De bestuurlijke elite van de Nederlandse gezondheidszorg moest er aan geloven. Sputterend en morrend hebben zij in de afgelopen jaren het salaris stapsgewijs bijgesteld op een maximum van 179.000 euro, gelijk aan dat van een minister. Daar ging wel een klein gevecht aan vooraf. Zo weigerde de Nederlandse Vereniging van Zorgdirecteuren medewerking te verlenen aan de Wet Normering Topinkomens en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen tekende protest aan en stelde dat ‘de bestuurbaarheid van ziekenhuizen in gevaar zou komen’. Geen van die doemscenario’s is werkelijkheid geworden. Ieder jaar zijn er minder functionarissen met een salaris boven de norm en de lagere beloningen lijken niet te resulteren in bestuurlijke wanorde. In die zin treft de wet doel.

Aantal grootverdieners stijgt

Toch betekent het niet dat topsalarissen in het ziekenhuis tot het verleden behoren. Bij het Medisch Centrum Haaglanden bijvoorbeeld is het aantal grootverdieners flink gestegen. In 2015 verdienden 66 specialisten in dat ziekenhuis meer dan een minister, terwijl dat er een jaar eerder nog 24 waren. In de gehele regio Den Haag waren er 166 specialisten die een beloning kregen boven de norm, zo blijkt uit onderzoek van het Algemeen Dagblad.

Bij het Medisch Centrum Haaglanden bijvoorbeeld is het aantal grootverdieners flink gestegen

Onwettig is het niet want medisch specialisten vallen niet onder de wet die topinkomens in de publieke sector aan banden legt. Zij mogen daarom meer verdienen dan de minister.

Een vergelijking met andere landen leert dat Nederlandse medisch specialisten tot de best verdienende ter wereld behoren, zo werd duidelijk uit een studie die het ministerie van Volksgezondheid in 2012 liet uitvoeren. Vrij gevestigde medisch specialisten zijn Europees kampioen met een gemiddeld inkomen van 211.451 euro. De Duitse collega’s moeten het met een stuk minder doen, zij verdienen gemiddeld 160.000 euro per jaar. In ons andere buurland België krijgt een specialist ongeveer 170.000 euro voor een jaar werken. Reden voor minister Schippers om de wens uit te spreken de salarissen van de specialisten meer in lijn te brengen met die van de in ons omringende landen.

Toch geldt het grote verschil in beloningen niet voor de gehele groep van medisch specialisten. Nederlandse artsen in loondienst ontvangen geen uitzonderlijk hoog salaris. Het gemiddelde salaris van een specialist in loondienst bedroeg in 2012 139.849 euro, dat ligt in de buurt van wat specialisten in omringende landen ontvangen. Ongeveer 60 procent van de 23.000 medisch specialisten zijn vrijgevestigd. De overige artsen werken veelal in loondienst. Van alle specialismen maken anesthesisten, cardiologen en chirurgen het meeste winst.

Lage capaciteit

Hoe komt het dat Nederlandse vrijgevestigde medische specialisten relatief veel verdienen? Dat heeft voor een belangrijk deel te maken met het aanbod van medisch specialisten. Ook kan het verklaard worden door het feit dat Nederlanders iets minder specialistische zorg nodig hebben door hun relatief goede gezondheid en de functie van huisarts als poortwachter. Het aantal specialisten in ons land is een stuk kleiner dan in andere Europese landen, zo becijferen de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen en de OECD.

Het aantal specialisten in ons land is een stuk kleiner dan in andere Europese landen

In Nederland is er gemiddeld 1 specialist op 1000 mensen. Dat is laag vergeleken met België waar de verhouding 1,75 op 1000 is of Duitsland waar gemiddeld 2 specialisten beschikbaar zijn per 1000 inwoners.

Door hun geringe aantal moeten Nederlandse specialisten meer productie draaien, maar hebben zij ook een sterke onderhandelingsmacht. En dat heeft gunstige effecten op de salarissen van medische specialisten met een eigen onderneming. Want hoe beperkter het aanbod van specialisten in een land, hoe hoger het salaris.

Het aantal opleidingsplaatsen voor de studie geneeskunde is gelimiteerd. Dat bepaalt hoeveel basisartsen uiteindelijk kunnen kiezen voor een bepaald specialisme. Niet iedere basisarts kan zomaar doorstromen naar een specialisme van zijn of haar keuze. Het zogenoemde Capaciteitsorgaan bepaalt hoeveel plekken er jaarlijks beschikbaar zijn voor medische vervolgopleidingen. Dit orgaan bestaat voor een groot deel uit medisch specialisten en enkele vertegenwoordigers van zorgverzekeraars. Zij adviseren de minister en die stelt vervolgens het aantal instroomplaatsen vast. Daarmee hebben specialisten een grote invloed op het toekomstig aantal medisch specialisten in de gezondheidszorg.

Hoe zit het nu echt?

Deze cijfers over de forse salarissen van medisch specialisten zijn inmiddels vier jaar oud. Daarom zoekt FTM contact met het ministerie van Volksgezondheid om te vragen wat de actuele stand van zaken is, maar dat blijkt het ministerie niet te weten. Woordvoerder Ole Heil vertelt: 'Op dit moment hebben wij die gegevens niet paraat. Ik ga uitzoeken of er wel ergens actuele cijfers zijn.'

Het ministerie gaat 'uitzoeken of er wel ergens actuele cijfers zijn.'

Volgens Heil is er wel het een en ander veranderd in de financiering van artsen: ‘Vroeger moest de zorgverzekeraar over de betaling onderhandelen met het ziekenhuis en daarna nog een keer met de medisch specialisten. Door integrale bekostiging hoeft dat nu niet meer. Verder is het zo dat die tussenvorm tussen loondienst en ondernemerschap is verdwenen. Je bent als arts tegenwoordig in loondienst, of je bent een ondernemer in een medisch specialistisch bedrijf, wat betekent dat je ook risico’s draagt.’ 

FTM vraagt eveneens de Federatie van Medisch Specialisten en de Nederlandse Zorg autoriteit om informatie over de ontwikkelingen in het salaris. Maar ook zij moet ons het antwoord schuldig blijven. FTM laat het er niet bij zitten. Wij roepen de hulp van het Zorgpanel in om de feiten boven tafel te krijgen.

Zorgpanel kan helpen

Hoeveel verdienen Nederlandse medisch specialisten? Zijn zij nog steeds de grootverdieners van Europa? En wie verdient er eigenlijk het meest? Met jullie hulp kunnen we onder andere door het raadplegen van alle jaarverslagen uitvinden hoe het zit. Die informatie willen we gebruiken voor een artikel dat onderdeel zal uitmaken van ons dossier: wat maakt onze zorg zo duur? Meld je aan bij ons Zorgpanel en zie hoe je een bijdrage kunt leveren aan deze zoektocht.