwlobby zaagt aan poten onder Green Deal
'Green Deal' voor duurzaam Europa: explosief vat vol peperdure politieke ambities
Brussels handelsbeleid: 'groen' naar buiten, rot van binnen
Door middel van de Green Deal wil de Europese Commissie het EU-handelsbeleid vergroenen. In de praktijk blijkt de duurzaamheidsretoriek echter vooral bestemd voor de bühne: de Commissie zet liever niet te veel handelsbelangen op het spel.
Het is 12 december 2019, daags nadat de Europese Commissie (EC) haar Green Deal aan de wereld heeft gepresenteerd. Een kleine delegatie toplobbyisten van de EU-ASEAN Business Council (EU-ABC) meldt zich in het kantoor van Eurocommissaris Phil Hogan in Brussel. De groep wil uitleg over de gevolgen van de Green Deal voor het Europese handelsbeleid.
Tijdens het gesprek uiten de lobbyisten hun zorgen over hoe lastig het is om zuivel vanuit de EU te exporteren naar Thailand. Ook doen ze hun beklag over nieuwe alcoholverboden in Indonesië, en over hoge importtarieven op auto’s in heel Azië. Bovenal maakt de EU-ABC zich zorgen over plannen van de Commissie om de regelgeving voor palmolie verder aan te scherpen.
De EU-ABC is een kleine, maar extreem invloedrijke lobbyclub. Alleen de grootste Europese multinationals mogen lid worden: tot het ledenbestand behoren Unilever, Shell, KPMG, ING Bank, chemiegigant Bayer-Monsanto, Duitse autofabrikanten als Daimler en BMW, drankenproducent Pernod Ricard en zuivelgigant FrieslandCampina. Vanuit zijn hoofdkantoor in het centrum van Singapore organiseert de EU-ABC missietrips naar ministeries, regelen de lobbyisten ontmoetingen met staatshoofden en hooggeplaatste politici in de tien ASEAN-landen en Europa, en zorgen ze ervoor dat de belangen van het bedrijfsleven altijd zeker gesteld zijn.
‘Na de presentatie van de Green Deal wilden wij de Eurocommissaris wel eens aan de tand voelen over hoe dat de wereldwijde handel in palmolie zou beïnvloeden’, vertelt directeur Chris Humphrey in een Skype-gesprek over de ontmoeting in december. ‘De EU formuleert steeds maar strengere regels voor de import van palmolie. Onze verwachting is dat de Green Deal dat nog veel erger gaat maken.’
Wereldwijd vertakt
Met haar wereldwijd vertakte handelsnetwerk is de EU een spin in het mondiale economische web. De EU is de grootste consumentenmarkt ter wereld en importeert in haar eentje meer uit de zogeheten ‘least developed countries’ dan de VS, Canada, Japan en China samen. Tweederde van de Europese invoer bestaat uit ruwe grondstoffen: Braziliaanse soja komt in Europees veevoer terecht, cacao uit Ivoorkust wordt hier chocola en Oekraïens hout verandert in goedkope Ikea-meubels. Voor de productie van elektrische auto’s is lithium nodig, Indonesische palmolie wordt verwerkt in broodbeleg en cosmetica. In de internationale bedrijvenranglijsten zijn de grootste EU-multinationals steevast oliebedrijven en autofabrikanten.
Auteur
Onderzoek: de European Green Deal
De 'Green Deal' moet de Europese Unie leiden naar nul broeikasgassen in 2050 en economische voorspoed zonder uitputting van grondstoffen. De verwachte kosten zijn astronomisch: een biljoen euro. Hoe haalbaar zijn de plannen? Wie betaalt, en wie profiteert? Hans Wetzels neemt voor Follow the Money de Green Deal onder de loep.
Wil je niets missen? Volg de auteur, dan sturen we je een seintje als er een nieuw artikel online staat.
Om zowel de aanvoer van al die grondstoffen als de wereldwijde afzetmarkten zeker te stellen, sluit de Europese Commissie graag vrijhandelsverdragen af. Sinds het aantreden van Donald Trump als Amerikaans president en diens ‘America first’-politiek doet de Commissie extra haar best om Europa te profileren als voorvechter van de liberale vrijhandelsorde die de wereldverhoudingen de afgelopen decennia heeft bepaald. De laatste jaren zijn daarom nieuwe handelsverdragen ondertekend met Zuid-Korea, Canada, Japan, Mexico en Vietnam. Ook is er een politiek akkoord bereikt met het Zuid-Amerikaanse handelsblok Mercosur, dat bestaat uit Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay.
