Onder de titel ‘Red Griekenland om Europa te redden’, betoogt de Britse academicus Timothy Garton Ash dat de andere eurolanden Griekenland nog maar eens miljarden moeten toestoppen. Dat zal Griekenland echter niet redden. Bovendien mogen we de eurozone en de Europese Unie nooit met elkaar verwarren. Ondanks de gebreken heeft het Europese project de handel en dus de vrede tussen de lidstaten fors bevorderd. De eurozone bevorderde eerder het aangaan van schulden en spanningen tussen de lidstaten.

Montenegro

Zou een Grexit een mooi spektakel zijn? Neen, maar schoonheidsoplossingen zijn er niet meer. Het zou gepaard gaan met kapitaalcontroles en banken zouden tijdelijk gesloten moeten worden. Een nieuwe munt invoeren zou tijd vergen, maar in eerste instantie zou Griekenland de euro nog wel kunnen gebruiken, zoals Montenegro dat doet. Dat zou betekenen dat de lokale banken geen toegang meer hebben tot het goedkope geld van de ECB. De aandeelhouders van de geherstructureerde banken zouden verliezen moeten nemen, net zoals de schuldeisers. De spaarders zouden ofwel een deel van hun geld terugkrijgen, ofwel alles, maar dan wel in de nieuwe, gedevalueerde munt. Als Griekenland de muntunie verlaat, blijft het land in de EU en krijgt het wellicht nog wat geld om de transitie te maken. Rusland zou grote moeite hebben om Griekenland te ondersteunen. De Griekse economie bedraagt 12 procent van de Russische economie, die lijdt onder de lagere olieprijzen.

Wat is het alternatief?

Griekenland heeft de voorbije vijf jaar naar schatting zeker al 240 miljard euro aan ‘noodsteun’ ontvangen. Niettemin was de Griekse schuldgraad nog nooit zo hoog: ze schommelt rond 180 procent van het BBP. Dat is dan nog zonder de indirecte steun die de ECB aan de Griekse banken blijft verlenen. Er is een zogenaamde ‘slow motion bank run’ aan de gang. Grieken halen hun geld liever van de bank en investeren het bijvoorbeeld in auto’s, die wel hun waarde behouden. 32 procent van de activa in Griekse banken was eind april afkomstig van leningen door de Griekse centrale bank en de ECB. In september was dat nog maar 12 procent en ondertussen is de ‘bank run’ nog verergerd. Elke twee weken moet de ECB beslissen of en in welke mate ze het de Griekse centrale bank toestaat zelf euro’s te creëren om die aan de Griekse banken uit te lenen, via het zogenaamde mechanisme van ‘Emergency Liquidity Assistance’ (ELA), dat normaal bedoeld is voor liquiditeitsproblemen. Hoe langer deze crisis duurt, hoe meer euro’s er via het Griekse bankensysteem worden gecreëerd.

Biedt Grexit zicht op beterschap?

Een nieuwe, zwakkere munt maakt export, in de eerste plaats in de vorm van toerisme, natuurlijk goedkoper. Maar we mogen de voordelen daarvan niet overschatten. Het land heeft nu al maatregelen genomen die de concurrentiekracht deels hebben hersteld.

een Griekse exit maakt dat Griekenland niet langer zo goedkoop kan lenen, iets wat een vergiftigd geschenk was

Het echt grote voordeel van een Griekse exit uit de eurozone is dat Griekenland niet langer zo goedkoop zal kunnen lenen, iets wat een vergiftigd geschenk was. Voor Griekse banken, en dus ook voor de Griekse overheid en burgers, zullen de interestvoeten fors stijgen. Politici zullen de bevolking niet langer met een immense schuldenberg kunnen opzadelen.

Is er besmettingsgevaar?

Hoewel we niet naïef mogen zijn over instabiliteit op korte termijn bij een Grexit, denken de meeste analisten dat er eerder op lange termijn gevaar dreigt. Als een euroland in de toekomst in de problemen komt, zullen investeerders veel sneller speculeren dat er opnieuw een exit komt. Er zal dan dus meer geld nodig zijn om een land binnen de muntunie te houden. Maar ook als Griekenland een zoveelste steunpakket krijgt, dreigt er besmettingsgevaar. Later dit jaar zijn er verkiezingen in Spanje en Portugal. Juist die twee landen staan sterk weigerachtig tegenover de Griekse eisen. Populistische partijen zouden er de wind in de zeilen krijgen als de eurolanden nu toegeven aan de Grieken. Geldtransfers naar Griekenland zijn nu misschien nog te verkopen, transfers naar elk euroland dat in de problemen komt, zijn dat niet. De eurozone heeft misschien sowieso weinig kans om te overleven op lange termijn, maar heeft dat zeker niet als men die radicale weg op gaat.

Lage rente, hoge kosten

Geldtransfers en inmenging in binnenlands economisch bestuur zijn het recept waarmee de Europese landen de voorbije vijf jaar hebben geprobeerd om de eurocrisis te lijf te gaan. Voor Griekenland heeft dit recept in elk geval gefaald. Eurofederalisten zien niettemin hun kans schoon om nog maar eens voor meer transfers en meer inmenging te pleiten. Het protest daartegen neemt echter toe, in Noord-Europa tegen het eerste en in Zuid-Europa tegen het tweede. Het lage-rentebeleid van de ECB en de Europese noodleningen vormen een hoge kost voor spaarders, verzekeringsmaatschappijen, gepensioneerden en belastingbetalers. Volgens de Duitse vicekanselier en SPD-leider Sigmar Gabriel ‘is de schaduw van een Griekse exit uit de eurozone meer en meer zichtbaar’. Wat niet voor altijd kan doorgaan, móet wel stoppen. Pieter Cleppe leidt het Brusselse kantoor van de onafhankelijke denktank Open Europe www.openeurope.org.uk Lees meer over Griekenland en de EU in het Griekenland in Europa dossier van Follow The Money