Herr Prof. Dr. Dr. h.c. mult. Hans-Werner Sinn (1948) is een markante verschijning met zijn zorgvuldig getrimde baard. Hij zou zo in de film Witness hebben kunnen figureren als Mormoons predikant. Maar professor Sinn predikt een ander evangelie: een economisch evangelie. En zowel hijzelf als het economisch onderzoeksinstituut waaraan hij al jaren leiding geeft, Ifo, genieten internationale faam. Sinn heeft er mede voor gezorgd dat Duitsland een quasi-lagelonenland werd (en door critici derhalve ook wordt gezien als mede-veroorzaker van de onevenwichtigheid in de eurozone). Tot begin 2010, de tijd dat de eurocrisis escaleerde, was hij de belangrijkste economisch adviseur van de regering van Angela Merkel. Door een verschil van inzicht over hoe de eurocrisis aan te pakken, zijn Sinn en de Duitse regering sedertdien met elkaar gebrouilleerd. Op 28 januari jongstleden gaf hij een lezing in de Agnietenkapel te Amsterdam, waar hij uitgebreid inging op zijn vorig jaar uitgebrachte boek The Euro Trap. Bursting Bubbles, Budgets, and Beliefs.

Kritiek op de euro

Sinn heeft ernstige kritiek op de wijze waarop de euro tot stand is gekomen, op het gevoerde beleid met betrekking tot het aanpakken van de de eurocrisis en op de maatregelen die tot nu toe zijn genomen. Hij waarschuwt in zijn boek met name voor het opkopen van de schuld van de Zuid-Europese landen door de Europese Centrale Bank (ECB), die naar Sinns mening haar mandaat ver overschrijdt. Bovendien wordt het probleem van het gebrekkige concurrentievermogen van de zuidelijke landen hierdoor niet opgelost, aldus Sinn. Ook waarschuwde hij voor een constitutionele crisis in Europa als het Europese Hof van Justitie (EHvJ) de (juridische) visie van het Duitse Constitutionele Gerechtshof te Karlsruhe naast zich neerlegt. Dit gerechtshof stelde, dat het OMT-programma van de ECB [het onbeperkt opkopen van staatsobligaties, red.] strijdig is met het Duits constitutioneel recht (en ook Europees recht). Het is hierbij niet onbelangrijk om te weten dat Sinn -op verzoek- het Duitse Gerechtshof ter zake heeft geadviseerd. Echter, recent verklaarde de advocaat-generaal van het EHvJ, dat de ECB zijns inziens wel gerechtigd is om dat OMT-programma uit te voeren en vorige week heeft de president van de ECB, Mario Draghi, dat plan dan ook aangekondigd, ook al moet het EHvJ nog een definitief oordeel vellen. Daarnaast is het belangrijk om te weten dat het Duitse Gerechtshof zich het laatste woord heeft voorbehouden en dat in Duitsland de Duitse Grondwet prevaleert boven Europese verdragen, wetten en rechtspraak. Wat betreft het OMT is het voornaamste bezwaar van Sinn en andere Duitse wetenschappers, zoals Markus C. Kerber, dat een dergelijk ongelimiteerd opkoopprogramma tegen de Duitse grondwet indruist, welke stelt, dat uitsluitend het Duitse parlement kan beslissen over de financiële verplichtingen die de Bondsstaat Duitsland aangaat.

Sinns oordeel over het beleid van Draghi is niet mals

Sinns oordeel over het besluit van Draghi om -zoals dat wel genoemd wordt in de volksmond- 'de geldpersen aan te zetten' is niet mals. Hij verweet het bestuur van de ECB louter de belangen van de Zuid-Europese lidstaten te dienen. Volgens Sinn heeft QE (Quantitative Easing) geen enkele zin, omdat het geld niet in de echte economie terecht komt. Sinn vreest dat slechts de balansen van de Zuid-Europese banken ermee 'opgeschoond' worden, dat wil zeggen: de ECB koopt de slechte leningen op van die banken in ruil voor extra kasreserves bij die banken. Maar hij verwacht niet dat die banken de aldus vrij gespeelde kredietruimte zullen aanwenden voor financiering van het mkb. Ze zullen, vreest hij, worden vastgehouden of besteed aan het vrijwel risicoloos financieren van vermogende klanten. Op die manier is van monetaire onafhankelijkheid van de ECB dus geen sprake, stelt Sinn, maar bedrijft de centrale bank van de eurozone politiek.