Volgens het meest recente onderhandelingsoverzicht zijn er verder nog gesprekken gaande met Australië, Oezbekistan, de Filipijnen, Chili, Nieuw-Zeeland en Indonesië. Met China wil de EC een groot investeringsverdrag afsluiten, en ook met de VS wordt inmiddels weer onderhandeld om te voorkomen dat Trump hoge importtarieven introduceert op Europese auto’s – een maatregel waarmee de Amerikaanse president al jaren dreigt.
Palmolie en bosbranden
De nadelen van die grenzeloze vrijhandel, zoals groeiende ongelijkheid, vervuiling en CO2-uitstoot, worden echter steeds beter zichtbaar. Na de VS en China is de EU bijvoorbeeld de grootste CO2-uitstoter van de wereld. Eind 2019 presenteerde de EC daarom haar Green Deal: een ambitieus klimaatplan dat de uitstoot van broeikasgassen moet terugbrengen en de Europese economie vóór 2050 circulair maakt.
Vooralsnog is die Green Deal niet meer dan een routekaart vol groene beloftes, reductiedoelstellingen en plannen om minder afhankelijk te worden van fossiele brandstoffen en meer te investeren in duurzame innovatie. Het is de bedoeling dat al die doelen de komende jaren ook worden vastgelegd: in het beleid van de EU en haar lidstaten, en in de afspraken die de EU met haar handelspartners maakt.
Dat laatste is precies waar veel grote bedrijven zich zorgen over maken, vertelt EU-ABC-directeur Humphrey. ‘In theorie staan wij natuurlijk achter dat wat de Commissie wil bewerkstelligen met de Green Deal. Maar beleidsmakers in Brussel vergeten maar al te vaak dat je niet zomaar vergroeningseisen op tafel kunt leggen, zonder dat dit grote consequenties heeft voor Europese bedrijven die zaken doen in het buitenland.’
Zo is Indonesië voor Europese bedrijven in Azië een cruciaal land. Samen met Maleisië produceert het wereldwijd meer dan tachtig procent van alle palmolie — onmisbaar voor een bedrijf als Unilever. Nike en Adidas produceren er goedkoop schoeisel, en ook voor andere kledingfabrikanten is Indonesië van groot belang. Tegelijkertijd is het land steeds welvarender geworden, en met zijn omvangrijke bevolking inmiddels een belangrijke afzetmarkt.
Aan de groene diplomatie van de Europese Commissie blijkt in de praktijk nogal wat te schorten
Sinds 2016 onderhandelt de Commissie daarom met de Indonesische regering over het Comprehensive Economic Partnership Agreement (CEPA), een nieuw vrijhandelsverdrag dat er (volgens het onderhandelingsmandaat) voor moet zorgen dat Europese bedrijven meer zware machines, auto’s, chemische en farmaceutische producten aan de Indonesiërs kunnen verkopen. Ook aast het Europese bedrijfsleven op betere toegang tot lucratieve overheidsaanbestedingen, die nu meestal nog naar Indonesische staatsbedrijven gaan. In ruil daarvoor eist Indonesië betere markttoegang voor kleding, sportschoenen en palmolie.
Volgens de EC’s eigen Sustainability Impact Assessment (SIA) leidt het vrijhandelsverdrag tot meer ontbossing vanwege nieuwe palmolieplantages, en meer watervervuiling door intensievere kledingproductie. Om de EC te dwingen die gevaren serieus te nemen, nam het Europarlement in 2017 een resolutie aan die expliciet de link legde tussen palmolieplantages, klimaatverandering en het toenemende aantal bosbranden in Indonesië. Het parlement eiste daarin meer diplomatieke druk op de Indonesische regering om landrechten van de inheemse bevolking te respecteren en een verbod op niet-duurzaam geproduceerde palmolie.
‘Natuurlijk is het de taak van de Commissie om onze economische belangen in het buitenland te verdedigen’, legt de liberale Duitse politica Ulrike Müller haar stem vóór de resolutie uit. ‘Maar in het parlement bestaan steeds meer bedenkingen over de wijze waarop de Commissie de beloofde duurzaamheidsafspraken concreet laat terugkomen in het handelsbeleid. Nu niet optreden tegen ontbossing door palmolieplantages past niet in de geest van de Green Deal. Zulke producten maken immers deel uit van ónze toeleverketens.’
Groene diplomatie
Volgens de Commissie zelf worden in alle EU-handelsverdragen al sinds 2006 afspraken gemaakt over duurzaamheid of arbeidsrechten. Op die manier hoopt de EU partnerlanden die hun producten op de Europese markt willen slijten, te dwingen tot hogere standaarden. Via die ‘groene diplomatie’, schrijft de EC in de Green Deal, kan wereldhandel in dienst komen staan van de gewenste duurzaamheidstransitie.
