Vandaag komen twaalf kringbesturen van lokale Rabobanken in Utrecht bij elkaar voor de Centrale Kringvergadering van de grootste coöperatie van Nederland. De Centrale Kringvergadering is zoiets als het parlement van de coöperatie. Tweeënzeventig gekozen leden, bestuurders en commissarissen uit twaalf districten (kringen) zijn de schakel tussen de lokale banken en het Utrechtse hoofdkantoor dat formeel een dochter is van de lokale banken. Tijdens deze bijeenkomsten worden de belangrijkste beleidsbesluiten genomen. Rabotopmannen Wiebe Draijer en Rien Nagel hopen van de kringbesturen het groene licht te krijgen voor zeer vergaande plannen. Het gaat om een van de grootste, zo niet de grootste, verandering voor Rabobank sinds de fusie van de Coöperatieve Centrale Raiffeisen-Bank en de Coöperatieve Centrale Boerenleenbank in 1972 tot Rabobank.

'Wat ooit de hoeksteen van Rabobank was, is steeds meer een molensteen geworden'

Rabobank is al sinds het voorjaar van 2014 bezig met een grote balanceeract om het huidige coöperatieve model grondig te vernieuwen. Binnen en ook buiten de bank wordt ook wel van het 'opheffen' van de coöperatie gesproken. De structuur van de coöperatieve boerenleenbank van weleer is niet meer van deze tijd, stelde Rabo-bestuurder Rien Nagel recent in een intern Rabomagazine voor commmissarissen. 'Het heeft bij mij, net zoals bij veel collega’s, enige tijd geduurd voordat ik tot de conclusie kwam dat de huidige status niet langer haalbaar, betaalbaar en houdbaar was,' zegt Nagel daar. 'Wat ooit de hoeksteen van de Rabobank was, is steeds meer een molensteen van bureaucratie en complexiteit geworden.'

Dubbelrol Rabobank Nederland

Rabobank Nederland vervult in de huidige structuur een dubbelrol die soms de nodige wrijving oplevert. Aan de ene kant is het een dochteronderneming van de ruim honderd lokale Rabobanken, maar aan de andere kant is Rabo Nederland ook degene die namens De Nederlandsche Bank toezicht houdt op de lokale banken. Doordat de toezichtseisen de laatste jaren steeds verder zijn toegenomen, is daarmee ook de druk van Rabobank Nederland toegenomen op wat in feite hun moedermaatschappijen zijn. De lokale Rabo's controleren op hun beurt Rabo Nederland door middel van de Centrale Kringvergadering die vier keer per jaar bij elkaar komt. De Centrale Kring bestaat uit lokale commissarissen en directeuren die via een ingewikkeld en getrapt systeem zijn benoemd. Niet alle lokale banken zijn in de Centrale Kring vertegenwoordigd. Daarnaast komen de lokale bankdirecteuren een keer per jaar bijeen in de Algemene Vergadering (AV), om belangrijke besluiten te nemen. Zowel de Centrale Kring als de AV worden ook wel omschreven als een Poolse Landdag waar zoveel verschillende meningen en belangen samenkomen, dat de daadkracht van de organen zwak is.

Intrekken bankvergunning ondergesneeuwd door vertrek Bruggink

Maar de leden van de Centrale Kringvergadering zijn het eerder al eens geworden over een drastische ingreep. Twee maanden geleden werd bekend dat het de bedoeling is dat de lokale banken hun zelfstandige bankvergunning gaan inleveren. Van honderdtien bankvergunningen zal er nog één overblijven; die van het hoofdkantoor in Utrecht. Volgens critici verliezen zij daarmee hun laatste restje zelfstandigheid en wordt de bijl gezet aan de coöperatieve wortels van de bank die ooit bekend stond om zijn sterke binding met de lokale gemeenschap. Rabobank krijgt niet alleen één bankvergunning, maar ook één bankbalans. Het hoofdkantoor in Utrecht zal alles bepalend zijn. Het nieuws werd in maart enigszins ondergesneeuwd, doordat het tegelijk naar buiten werd gebracht met het vertrek van financieel topman Bert Bruggink, die jarenlang als boegbeeld van de bank functioneerde. Wat er vandaag precies op de agenda staat van de Centrale Kringvergadering, wil een woordvoerder van de bank niet zeggen. Maar Rien Nagel, die verantwoordelijk is voor de grootschalige veranderingen, licht in het interne magazine wel een tipje van de sluier op. Hij zegt dat het plan is om een nieuw orgaan in het leven te roepen, een 'Algemene Leden Raad' (ALR). Elke lokale Rabobank wordt daar vertegenwoordigd door de voorzitter van de lokale Raad van Commissarissen. Ingewijden bevestigen dat met die nieuwe ALR de Centrale Kring en de Algemene Ledenraad komen te vervallen.

