Het Grote Ontkennen houdt nog altijd aan

Wilfred Nagel, bestuurder bij ING Bank, gaat op zijn 61e vervroegd met pensioen; ter gelegenheid daarvan gaf hij enkele afscheidsinterviews. Daarin stelt hij onder andere dat ‘de crisis bepaald niet de grote ramp was die sommigen erin willen zien’. Topbankier Nagel toont aan niet in staat te zijn de rol van de financiële sector — en zijn eigen functioneren daarin — objectief te beschouwen. En hij is bepaald niet de enige.

Ik heb zijn interview in het Financieele Dagblad met toenemende verbazing gelezen. Het gebrek aan zelfreflectie deed mij direct denken aan de publieke opmerking van Wiebe Draijer van de Rabobank. Die deed, nog niet zo heel lang geleden, kritiek op hem en zijn bank af als ‘interpretaties van de buitenwereld.’

De heren Nagel en Draijer zijn exponenten van een beroepsgroep die telkens weer laat zien volledig losgezongen te zijn van de maatschappelijke realiteit. Anders dan ondernemers — anders dan ál hun klanten — lopen de goedbetaalde topbankiers in hun dienstbetrekking nooit enig onoverkomelijk persoonlijk financieel risico. En vrijwel zonder uitzondering tonen deze functionarissen, die hun schaapjes ruimschoots op het droge hebben, dezelfde reflex: ontkenning. Wij hebben het niet gedaan. Wij hebben niets misdaan. De onvrede is onterecht, het is allemaal de schuld van ‘de buitenwereld’.

Zij staan zo ver buiten de werkelijkheid, dat de heren bankiers zich blijkbaar niet eens realiseren dat zij met zulke boodschappen de publieke woede alleen maar voeden. Er is sprake van een totaal gebrek aan empathie. Als boegbeelden zijn zij er voorts rechtstreeks verantwoordelijk voor dat de cultuuromslag binnen de banken onvoldoende aanslaat.

Het toeval wil dat ik, daags voordat dit interview met dhr. Nagel naar buiten kwam, op LinkedIn in een publieke discussie verzeild raakte met twee voormalige Rabobank-collega’s. Zij reageerden geprikkeld op de — althans naar hun mening — voortdurend onterechte kritiek op de financiële sector. Dergelijke reacties van bankmedewerkers kom je niet vaak tegen: de meesten houden zich muisstil. Zij volgen wel nauwgezet wat er wordt gezegd en geschreven, maar mijden een publieke uitwisseling van opinies als de pest. Met die houding wekken zij de indruk zich nergens van te distantiëren; zo dragen zij bij aan het beeld dat alle bankiers zich kritiekloos achter de standpunten, het beleid en de uitvoering daarvan van hun werkgever scharen.

Mijn suggestie aan de twee ex-collega’s om zich juist wél te laten horen en vaker zelf publiek de dialoog aan te gaan, was echter net zo vruchtbaar als zaaien in water. Zij kwamen niet verder dan erop te hameren dat het nu allemaal beter gaat. Met andere woorden: we willen uitsluitend vóóruit kijken. Terechte kritiek wordt afgedaan als ‘makkelijk afvallen van banken die zich niet kunnen verweren en die het nooit goed kunnen doen’. Het is eenzelfde reflex als dat van hun voormannen: Ontkenning. Wij zijn (nu) goed bezig.

Het ware sterk geweest als de heer Nagel, zeker nu bij zijn pensionering, zou hebben erkend dat hij en zijn collega’s destijds — inmiddels bijna een decennium geleden! — de systeemrisico's onderschat hebben. Dat zij hun medeverantwoordelijkheid erkennen voor het feit dat dat miljoenen mensen hun huizen, hun inkomen en pensioenen verloren. Dat hij en zijn zittende collega’s er alles aan gelegen is om nog zo’n crisis te helpen voorkomen. Dat was pas echt een positief signaal geweest — zowel richting de maatschappij, als naar alle medewerkers bij de banken zelf.

Maar nee, niets van dat al. Opnieuw een gemiste kans. Zonder gehinderd te worden door een adequate maatschappelijke antenne, blijft men dramatisch slecht communiceren. Er wordt gekozen voor wegkijken; voor het ontkennen van misstanden, fouten en eigen falen. Alle bankiers, van hoog tot laag, dragen zo medeverantwoordelijkheid voor de niet aflatende maatschappelijke onvrede.

Wanneer men daarnaast doorgaat met het zenden van verkeerde boodschappen en een echte dialoog met ‘de buitenwereld’ blijft ontlopen, voorspel ik dat het met het herstel van marktvertrouwen met deze generatie bankiers niet meer goedkomt.