In de praktijk blijkt er echter nogal wat aan die groene diplomatie te schorten. Harde sanctiemogelijkheden om de duurzaamheidseisen en arbeidsstandaarden kracht bij te zetten, zijn vooralsnog in geen enkel Europees handelsverdrag terug te vinden. Na een conflict over zulke arbeidsstandaarden werden in 2015 Zuid-Koreaanse vakbondsleiders opgepakt door de autoriteiten. Het duurde tot 2019 voordat de EC daarop actie ondernam en van de Zuid-Koreaanse regering eiste de afspraken over arbeid in het handelsverdrag te respecteren. Ook in de tekst van de nieuwe handelsovereenkomst met de vier Mercosur-landen zijn slechts vrijwillige milieurichtlijnen voor bedrijven opgenomen. Bij conflicten kan alleen een speciaal daarvoor opgericht expertpanel vrijblijvende aanbevelingen doen.
Het palmoliedebat leidt in Brussel inmiddels tot een openlijke machtsstrijd
Uit vergadernotulen en interne e-mails over de CEPA-onderhandelingen tussen de EU en Indonesië komt een soortgelijk beeld naar voren. Toen Indonesische diplomaten in 2017 kritische vragen stelden over de palmolieresolutie in het Europarlement, verzekerde een hoge EC-ambtenaar hen achter gesloten deuren dat de Commissie een ‘meer genuanceerd’ standpunt heeft over het verzoek van het parlement om een importverbod op palmolie die niet aan de EU-duurzaamheidsstandaarden voldoet.
Twee jaar later werd in Brussel tijdens een intern overleg opnieuw ‘door verschillende DGs zorg geuit’ over hoe de nieuwe palmolieregels bedrijfsbelangen zouden kunnen schaden. Wat er in Brussel besproken wordt, heeft immers direct gevolgen voor het bedrijfsleven, stelt Humphrey onomwonden: ‘Toen de EU overlegde over strengere regels voor palmolie, mochten opeens allerlei Franse wijnen Indonesië niet meer in. Soms laat de douane schepen dagenlang buiten de haven van Jakarta ronddobberen. Ze geven dan gewoon geen toestemming om een lading te lossen. Dat kan een dure grap zijn voor een bedrijf dat op grondstoffen zit te wachten of bederfelijke waar importeert. Op die manier wil de Indonesische regering druk uitoefenen op de Europese Commissie om milieuregels af te zwakken.’
Weerstand
Het palmoliedebat leidt in Brussel zelf inmiddels tot een openlijke machtsstrijd tussen de verschillende instituties van de EU. In januari 2020 nam het Europarlement (met een meerderheid van 68 procent) een resolutie aan, dit keer specifiek over de Green Deal. De boodschap van die resolutie: wil de EC de groene beloftes waarmaken, dan zal ze nu toch echt strengere toelatingseisen moeten gaan stellen aan importproducten, nog meer nadruk moeten leggen op duurzame productiestandaarden, en eindelijk bindende wetgeving introduceren tegen ontbossing. Ook opvallend: de eis om voortaan ‘in alle internationale handels- en investeringsverdragen sterke, bindende en afdwingbare duurzame ontwikkelingshoofdstukken, inclusief over klimaat en milieu’ op te nemen.
Enkele maanden later, in april 2020, is er in het parlementaire landbouwcomité vervolgens een rapport getafeld met daarin een reeks concrete aanbevelingen voor regels om ontbossing tegen te gaan. Dat rapport werd geschreven onder leiding van Europarlementariër Martin Häusling van de Duitse Groenen. Die legt uit: ‘Als parlementariërs blijven wij druk uitoefenen op de Commissie. De landen waar Europa zaken mee doet hebben geen enkel belang bij allerlei hoge duurzaamheidseisen aan de exportproducten waar zij hun geld mee verdienen. Er is overal ter wereld enorme weerstand tegen de Europese pogingen om meer duurzaamheid af te dwingen. De onderhandelingsteams van de Commissie zien al jaren over het hoofd hoe belangrijk het daarom is om milieuafspraken concreet en juridisch helder vast te leggen.’
Een Europese eis voor duurzame palmolie kan betekenen dat Nederlandse baggerbedrijven geen overheidsprojecten meer krijgen in de haven van Jakarta
Om die kritiek te pareren, maakte de Europese Commissie in mei bekend een nieuwe topambtenaar te benoemen als toezichthouder op duurzaamheidsafspraken in handelsverdragen: de Chief Trade Enforcement Officer (CTEO). Uiteindelijk werd in juli de Franse carrièrediplomaat en ex-investeringsbankier Denis Redonnet als CTEO op het schild gehesen. Maar, stelt beleidsonderzoeker Bart-Jaap Verbeek van SOMO vast: ook die nieuwe topambtenaar heeft niets te zeggen over de verdragsonderhandelingen, wanneer deze uiteindelijk achter gesloten deuren plaatsvinden. Verbeek: ‘Binnen een onderhandelingsproces de nadruk leggen op duurzaamheidseisen, betekent automatisch dat je ergens anders onderhandelingsruimte kwijtraakt. In theorie kan een uitgekiende integratie van uitstootnormen of milieuregels in handelsdeals internationaal de norm omhoog trekken, zoals de Commissie ook beweert. Maar in de praktijk zie je dat daar bijna niets van terecht komt. Een Europese eis voor duurzame palmolie kan immers betekenen dat Nederlandse baggerbedrijven geen overheidsprojecten meer krijgen in de haven van Jakarta.’
