‘Mevrouw de curator vond de baten te weinig om haar werk voor te doen en heeft daarom een rechtszaak aangespannen om het faillissement weer terug te draaien,’ zegt Michiel den Hollander met nog steeds enige verbazing in zijn stem. Sinds 11 maart is hij daardoor weer ongewild directeur-eigenaar van zijn gereanimeerde Vooral Vaardig B.V., een horeca projectbureau dat eerder failliet werd verklaard. De schamele baten waar Den Hollander op doelt bedragen 340 euro en 40 cent en die zijn niet genoeg om twee uur te dekken tegen het standaard-curatorentarief van 186 euro. Het opmerkelijke voorval, waar de rechter zich twee weken geleden over boog, maakt één ding duidelijk: de financiering van Nederlandse curatoren uit de boedel wijst op een systeemfout waar de meest wonderlijke rechtszaken uit voortvloeien. Een voorproefje op microniveau.

Onzijdig karakter

Den Hollander’s slapende bv is op 10 februari failliet verklaard door de rechtbank Den Haag waarna advocate Jikke MacLennan-Bijen werd aangesteld als curator. Een paar dagen later stapt ze echter naar de rechter om het uitgesproken faillissement te vernietigen. Het motief: de 340,20 euro aan bezittingen is onvoldoende om haar salariskosten te dekken. De betreffende rechter plaatst op 11 maart een vraagteken bij deze actie. ‘De vraag die zich opdringt is of het instellen van verzet tegen een faillietverklaring niet op gespannen voet staat met het onzijdige karakter van de curator in een faillissement. […] Daarbij moet worden geconstateerd dat het verzet doen tegen evident lege faillissementen niet tot de in artikel 68 Fw [faillissementswet, red] omschreven taak van de curator behoort, terwijl voor de curator evenmin beroep tegen haar aanstelling is opengesteld.’ MacLennan-Bijen krijgt desondanks steun van de rechter, die verwijst naar de ‘brede rechtspraak’ waarin het belang van de curator wordt erkend ‘om verstoken te blijven van onverhaalbare salariskosten.’ De rechter oordeelt dat het uitgesproken faillissement na een maand alweer vernietigd wordt.

Turbo liquidatie

De wederopstanding van Vooral Vaardig B.V. is mogelijk doordat - volgens de rechter - de eigenaar van Vooral Vaardig aannemelijk had moeten maken waarom hij zelf een faillissement heeft aangevraagd in plaats voor het meer voor de hand liggende turbo liquidatie. De rechter vond dat ‘het belang bij het doen van de eigen aangifte dient te prevaleren boven, of ten minste even zwaar heeft te wegen als, het belang van de curator om verstoken te blijven van niet-verhaalbare salariskosten.’ Er is sprake van zogeheten ‘misbruik van eigen aangifte’.

'De rekening is buiten alle proporties, want de boekhouding van drie jaar past in één multomap'

De rechter oordeelt bovendien dat de salariskosten van 3359,60 euro plus de faillissementskosten à 134,38 euor voor rekening moet komen van Vooral Vaardig. En daar dient een volgende probleem zich aan. ‘Het gekke is dat door de faillietverklaring onze rekeningen zijn bevroren, maar we zijn alleen nu niet meer failliet. Vooral Vaardig kán niet betalen,’ zegt Den Hollander. ‘De rekening is ook buiten alle proporties, want de boekhouding van drie jaar past in één multomap. Door die 100 pagina’s kun je zo heen fietsen.’ De ondernemer wil nu, in lijn met het oordeel van de rechter, de weg van een turbo liquidatie bewandelen.

Betaald uit de boedel

Deze patstelling vloeit voort uit de wijze waarop in Nederland het salaris van curatoren wordt betaald – direct uit de boedel. Het nadeel; als er sprake is van een lege boedel dan kan een curator fluiten naar een betaling, terwijl bij een grote boedel er meters gemaakt kunnen worden en er gefactureerd kan worden ten laste van de boedel. De kans op onbetaalde uren vormt één van de redenen waarom grote advocatenkantoren steeds vaker hun insolventiepraktijk opdoeken. Deze trend bespeurde de branchevereniging Insolad vorig jaar. Het is echter inherent aan een vermelding op de curatorenlijst waar rechters na een uitgesproken faillissement uit kunnen putten.

'Het is heel sneu dat uren niet uitbetaald kunnen worden, maar ook dat hoort nu eenmaal bij het curatorschap'

Rolef de Weijs, docent/onderzoeker insolventierecht aan de UvA, beschouwt het als een soort ondernemersrisico. ‘Net zoals een aannemer ook eerst vijf offertes moet indienen, waarvoor hij niet betaald krijgt, en pas daarna een offerte opstelt waaruit wel een betaalde opdracht voortkomt.’ Hij begrijpt de actie van de curator dan ook niet. ‘Ik vind het een onzinnige actie, want zo’n faillissement kan beter bij gebrek aan baten worden opgeheven. De curator moet er natuurlijk wel een paar uur insteken. Het is heel sneu dat die dan niet uitbetaald kunnen worden, maar ook dat hoort nu eenmaal bij het curatorschap.’

Verwijderingsbijdrage

Een van de oorzaken van de lege boedels is volgens De Weijs de in 2012 geïntroduceerde flex-bv waar de volstortverplichting van 18 duizend euro is afgeschaft. ‘Dat bedrag diende als een serieuze toets, maar die is nu weggevallen. Het wordt steeds makkelijker om bv op te richten. Bij het falen van de onderneming, lopen de ondernemers ook makkelijker weg en mag iemand anders het opruimen.’ De opkomst en ondergang van nieuwe bv’s geeft curatoren kopzorgen. ‘Er gaan geluiden op dat er bij oprichting een bepaald bedrag, zeg 1.000 euro, als een soort verwijderingsbijdrage in een fonds gestort moet worden zodat bij faillissement een curator daaruit betaald kan worden.’ Een andere optie is te vinden bij de oosterburen: ‘In Duitsland wordt eerst een korte check gedaan voordat het faillissement wordt geopend, een soort lijkschouwing, om te bepalen of er geld is. En als blijkt dat er niks te verdelen is dan komt het helemaal niet tot een faillissement. De curator heeft daar meer zekerheid tot salariskosten,’ zegt De Weijs, die ook wijst op een nadeel van het Duitse systeem. ‘Het wordt veel moeilijker om een faillissement te openen en het wordt daardoor een kostbare en langdurige zaak. Het Nederlandse recht kenmerkte zich altijd door een voortvarend en resoluut optreden van de rechters bij het openen van een faillissement, maar helaas komt de rechtbank Den Haag daar nu op terug.’

Moreel beroep

Ondanks dat curator MacLennan-Bijen verlost is van haar weinig lucratieve opdracht, zoekt ze nog naar financiële compensatie. Dit door per email een moreel beroep te doen op Den Hollander. ‘Ik [verzoek] u aan mij te bevestigen dat er vrijwillig zal worden overgegaan tot betaling van het bedrag als in het vonnis vermeld’. Is getekend: ‘J.J.C. MacLennan-Bijen, ex-curator.’ Den Hollander wijst het verzoek af. ‘Nee sorry, ik ga niet vrijwillig betalen. Volgens mij kan ze maar één ding doen en dat is mijn vennootschap alsnog failliet laten verklaren.’   De ex-curator, MacLennan-Bijen, was niet bereid tot het geven van een toelichting. ‘Alle relevante informatie kunt u in het vonnis vinden en daar wil ik het bij laten. Nee, u kunt mij wel vragen blijven stellen, maar die ga ik niet beantwoorden,’ zegt MacLennan-Bijen.