Grexit onvermijdelijk

Toch wil Sinn niet dat de euro verdwijnt, hij wil alleen dat de voorwaarden worden geschapen voor een beter functionerende muntunie. De eurozone functioneert nu niet goed omdat de economische verschillen tussen de deelnemende landen veel te groot zijn. En omdat er binnen het Euro Pact geen wisselkoersmechanisme toegepast kan worden om die concurrentieverschillen glad te strijken zal er naar een andere oplossing gezocht moeten worden. Hierbij zette Sinn aan de hand van cijfermateriaal en grafieken helder uiteen dat de concurrentieverschillen tussen enerzijds Duitsland en anderzijds de mediterrane eurolanden veel en veel te groot zijn om te kunnen overbruggen door interne devaluatie en hervormingen in Zuid-Europa en/of interne revaluatie in Duitsland. Sinn bepleit daarom, zoals hij dat noemt, een ‘breathing currency union’, waarbij zwakke eurolanden uit de euro zouden moeten kunnen treden om later onder voorwaarden weer in te kunnen stappen.

Herr Prof. Dr. Hans-Werner Sinn

Daarbij denkt Sinn ten eerste aan Griekenland, maar ook aan Italië, Portugal Spanje, Ierland en Cyprus, de door hem zogenoemde ‘GIPSIC-landen’. Het was opvallend dat Sinn Frankrijk niet in dit rijtje opneemt, omdat veel economen van mening zijn dat Frankrijk daar wel in thuis hoort. Maar wellicht, omdat Sinn een Duitser is en Duitsers sinds WOII als de dood zijn de Duits-Franse As door te knippen, heeft Sinn Frankrijk (vooralsnog) niet in dat rijtje opgenomen. Hoe dan ook, de gedachte van zo’n tijdelijke euro-exit - ook wel ‘Euro Vakantie’ genoemd - is, dat deze landen dan de euro inruilen voor een eigen nieuwe nationale munt die ze dan monetair kunnen devalueren tot een internationaal evenwichtige wisselkoers waardoor ze eindelijk economisch kunnen herstellen. Tegelijkertijd kunnen die landen dan de noodzakelijke hervormingen doorvoeren, zoals in het geval van Griekenland een proper functionerend belastingsysteem. Omdat in zo'n geval drastische loondalingen uitblijven zal er ook een veel groter draagvlak zijn onder de bevolking en van de nationale politici om mee te werken aan die hervormingen, verwacht Sinn. De situatie in Griekenland is volgens hem zo nijpend, dat hij denkt dat ze in de loop van dit jaar zullen besluiten tot een Grexit, een vertrek uit de eurozone.

De grote vraag

Volgens Sinn is 'meer Keynes' absoluut onwenselijk, we zouden dan Japan achterna gaan, met een zeer langdurige periode van economische stagnatie tot gevolg. Ook een permanente transferunie ziet hij niet zitten, dat zou leiden tot het vernietigen van economische groei in Europa.

Er moet zo spoedig mogelijk een Schuldenconferentie worden georganiseerd

Naast een ‘Euro Vakantie’ voor de zwakke eurolanden, wil Sinn dat er ook zo spoedig mogelijk een Schuldenconferentie wordt georganiseerd waarin bepaald wordt hoe hoog de bancaire, publieke en target-2 [de rekening/courant-verhouding tussen de nationale centrale banken binnen het Euro geldsysteem (ESCB), red.] schulden moeten zijn. Dit zal ongetwijfeld leiden tot schuldherstructurering, maar dat is, volgens Sinn, nog altijd beter dan dat de belastingbetaler opdraait voor de schulden die de financiële sector veroorzaakt hebben. Met verwijzing naar de eerdere succesvolle monetaire devaluaties bijvoorbeeld in Azië, verwacht Sinn dat landen na monetaire devaluatie ongeveer anderhalf tot twee jaar nodig hebben om weer concurrerend te worden. In zijn algemeenheid stelde Sinn dat er ook eens gestopt moet worden met de ELA (Emergency Liquidity Assistance) support. Sinn: 'A transferunion will destroy economic growth for at least a decade. What is needed is a Debt Conference as soon as possible to discuss debt restructuring. A European confederation should follow the Swiss model and with a common army. Debt mutualization, in fact Eurobonds, would be a nightmare.' Zoals bekend en ook nu weer door hem benadrukt is Sinn sterk pro-Europa, en is hij ook voorstander van een ‘Federaal Europa’ maar dan op een andere wijze vormgegeven, zonder een transfermechanisme. Sinn ziet wel wat in het Zwitsers model, waar kantons niet alleen een behoorlijke autonomie hebben, maar ook een individuele verantwoordelijkheid voor de publieke financiën. Bovendien, zegt Sinn, is het ook in de VS niet zo dat de ene staat het tekort van de andere financiert. Staten en banken kunnen daar gewoon failliet gaan. Dat zouden we in Europa ook moeten doen, aldus de professor, die jarenlang in Canada heeft gewerkt. Het door de EU gekozen systeem van ‘debt mutualization’ [gemeenschappelijke schuldfinanciering á la eurobonds, red.] werkt niet en is juist contra-productief; het is veel beter om te kiezen voor een ‘liability model’ waarbij staten en banken failliet kunnen gaan en/of de aandeelhouders de verliezen nemen in plaats van deze af te wentelen op de belastingbetalers.