Follow the Money heeft de Commissie gevraagd hoe de CTEO van plan is zijn werk te gaan uitvoeren, maar de Commissie weigert daarop elk commentaar. Hoe dan ook krijgt Redonnet de pittige taak om te bepalen hoe duurzaamheidseisen opwegen tegen handelsbelangen, welke sancties er mogelijk zijn, en of de Green Deal überhaupt te verenigen is met de bestaande internationale handelsregels. Europarlementariër Häusling is sceptisch: de CTEO wordt immers niet alleen verantwoordelijk voor de Green Deal, hij moet ook monitoren of EU-bedrijven in het buitenland eerlijk behandeld worden, Europees intellectueel eigendom waarborgen, en handelsconflicten afwikkelen. ‘Hoe effectief die CTEO gaat zijn, zal afhangen van de inhoud van de verdragsteksten en van de sanctiemogelijkheden die hij ter beschikking krijgt’, meent Häusling. ‘Anders is zo’n duurzaamheidswaakhond toch gewoon een wassen neus.’
Minister Kaag
Om het allemaal nog complexer te maken, moet de CTEO straks ook nog eens laveren tussen verschillende EU-lidstaten met uitlopende meningen over bijvoorbeeld het wel of niet opleggen van financiële sancties aan handelspartners die milieuregels overtreden. Eerder in 2020 stuurde minister Sigrid Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking samen met haar Franse collega Jean-Baptiste Lemoyne een zogeheten non-paper aan de Europese Commissie om op te roepen tot meer ambitie omtrent duurzame handel in de Green Deal.
Kaag en Lemoyne constateren een gebrek aan naleving van duurzaamheidseisen en ‘verwelkomen’ daarom de introductie van de CTEO. Maar ze hebben ook kritiek: zo missen ze de mogelijkheid om belastingkortingen uit te keren aan landen die de milieuafspraken wél respecteren, en straf uitdelen aan landen die dat niet doen. Verder zien Frankrijk en Nederland uitdrukkelijk uit naar de uitwerking van het door de EC voorgestelde Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), een nieuwe importtax op producten met een grote klimaatafdruk.
‘Er bestaat gelukkig al meer ruimte voor discussie over de impact van handel op het milieu dan een paar jaar geleden’, zegt Verbeek van SOMO. ‘Maar wat ik nog steeds mis is de wil om een breed maatschappelijk gesprek te voeren over de functie van wereldhandel in de transitie naar een duurzame economie.’
Doordat die discussie niet afdoende gevoerd wordt, meent Verbeek, blijft het idee van de Commissie om via groene diplomatie duurzaamheid af te dwingen boterzacht. ‘Door in sommige sectoren terug te schalen naar regionale ketens, zouden ontwikkelingslanden juist meer ruimte krijgen om gediversifieerde economieën op te bouwen’, legt hij uit. ‘Nu moeten landen in het mondiale zuiden vaak simpelweg hun markten openen voor Europese bedrijven die daar vervolgens de boel plat concurreren. Als palmolie bijna altijd leidt tot het kappen van het regenwoud, zouden we immers ook moeten kijken naar de alternatieven daarvoor binnen Europa. Als we dat niet doen blijft de Green Deal een pleister op een wond die je steeds opnieuw opentrekt.’
34 Bijdragen
Marc Fahrner 6
Ik zie een strijd tussen landen inzake vooral economische belangen. Maar waar is de lokale bevolking in dit verhaal? Zo te lezen zijn het onveranderd de bedrijven die de dienst uitmaken en de poet willen verdelen. En ik dacht net dat het shareholders-value vertrekpunt langzaam passé begon te raken. Heel even dacht ik dat bijvoorbeeld Unilever hierin intrinsiek gemotiveerd het voortouw aan het nemen was. Zijn die statements en commercials ook deze keer toch wéér gewoon voor de Europese bühne?
