Het was Jan Driessen, de belangrijkste PR-officier van verzekeringsconcern AEGON die een paar maanden geleden ertoe opriep om nu ‘eindelijk’ het woekerpolisdossier te sluiten. Ik weet niet of hij bij deze gelegenheid ook weer wees op de ‘breed gedragen’ compensatieafspraken, waarvan iedere Nederlander zou moeten weten dat het een fopspeen is. Of, zoals mijn opa die banaangrote ‘Ritmeesters’ rookte, zou zeggen: een sigaar uit eigen doos. Hoe het ook zij, het verlangen naar een onbesmette herstart is groot bij de verzekeringsmaatschappijen die door de aanhoudende kredietcrisis in grote problemen verkeren. De AFM moedigde medio oktober consumenten aan om alsnog in actie te komen tegen de leveranciers van woekerpolissen. Dat was een jaar of tien te laat en de vraag is, of de waarschuwing ook maar enig effect zal hebben. De knieval van de ‘autoriteit’ was in elk geval geen groot nieuws. Zoals ook items door Radar en Kassa gewijd aan de ‘zeer creatieve’ boekhoudpraktijken van de verzekeraars, buiten het aandachtsgebied bleven van de meeste actualiteitenprogramma’s.

'Zoals je ook schijnt te kunnen wennen aan een voortdurende staat van oorlog, zo moet de consument dus gewend raken aan en weten van een voortdurende staat van flessentrekkerij.'

In een column in NRC Handelsblad (‘Het belazeren van klanten’) vroeg Joris Luyendijk zich met lichte verbazing die langzaam plaatsmaakte voor toenemende woede af, waarom een onthullend boek over aanhoudende ‘boevenpraktijken’ in de bankensector onbesproken bleef. Dit was toch onbegrijpelijk groot nieuws? Collega’s, gespecialiseerd in economie, lieten weten dat wat in het nieuwe boek (van voormalig Goldman Sachs bankier Greg Smith) werd onthuld, ‘al lang’ bekend was. Zoals je ook schijnt te kunnen wennen aan een voortdurende staat van oorlog, of slapen in een stuk karton onder de Berlagebrug, zo moet de consument dus gewend raken aan en weten van een voortdurende staat van flessentrekkerij. Het hoort bij deze tijd. Niets nieuws onder de zon.

Gefrustreerd?

Ik ben niet rijk geworden van het schrijven van het boek ‘De woekerpolisaffaire’. Hetzelfde geldt voor een vergelijkbaar boek, op de markt gebracht door de auteurs Eric Smit en René Graafsma. In totaal zijn er ongeveer 13.000 exemplaren van verkocht. Tegen het decor van de enorme bulk van ruim zeven miljoen min of meer waardeloze beleggingsverzekeringen is het een schijntje. Het betekent dat ongeveer 99.8 procent van de trotse eigenaren in de veronderstelling verkeren dat het op een dag wel goed zal komen met de polissen. Of misschien denken ze wel: na mij de zondvloed. Of simpelweg hebben ze geen interesse in hun eigen ellende. U denkt misschien: die gozer is boos en gefrustreerd. Hij heeft alleen maar opportunistische overwegingen voor dit schrijven, het wrijven van zout in onze wonden. Wie weet, is dat zo. Maar ik kan niet begrijpen dat bij alle ophef over het beperken van hypotheekrentaftrek, de instortende huizenmarkt die andere valbijl buiten beschouwing blijft. Toen ik mijn boek schreef, was de schatting dat tussen de een en anderhalf miljoen van de vrijwel waardeloze beleggingspolissen bedoeld waren voor aflossing van de schuld. Ik hoor het de ‘zeer hoge’ functionaris van het Ministerie van Financiën die anoniem wilde blijven nog zeggen: de ramp is te overzien vanwege de enorme overwaarde, te danken aan de vele jaren van voorspoed en geluk op de huizenmarkt. Het rampscenario dat volgde, kon deze autoriteit op dat moment niet kennen. Ongeveer drie jaar verder is bijna een kwart van de overwaarde verdampt dankzij de kredietcrisis, mede op gang gebracht door op winstgroei beluste leveranciers van onbegrijpelijke financiële producten. En niet te vergeten: onoplettende toezichthouders als de Nederlandse Bank, het ministerie van Financiën, en ook wel de AFM. De huiseigenaar die denkt zijn hypotheek te kunnen aflossen met een beleggingspolis staat dus dubbel ‘onder water’. Een populaire uitdrukking om restschulden bij eventuele verkoop kernachtig te benoemen.

Vet op de ribben

Hij moet gaan aflossen (roept de voormalige minister van Financiën Gerrit Zalm vanuit zijn ivoren toren bij ABN Amro), zijn belastingvoordeel wordt in kleine stapjes teruggebracht, en de bofkont (niet zelden op de rand van zijn of haar pensioen) wordt straks geconfronteerd met een onoverbrugbaar gat. Dankzij die prachtige polis Flexibel Belegd Verzekeren. Frans Weekers, staatssecretaris van Financiën in Rutte I en II, wist wel wat er moest gebeuren, toen ik hem (als Kamerlid) voor mijn boek vroeg zijn licht te laten schijnen op de verzekeraars. ‘Met hun belachelijke prognose bij het afsluiten van de meeste contracten kun je spreken van misleiding. Die is bij de wet verboden. Van mij mogen ze hun klanten pas in de toekomst schadeloos stellen, als ze weer wat meer vet op de ribben hebben.’ Misschien een mooi voorstel om nog op de valreep op te nemen in het nieuwe regeringsakkoord. Het is waar: die pakweg 1.500.000 belazerde Nederlanders zullen niet allemaal tegelijkertijd een plekje hoeven zoeken onder een brug of tegelijkertijd moeten aankloppen bij het Leger des Heils. Zo groot is de ramp nu ook weer niet. Maar het is toch moeilijk te bevatten dat het onderwerp van zoveel persoonlijke drama’s in het verschiet beperkt blijft tot items bij consumentenrubrieken. Tot venijnige vragen van Antoinette Hertsenberg, het hoofd rood van verontwaardiging. De andere ‘luizen in de pels’ van actualiteitenprogramma’s wisten het immers al lang. Er is niets nieuws onder de zon die toch wel blijft op- en ondergaan. Kees Kooman is journalist en schreef onder andere het boek De woekerpolisaffaire en de biografie van Fanny Blankers-Koen.