‘Misschien hebben jullie vandaag de misinformatie in het nieuws gelezen over een belangrijk onderwerp: ons vertrek uit Rusland,’ schreef directielid Stacey Tank gisteren aan haar collega’s van Heineken. Daarmee verwees ze naar de berichtgeving die volgde op de onthulling van Follow the Money dat Heineken de belofte brak niet langer in Rusland te investeren.

‘Jullie krijgen hierover misschien vragen van familie en vrienden,’ schreef Tank. ‘Voel je vrij deze informatie met ze te delen. Dat kan behulpzaam zijn.’

Vervolgens legde ze uit hoe het écht zou zitten. ‘We zijn zeer verontrust over recente nieuwspublicaties die stellen: “Heineken heeft zijn belofte gebroken Rusland te verlaten.” Dit is categorisch onwaar en misleidend. We werken hard om ons bedrijf te verkopen aan een betrouwbare koper in zeer uitdagende omstandigheden en we verwachten een aanzienlijk financieel verlies te lijden van ongeveer 300 miljoen euro. Ondertussen doen onze lokale Heineken-collega’s wat ze kunnen om het bedrijf overeind te houden, nadat ze het Heineken-merk volledig uit de markt hebben gehaald, om nationalisatie te voorkomen en in hun levensonderhoud te voorzien.’

Iets soortgelijks meldde Heineken ook aan de pers. Het AD, de krant met het grootste bereik van Nederland, kopte gisteren: ‘Heineken: ‘We hebben wél gebroken met Rusland.’

Alleen: Follow the Money schreef niet dat Heinekens vertrek op losse schroeven zou staan, maar dat het concern zijn belofte verbrak niet langer in Rusland te investeren. Dat was op te maken uit Heinekens eigen website www.heinekenrussia.ru, die vol stond met berichten over recordverkopen en de lancering van 61 nieuwe producten in Rusland. Die website is inmiddels integraal offline ‘wegens technische werkzaamheden’.

Heineken schreef aan onder meer de NOS: ‘Heineken Russia staat geheel apart en financiert zelf zijn operationele uitgaven. Er beweegt geen geld tussen Heineken en ons lokale bedrijf in Rusland en we ontvangen geen dividend, vergoedingen of royalty's. We zijn erop gericht om de verkoop in de eerste helft van 2023 te voltooien.’

De brouwer presenteert zijn Russische dochteronderneming als een zelfstandig bedrijf, maar dat is ze niet.

Heineken Rusland is volgens het meest recente jaarverslag (over 2022) nog steeds een volle dochter. De huidige directeur in Rusland, de Griek Georgios Polymenakos, rapporteert aan Roland Pirmez, Heinekens directeur van de regio Oost-Europa. Volgens een manager van Heineken is instemming van het hoofdkantoor een vereiste voor elke belangrijke innovatie, zeker voor de introductie van een nieuw product.

De brouwer benadrukt dat er geen geldstromen meer zijn tussen Rusland en de rest van het concern. Maar het is gebruikelijk dat multinationals hun dochters zo veel mogelijk zelf en lokaal laten financieren – dat staat los van zeggenschap. 

Feit is dat Heineken 100 procent eigenaar is van het Russische dochterbedrijf, en die dochter heeft ‘geconsolideerd’, blijkt uit het jaarverslag. Dat houdt in dat het moederbedrijf zeggenschap kan uitoefenen over het dochterbedrijf. En dat de resultaten van de dochter worden opgenomen in de resultaten van de moeder. Als Heineken in Rusland winst maakt, dan telt die mee voor de winst van het moederbedrijf.  

Oorlogskas Poetin

Met de aankondiging niet langer te investeren, wekte Heineken in maart vorig jaar de indruk in Rusland af te bouwen en te voldoen aan de oproep de oorlogskas van Vladimir Poetin niet met belastinginkomsten te spekken. 

Heineken deed het tegenovergestelde: mede dankzij de introductie van nieuwe merken verkocht het bedrijf vorig jaar 720.000 hectoliter meer bier en frisdrank en het nam in Rusland 243 nieuwe mensen aan. 

Bovendien probeert Heineken te profiteren van de internationale sancties tegen Rusland door alternatieven te bieden voor producten die daar niet meer verkrijgbaar zijn. Heineken lanceerde in Rusland vervangers voor bier van het eigen merk, voor Carlsberg, Budweiser en Guinness, en voor de frisdrankmerken Coca Cola en Pepsi.

In eerdere berichten naar aanleiding van de invasie van Oekraïne verwees Heineken naar zijn 1800 personeelsleden in Rusland. ‘Steun voor onze werknemers en hun familie is een van onze belangrijkste principes,’ schreef het bedrijf toen. 

Heineken, en ook andere ondernemingen, zetten het welzijn van werknemers vaker in wanneer hun aanwezigheid in een land ter discussie staat. Maar nog geen twee jaar geleden kondigde topman Dolf van den Brink aan wereldwijd 8000 banen te schrappen, bijna 10 procent van het personeelsbestand. Die reorganisatie is een van de redenen voor de recordwinst van 2,8 miljard euro die Heineken vorige week bekendmaakte.

Hoorzitting

In Den Haag werd gisteren met verontwaardiging gereageerd op de Russische investeringen van Heineken.

Minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra vindt die ‘moreel niet uit te leggen’. ‘We horen de meest verschrikkelijke verhalen over wat Rusland allemaal uithaalt,’ zei hij in de Telegraaf. ‘Dat je dan doet alsof het business as usual is, vind ik heel lastig.’

Minister van Financiën Sigrid Kaag zei tegen RTL Nieuws ‘heel verbaasd’ te zijn. ‘Ik denk dat Heineken daar een goede verklaring voor moet hebben.’ 

Ook premier Mark Rutte kreeg gisteravond in een debat in de Tweede Kamer een vraag over de investeringen. Hij verwees naar het persbericht van de brouwer. ‘Ik citeer nu een verklaring van Heineken. Daaruit blijkt dat ze geen winst maken in Rusland en zo snel mogelijk de activiteiten willen beëindigen. Meer weet ik ook niet.’ Hij zei geen aanwijzingen te hebben dat Heineken ‘iets ongepast doet’ in Rusland.

‘Dit kan niet zo,’ twitterde eerder Tweede Kamerlid Tom van der Lee Groen Links). Hij kondigde aan Heineken ter verantwoording te roepen in een parlementaire hoorzitting. Die moet plaatsvinden na het reces van volgende week.