Niek Jansen 9
Marc Fahrner‘ The European Green Deal is the number one most lobbied-on topic in Brussels. Let’s zoom in on the first hundred days after the launch of the European Green Deal on 11 December 2019. This period was crucial to steer key EGD elements, such as the Climate Law, and showed a flurry of lobbying activity. During this time, key members of the Commission in charge of the EGD (Commission’s President von der Leyen, EGD Commissioner Timmermans, Energy Commissioner Simson, their Cabinets, and directors-general for Energy and Clima, Juul-Jørgensen and Petriccione,) met 151 times with business interests representatives. That’s around 11 meetings a week! In comparison, they only met 29 times with public interest representatives, which is about 2 meetings a week, citaat uit: https://corporateeurope.org/en/a-grey-deal
En het artikel besluit met:
‘ We need to install a firewall that protects the EGD, and all climate and energy decision-making from the fossil fuel lobbyists. This means no more meetings, conflicts of interest, partnerships, or collaborations with fossil fuel lobbyists in our democratic institutions. Check more about the Fossil Free Politics campaign and join the call.
We need fossil free politics – before it's too late!’.
Niek Jansen 9
https://joop.bnnvara.nl/nieuws/kamer-veegt-omstreden-mercosur-handelsverdrag-van-tafel
Ik begrijp dus dat het Mercosur vrijhandelsverdrag met vier Z.Amerikaanse landen olv Brazilië dan toch is aangenomen door de EU ondanks het heuglijke bericht dat de Tweede Kamer dit verdrag had afgewezen.
Hoe is dat in zijn werk gegaan ?
Overigens mis ik in het artikel een waarschuwing aan ons belastingbetalers dat met het sluiten van al die z.g. vrijhandelsverdragen de kansen dat wij op zullen moeten draaien voor geleden verliezen van al die multinationals middels uitspraken van de arbitragecie. ISDS oftewel International Court System.
Al die z.g. vrijhandelsverdragen hebben minder te maken met vrije handel maar alles met investeringbescherming via dit paralelle rechtssysteem voor de rijken dat boven het rechtssysteem van de naties uitgaat.
Over wat ons belastingbetalers te wachten staat vwb compensatieeisen voor multinationals en niet alleen nav Cofid-19 doet de watchdog van de EU nl. CEO een doekje open:
https://corporateeurope.org/en/2020/05/cashing-pandemic-how-lawyers-are-preparing-sue-states-over-covid-19-response-measures.
Een gepast wantrouwen mbt de inzet van min.Kaag en de Nederlandse regering inzake de green deal is op zijn plaats wanneer we haar steun herinneren aan het Amazone soja project, waar wegen en havens worden aangelegd tbv de sojaproductie dwars door het Amazone gebied ten koste van veel houtkap en onteigening van inheemse gronden
https://www.trouw.nl/nieuws/nederland-bouwt-mee-aan-een-sojaroute-die-de-amazone-nog-verder-vernielt~b5dc16b7/
Zijn de problemen van zuivelexport naar Thailand wellicht een Thaise reactie op de ‘gele kaart’ die de EU in 2015 heeft uitgereikt mbt de export van schaaldieren uit Thailand naar de EU vanwege illegale visserij, mensenhandel, kinderarbeid en slavernij omstandigheden op de Thaise vissersvloot ?
https://www.dickvanderlugt.nl/de-vis-wordt-duur-betaald/
Pieter Jongejan 7
Krijgen de landen met lagere milieunormen etc dan hogere importheffingen opgelegd? Of wordt het opleggen van hogere importheffingen tegengewerkt door de internationale handelsverdragen die de Brusselse lobbyisten inmiddels hebben weten door te drukken?
Betekent dit niet dat Nederland op veel gebieden weer soeverein moet worden om niet vergiftigd te worden en leeg geplunderd? Hoe ziet de Nederlandse strategie eruit?
Eveline Bernard 5
Pieter JongejanAnnemiek van Moorst 10
Eveline BernardNiek Jansen 9
Eveline BernardHoe dan ook, wij zijn de klos, soeverein of niet.
Echte verandering van beleid ontstaat ‘ op straat’.
De enige hoop is burgerlijke ongehoorzaamheid, ‘gele hesjes’, BLM, Extinction Rebellion, demonstraties edm., omdat de meerderheid van onze politieke vertegenwoordigers, soeverein of niet, collaboreren met de milieuvervuilers.
ben wellerdieck 3
Eveline BernardAnnemiek van Moorst 10
Pieter JongejanPieter Jongejan 7
Annemiek van MoorstDe oplossing om aan meer geld voor sociale zekerheid, gezondheidszorg en onderwijs te komen is door duurzame energie zo goedkoop mogelijk te maken en tegelijkertijd fossiele energie extra te belasten. Als door technologische ontwikkeling op duurzame wijze waterstof kan worden geproduceerd tegen een concurrerende prijs dan sla je twee vliegen in één klap. Minder milieuvervuiling en minder temperatuurstijging plus meer geld voor sociale doeleinden.