Wat krijgen lokale banken terug?

Als de AV en de Centrale Kring inderdaad verdwijnen, verliezen lokale Rabo-directeuren definitief hun invloed op Rabobank Nederland. De veranderingen lijken wat weg te hebben van een reverse takeover, waarbij de dochtermaatschappij het eigen moederbedrijf - in dit geval 110 moederbedrijven - overneemt. Maar Nagel weet ook dat hij iets substantieels moet teruggeven om deze centralisatie er doorheen te drukken. In de AV zal driekwart van de lokale banken (gemeten naar balanstotaal) moeten instemmen met het voorstel, anders is het van tafel. En dat de lokale banken wat terug willen zien, is zeker.

'De bureaucratie bij de Rabobank is echt uit de hand gelopen, daar moet echt paal en perk aan worden gesteld'

Nagel belooft de lokale banken in het magazine 'interne, maar buitengewoon stevige afspraken' over het schrappen van bureaucratie en het verruimen van het mandaat dat lokale banken hebben. 'Ik heb de oneliner al vaker gebruikt en gebruik hem nog eens: we gaan de mandaten van de banken verdubbelen en de complexiteit halveren. Want we vergaderen wat af in deze organisatie. De bureaucratie bij de Rabobank is echt uit de hand gelopen, daar moet echt paal en perk aan worden gesteld.' Volgens Nagel wordt daarnaast de invloed van de leden, die traditioneel centraal zouden moeten staan in een coöperatie, versterkt door de nieuwe Algemene Leden Raad. Dat moet het hoogste orgaan van de bank gaan worden. Doordat leden hun lokale commissarissen kiezen, en de voorzitters van die raden op hun beurt de ARV gaan bemannen, is het idee dat de leden dichter bij de macht zitten dan in de huidige structuur, met een Centrale Kring en een AV. 'Waren voorzitters [van lokale raden van commissarissen, red.] in het verleden nog vaak neutrale buitenstaanders, in de toekomst zullen ze meer betrokkenheid met hun achterban mogen en moeten tonen. Voor sommige voorzitters betekent het dat ze echt aan de bak moeten om de band met de ledenraad te versterken,' benadrukt Nagel. 'De countervailing power, de tegenkracht en zeggenschap van leden, is [met dit voorstel, red.] veel helderder en krachtiger geworden. Alle banken krijgen straks een zetel in het belangrijkste bestuursorgaan van de coöperatie,' zegt Nagel in het magazine. 'Mijn collega’s van de raad van bestuur en ik moeten aan deze ALR verantwoording afleggen. Of om het in de woorden van oud-president-commissaris Lense Koopmans te zeggen: ons de oren laten wassen.' Als de Centrale Kring vandaag groen licht geeft, betekent dat nog niet dat de plannen definitief zijn. De statuten van Rabobank Nederland zullen gewijzigd moeten worden. De verwachting is dat de AV zich daar later dit jaar over gaat buigen. En daarna zullen alle lokale banken hun statuten moeten wijzigen. En daar zullen de ledenraden van de ruim honderd lokale Rabo’s mee in moeten stemmen.   Lees ook het FTM-artikel 'Rabobank: de kerktoren verdwijnt definitief uit zicht'

Wat vindt u van deze omwenteling?

We zijn bij Follow the Money erg benieuwd naar wat de leden, werknemers of klanten van coöperatie Rabobank van deze historische omwenteling vinden. Als u lid, werknemer of klant van de Rabobank bent, nodigen we u uit om onder dit artikel een reactie achter te laten. Dat kan desgewenst anoniem door een schuilnaam te kiezen. U kunt ook via onze tiplijn een bericht achterlaten, maar het liefst zien we hieronder een open uitwisseling van gedachten plaatsvinden. Het onderwerp is er belangrijk genoeg voor.