Sinn maakt niet louter vrienden

Sinns grote invloed heeft hem in Duitsland niet alleen vrienden opgeleverd. Zijn ondubbelzinnige kritiek op het beleid van de gevestigde politiek heeft vanzelfsprekend de nodige weerstand opgeleverd. Het Duitse zakenblad Handelsblatt wijdde recent nog een kritisch stuk aan Sinn onder de kop De valse profeet. In dat stuk bekritiseren vijf wetenschappers vijf stellingen van Sinn. Econoom Bert Rürup bekritiseerde bijvoorbeeld Sinns voorstel om het pensioen voor mensen zonder kinderen te verlagen. Energie-expert Claudia Kemfert maakte bezwaar tegen Sinns kritiek op het Duitse klimaatbeleid, dat volgens hem juist het tegenovergestelde bereikt van wat de bedoeling is (hij schreef daarover in 2008 een boek met de titel Das grüne Paradoxon).

Sinn maakte gehakt van een studie van de Bertelsmann Stichting over zogenaamde baten van migranten

Vooral door de inbreng van Sinn woedt er in Duitsland een heftig debat over de kosten van het energiebeleid van de Duitse regering. Hiernaast levert Sinn ook een grote bijdrage aan het debat over de kosten van de massa-immigratie voor de Duitse samenleving. Hij liet bijvoorbeeld zien dat een studie van de Bertelsmann Stiftung ten onrechte tot de conclusie was gekomen dat migranten de Duitse staat veel geld opleveren. Sinn liet zien dat ze de staat juist handenvol geld kosten, omdat Duitsland vooral laagopgeleide migranten aantrekt. Sinn schrijft dat Duitsland wel migranten nodig heeft, maar dan wel hoogopgeleide. Hij stelt dat er een ander beleid gevoerd moet worden door de regering, waarbij migranten een veel beperkter toegang tot sociale voorzieningen verleend zouden moeten worden. Geheel onomstreden zijn Sinns opvattingen dus niet, maar het staat buiten kijf dat zijn invloed in Duitsland en natuurlijk ook daarbuiten groot is.

Heeft Sweder van Wijnbergen wel goed geluisterd?

Het Duitsland Instituut had de bekende Nederlandse econoom professor Sweder van Wijnbergen bereid gevonden het boek en de lezing van Sinn te becommentariëren. Van Wijnbergen stelde dat het belangrijk is dat Lagarde’s Chain of Contagion doorbroken wordt middels kapitaalversterking bij de Europese banken. Verder herhaalde Van Wijnbergen de twee bekende Nederlandse politieke visies om de eurocrisis te bezweren: we moeten van de eurozone een politieke unie maken met structurele financiële geldtransfers van Noord naar Zuid, terwijl tegelijkertijd ingezet moet worden op het doorvoeren van hervormingen in Zuid-Europa. Daarmee maakte Van Wijnbergen niet echt een sterke beurt, want Sinn had in zijn lezing juist laten zien dat in het scenario van een ‘transferunie’ veertig procent van de eurozone (waaronder Nederland) de overige zestig procent daarvan in leven zou moeten houden (hetgeen volgens Sinn niet houdbaar is) en dat een Transferunie voor Europese economische groei ook juist destructief is. Maar bovendien had Sinn laten zien, dat de concurrentieverschillen tussen Duitsland en de mediterrane eurolanden veel te groot zijn om door middel van interne devaluatie en hervormingen in Zuid-Europa en/of interne revaluatie in Duitsland overbrugd te kunnen worden. Tenslotte, Sinn hecht er aan onafhankelijk te blijven van welke politieke groepering dan ook. Die onafhankelijkheid is voor hem een absolute voorwaarde om objectief de economische wetenschap te kunnen bedrijven.   Lees meer over Griekenland en de EU in het Griekenland in Europa dossier van Follow The Money