Maar dacht je nu echt dat de ouwe meuk middels de fossiele lobby zal nalaten om de productie van goedkope waterstof toe te staan? Nee toch. De fossiele olieboeren (Shell) hebben al via mijnheer De Boer laten weten dat de waterstof economie de toekomst heeft. Begrijp je waarom? De grote landen, waar Rutte voor bibbert, hebben enorme voorraden aardgas en schaliegas. Daarmee kun je ook waterstof maken. en voorlopig nog goedkoper dan uit zonne-energie. Daarbij komt dat de olieboeren benzine stations hebben, die ze eenvoudig kunnen ombouwen tot distributiecentra voor waterstof. Dit is veel praktischer en goedkoper dan overal in de stad laadpalen voor100% elektrische auto's te bouwen, die op elektriciteit uit bruinkool rijden.
Als Nederland een duurzame economische ontwikkeling met sociale zekerheid wil dan zal het dit zelf moeten regelen. Vanuit Brussel kun je alleen maar meer centralisatie, verspilling en corruptie verwachten. Gorbatchov heeft gelijk; de EU lijkt door de ouwe meuk aan te sturen op een nieuwe USSR. Timmermans doet zijn best, maar is tot falen gedoemd.
Eveline Bernard 5
Pieter JongejanPieter Jongejan 7
Eveline BernardAkkoord, maar waar begin je ? Eerst dicht bij huis en dan internationaal of tegelijk? Jij kiest voor tegelijk, maar dan kun je verwachten dat de fossiele energieproducenten alles in het werk zullen stellen om een energietransitie te voorkomen en de prijs voor energie zo hoog mogelijk op te voeren via Opec etc.
En wie moet er beginnen? Eerst de getroffen bevolking (de Nederlandse pensioengerechtigden) of de regering Rutte/de Jonge. Zie je Rutte/de Jonge bereid om tegen de USA te zeggen we kopen jullie straaljagers niet meer en we stappen uit de NAVO als jullie niet akkoord gaan met Parijs? Nee toch.
De vakbeweging heeft recent gekozen voor het niet verhogen van de pensioenpremies en niet korten of m.a.w. voor de korte (populistische) termijn en niet voor de lange termijn.
Nood breekt wet, want hun leden zouden anders weglopen en/of populistisch rechts stemmen.
Wat mij fascineert is waarom bij een economische crisis, zoals nu, populistisch rechts wint en populistisch links verliest. Laat dit niet zien dat de bevolking kiest voor dicht bij huis (lokaal en nationalistisch) in plaats van ver van mijn bed (internationaal)?
Annemiek van Moorst 10
Pieter JongejanEr is geen populistisch links want links zit in oppositie. VVD paait populistisch rechts en is dat dus zelf ook. Overal is populistisch, autocratisch, kleptocratisch rechts aan de macht. In de EU via Oost-Europa. In de wereld via GOP/USA, Putin etc. Die zullen inderdaad hun olie- en gasvooraden niet gauw opgeven.
Nederland zal zelf ook eens wat moeten gaan doen op gebied van klimaat en biodiversiteit. Wat gebeurt er? NIKS. Zelfs een rechterlijk vonnis dwingt nog niet eens actie af. Het is in en in triest.
Pieter Jongejan 7
Annemiek van MoorstVandaag hebben we door de coronacrisis te maken met een sterke daling van de olieprijs van ruim $ 100 tot $ 40. Dit betekent dat de vraag naar petrodollars terugloopt en dat de dollar sterk in waarde zou moeten dalen en het evenwichtsniveau van de reële rente dus zou moeten stijgen.
Het beleid van de centrale banken is echter niet gericht op evenwichtige macro-economische groei, maar op het beschermen van de belangen van de financiële sector. immers bij een noodzakelijke stijging van de reële rente zouden tal van noodlijdende banken failliet gaan of gered moeten worden. En dus hoor je Klaas Knot van het CDA pleiten voor hogere overheidsuitgaven en het opkire termijn in leven houden van de euro door de rente negatief te houden.
Benieuwd wat Lex Hoogduin onder de huidige omstandigheden gedaan zou hebben. Hoe keren we teug naar houdbare economische groei . Dat is de vraag, waar de financiële sector en de olieboeren geen antwoord op willen geven, omdat zij dan de rekening moeten betalen. En dus verzinnen ze list na list.
Eveline Bernard 5
Pieter JongejanGeen enkele economische groei is houdbaar.
Pieter Jongejan 7
Eveline BernardHet oplossen van problemen kost energie en vereist creativiteit. Als we erin slagen om duurzame energie heel goedkoop te maken dan zijn we in staat om heel veel sociale, economische en milieuproblemen op te lossen.
