Na bijna tien jaar sleutelen aan de economie door centrale bankiers kunnen we de vraag stellen wat het effect geweest is. De conclusie is dat het effect en het vertrouwen dat centrale bankiers genieten, tanende is. De politieke ontwikkelingen in de VS, het VK, Griekenland en Nederland kunnen niet los gezien worden van de huidige monetaire politiek. Burgers zijn ontevreden en worden onrustig.

Tijd kopen

Centrale bankiers hebben tijd gekocht in de hoop dat de economie zich in verloop van tijd verder zou herstellen. Feit is dat de economische groei jarenlang stabiel maar ontoereikend is. Heel langzaam komen we in een periode terecht waarbij de tijd gaat dringen en de economie opnieuw onder druk komt te staan. Wanneer we naar de recente koersopleving van aandelen kijken, lijkt er echter geen vuiltje aan de lucht. In januari en februari van dit jaar werden beleggers opgeschrikt, hetgeen een eerste waarschuwingssignaal was. De markt heeft eigenlijk een ongeluk nodig om te beseffen met welke situatie investeerders van doen hebben.

Onvrede

De hamvraag blijft hoe ver sommige ontwikkelingen moeten verslechteren om beleggers wakker te schudden. Geld toe krijgen op een afgesloten hypotheek is simpelweg geen gezonde situatie. Veel burgers hebben hun verplichtingen opgepompt, zonder goed te beseffen wat de neerwaartse risico’s zijn. Wanneer we naar het politieke landschap kijken, signaleer ik veel onvrede. Pensioen en koopkracht staan al jaren onder druk, terwijl met name de rijkere burgers geprofiteerd hebben van de ruime geldpolitiek van centrale bankiers. De toenemende afstand tussen een grote groep burgers en de zittende elite is geen verrassing.

Schulden

Opvallend vind ik de groeiende verwijdering tussen met name de belangrijke S&P 500 en de reële economie. Aandelen zijn simpelweg veel duurder geworden, een proces dat we vaker zien aan het einde van een bullmarkt. Coca Cola wordt bijvoorbeeld 27 keer de winst verhandeld, terwijl de S&P 500 ruim 24 keer ‘LTM Earnings’ noteert en dat is historisch gezien duur. Met name aandelenbeleggers nemen een voorschot op de toekomst, terwijl tegelijkertijd obligatiebeleggers terughoudend zijn. Wie krijgt er gelijk? Feit is dat verschillende factoren dezelfde patronen laten zien als in 2007. Dit wil niet zeggen dat 2007-2008 zich gaat herhalen, maar toch. Het China van 2016 lijkt veel op de VS van 2008; een devaluatie van de yuan is niet ondenkbaar en kan verstrekkende gevolgen hebben. Daarnaast wijs ik op het groeiend aantal defaults als gevolg van te hoge schulden van bedrijven in de VS. De downgrades van Amerikaanse bedrijven door Moody’s zijn in een jaar tijd verdubbeld, iets dat sinds de zomer van 2007 niet het geval geweest is.

Op verschillende vlakken krijgt de afstand tussen bedrijfsprestaties en beurskoersen meer vorm. De geliefde vergelijking van Warren Buffett is de relatie tussen marktkapitalisatie en het bbp van de VS — dan zou de S&P 500 circa 72 procent te hoog gewaardeerd zijn op dit moment. Dit is wellicht wat te kort door de bocht omdat de S&P 500 meer dan alleen de VS beslaat, maar dit neemt niet weg dat de risico’s voor beleggers zijn toegenomen — ook al vertellen allerlei andere technische signalen u dat er niets aan de hand is. De groeiende afstand is zonder enige twijfel een punt van aandacht geworden.

Rest mij u een goed weekend te wensen.