Helaas zijn er tal van partijen die belang hebben bij het zo lang mogelijk verdedigen van de status quo of m.a.w. bij het zo hoog mogelijk houden van de energieprijzen (vóór belasting). Een steeds lagere rente heeft er lange tijd voor gezorgd dat de olieprijzen harder stegen dan de aandelenkoersen, de onroerend goedprijzen en de goudprijs. Inmiddels is de ruwe olieprijs ondanks een negatieve reële rente van $120 per vat tot $ 40 er vat gedaald bij gebrek aan wereldwijde vraag. Dit brengt olieproducerende landen en de petrodollar in groot gevaar. Een lagere ruwe olieprijs vraagt om een hogere neutrale reële rente en biedt ruimte voor hogere belastingen op energie. Bij hogere belasting op energie daalt de neutrale reële rente.
Er zijn dus haalbare alternatieven voor MMT, maar dan moet je wel voldoende macro-economisch kennis hebben en niet bevooroordeeld zijn.
Annemiek van Moorst 10
Pieter Jongejan"Een hoorcollege over een alternatief model voor economische wetenschap en politiek. Sinds het midden van de jaren dertig van de vorige eeuw zijn de economische wetenschap
en de economische politiek op het verkeerde pad geraakt. In deze serie colleges legt
professor Lex Hoogduin uit waarom dat zo is en wat de gevolgen daarvan zijn, tot de
dag van vandaag. Hij biedt een alternatieve economische theorie die een betere economische
politiek mogelijk maakt. Dit alternatieve model vormt tevens de basis voor een kritiek op het beleid van de Europese Centrale Bank. Tegen de achtergrond van dit alternatieve paradigma wordt de vraag besproken of er een einde moet komen aan de globalisering en het perspectief op vooruitgang."
https://www.lexhoogduin.com/episodes/economie-herzien
Pieter Jongejan 7
Annemiek van MoorstDenk ook aan de groeiende overbevolking en de instandhoudingskosten. Die blijven in de komende jaren stijgen. Dus bruto nulgroei betekent een sterke achteruitgang van het netto inkomen per hoofd. Veel landen en mensen zullen dit niet zonder slag of stoot accepteren.
Als je geen oorlog wil zul je er dus voor moeten zorgen dat je duurzame energie (dus zonder milieuvervuiling) stukken goedkoper maakt. Hoe lager de productiekosten van duurzame energie hoe hoger de belasting op fossiele en uiteindelijk ook duurzame energie kan zijn om de voetafdruk zoveel mogelijk te verkleinen.
Bij bruto nulgroei en voortgaande bevolkingsgroei kun je een nieuwe wereldoorlog verwachten.
Met veel standpunten van Lex Hoogduin ben ik het eens. Waar ik het niet mee eens ben is dat economie een onontwarbare kluwen (de bijgevoegde tekening) zou zijn, die te moeilijk zou zijn om te ontrafelen.
Feit is dat vooraanstaande macro-economen vaak standpunten innemen die lijnrecht tegenover elkaar staan. De ongeschoolde toeschouwer ziet dit als teken dat economie geen echte wetenschap is, maar een pseudowetenschap.
Een goed voorbeeld is de stelling van Bernanke en Summers dat de trendmatige daling van de reële rente het gevolg zou zijn van een teveel aan besparingen en een tekort aan investeringen.
Volgens Irving Fisher is echter bij hogere besparingen en lagere investeringen juist een stijging van de reële rente te verwachten. (Econometrica 1933, blz 337-357) Irving Fisher is hier de echte wetenschapper, want zijn stellig is empirisch te bewijzen. De stelling van Bernanke en Summers (overgenomen door Knot) is gebaseerd op een mythe en bedoeld om de financiële sector in bescherming
Annemiek van Moorst 10
Pieter JongejanDe gevolgen van klimaatverandering en verlies biodiversiteit zal al wel overal zichtbaar. Wachten tot iedereen het zou zien, is zeker te laat.
Ik heb het over nulgroei volgens het donut-model. Dat zou dus wel een groei kunnen zijn maar een die de planeet wel aankan.
De olifant in de kamer is private schuld aldus Dirk Bezemer. Die is in Nl (en USA) torenhoog. In Italië juist erg laag. Er moeten nu grote investeringen komen in materieel, menselijk, natuurlijk en maatschappelijk kapitaal. De staatschuld kan en moet fors omhoog.
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-schulden-zijn-oke-als-ze-geld-opleveren~b5ca74aa/
Pieter Jongejan 7
Annemiek van MoorstMet die stelling ben ik het niet eens. Er bestaat al duurzaam glas dat lange lichtgolven absorbeert en omzet in elektriciteit. Voor het maken van dit glas heb je geen zeldzame en dure metalen zoals kobalt en nikkel nodig, maar gewoon silicium ofwel zand en energie (gratis van de zon). Op het ogenblik is dit glas nog vrij duur, maar bij massaproductie zal het betaalbaar worden.
Uitgaande van het totale glasoppervlak van onze gebouwen zou met dit energie producerende glas de helft van onze energiebehoefte kunnen worden gedekt. De overige helft kan van zonnepanelen op het dak komen en/of van waterstof uit zonne-energie ipv aardgas, aardolie en bruinkool.
Het grote probleem dat ik zie is dat wij ons vandaag moeilijk kunnen voorstellen hoe de toegepaste (energie)technologie zich in de komende decennia gaat ontwikkelen. Ik vermoed dat 100% elektrische auto's net als de Concorde een doodgeboren kindje zullen blijken te zijn. De actieradius is gewoon te klein en dus te gebruiksonvriendelijk. Niemand wil constant bij een oplaadstation staan. Daarom verwacht ik dat er betere alternatieven beschikbaar zullen komen. En sneller dan iedereen denkt, want de automarkt is een groot en daarom zeer aantrekkelijk. De kans op verspilling bij overheidsinvesteringen, zoals Bezemer wil, is daarom m.i. groot.
De olifant in de kamer is niet de private schuld van bedrijven en gezinshuishoudens, maar die van de financiële sector. De totale schulden moeten blijven stijgen, omdat anders een debt deflation dreigt, waarbij de reële rente omhoog gaat, de asset prijzen omlaag en de banken omvallen. Mijn inschatting is dat als de huidige negatieve lange reële rente van ongeveer -2% wordt verhoogd tot +2% de assetprijzen met minstens 40% zullen dalen. Die klap kan de financiële sector niet aan. Vandaar de roep om hogere overheidsinvesteringen door o.a. Bezemer.
Annemiek van Moorst 10
Pieter JongejanTransport zal sowieso heel anders moeten en vooral, veel minder.
Eveline Bernard 5
Pieter JongejanNiek Jansen 9
Pieter JongejanAnnemiek van Moorst 10
Pieter JongejanPieter Jongejan 7
Annemiek van MoorstEveline Bernard 5
Pieter JongejanAnnemiek van Moorst 10
Pieter JongejanJosette van Os 3
"De EU is de grootste consumentenmarkt ter wereld en importeert in haar eentje meer uit de zogeheten ‘least developed countries’ dan de VS, Canada, Japan en China samen."
Hoe e.e.a. uitpakt en wat we met deze consumentenmacht (niet) doen daar raak je bij het lezen wel goed van doordrongen.
Eveline Bernard 5
Annemiek van Moorst 10
Stefan Haan 1
Wat ik me wel afvraag: dit gaat over handelsverdragen, over welke spullen verhandeld mogen worden en hoe duurzaam die geproduceerd zijn.
Van de andere kant heb je toch ook de burger die (veeel te langzaam) inziet dat het een andere kant op moet. Een burger die minder vlees eet, duurzamere kleren koopt, geen palmolie wil hebben in alles wat er aangeschaft wordt, die zelfs misschien al wel wat aan het consuminderen is.
Misschien moet de EU zich veel meer bezighouden met uitleggen aan ons wat de effecten van kopen van 'verkeerde' producten zijn. Dan volgen vanzelf multinationals en landen die overstag gaan en de wél goede dingen gaan maken?
Niek Jansen 9
Stefan Haanhttps://corporateeurope.org/en/a-grey-deal
Moeten we ons niet ongerust maken over de bijval en applaus van de fossiele industriën voor de European Green Deal ( EGD); lees hier een aantal loftuitingen:
https://corporateeurope.org/sites/default/files/2020-07/EGD_4.png
Frans Timmermans en Ursula von der Leyen zullen de geschiedenis ingaan als te inschikkelijk voor de belangen van de fossiele industriën.
De titel van het stuk van Hans Wetzels is goed gekozen.
Lees hier in enkele korte statements hoe diezelfde industriën de EGD torpederen:
https://corporateeurope.org/sites/default/files/2020-07/EGD-no-url_3.png
Stefan Haan 1
Niek JansenMaar de oplossing ligt misschien (deels) wel bij de consument. Tenminste, dat kan ik wel beïnvloeden.
Op de rest heb ik, en wij, totaal geen invloed.
Robert Voorhoeve 3
Jammer dat er nog steeds geen alternatief voor die stof is.
Valt het uit te rekenen hoe duur die obstructie is voor ons. Kan prijsverhoging leiden tot extra steun in het producerende land ?
Er zijn helaas veel partijen bij betrokken en corruptie is kennelijk onuitroeibaar.
Dank voor dit heldere doch droef stemmende overzicht ! robert voorhoeve