In zijn nieuwe boek - Flash Boys met ondertitel 'A Wall Street Revolt' - beschrijft Michael Lewis hoe de beurshandel verschoven is van een machocultuur van schreeuwende alfamannetjes naar een cultuur gedomineerd door nerds die onzichtbare en ondoorzichtelijke  algoritmes ontwikkelen. Deze zelflerende algoritmes zijn volgens sommige schattingen nu verantwoordelijk voor zo'n 50 procent van het totale volume aan beurstransacties. Deze ontwikkeling was voor insiders niet nieuw. Wel zeer opmerkelijk was de aantijging van Lewis dat de markten gemanipuleerd worden door high frequency trading (HFT) en haar algoritmes, of zoals Lewis ze noemt: robots. Lewis stelt dat 'robots niet alleen ons werk stelen, maar ook de winsten op de beurzen.'

Fractie van milliseconde

Robots en superalgoritmes handelen ten koste van de gewone investeerder, zo schrijft Lewis in Flash Boys. Hoe werkt dat volgens Lewis? High frequency traders zien als het ware de order van gewone investeerders aankomen en kunnen door hun snelheid de order snel zelf inkopen tegen een lagere prijs om deze vervolgens voor een hogere prijs aan de originele investeerder terug te verkopen. Met hoge winsten als gevolg.

'Ze weten dat jij van plan bent aandelen te kopen in bijvoorbeeld Microsoft en zijn je dan te snel af.'

Lewis: 'Ze weten dat jij van plan bent aandelen te kopen in bijvoorbeeld Microsoft en ze zijn je dan te snel af. Het snelheidsvoordeel van de handelaren ligt in de milliseconden, soms zelfs fracties ervan.' De HFT's doen dat door een ingewikkeld spel van trial-and-error, waarbij ze bij de ene beurs een kleine order plaatsen om te polsen of een partij veel aandelen wil verkopen. HFT kunnen toeslaan doordat aandelen op veel beurzen tegelijk worden verhandeld en er vaak op een beurs niet genoeg aandelen aangeboden worden. Op het moment dat ze weten dat je nog meer aandelen nodig hebt, snellen ze naar de volgende beurs om de bewuste aandelen vast in te slaan en ze een fractie van een milliseconde voor een hogere prijs aan jou door te verkopen. Doe dat miljarden keren en het is kassa. Bekijk hieronder een deel van het spraakmakende interview met Michael Lewis bij 60 Minutes. VPRO Tegenlicht maakte afgelopen herfst al een aflevering over high frequency trading waarin de trader Haim Bodek centraal stond. Bodek leek toen nog een eenzame roepende in de woestijn. Hij kwam over als een enigsins wereldvreemd figuur die bovendien in de afgelopen tien jaar meerdere malen ontslagen of weggegaan was bij verschillende high frequency traders. Dat riep vragen op over zijn geloofwaardigheid. Bodek beweerde net als Lewis dat beurzen flitshandelaren faciliteerden om andere investeerders te snel af te zijn. Volgens Lewis verdienen de traders op deze manier jaarlijks miljarden.

Ophef

De aantijgingen van Lewis zorgden voor veel ophef, ook in Nederland. PvdA-kamerlid Henk Nijboer stelde vorige week kamervragen aan minister Dijsselbloem. De Europese Unie is ook bezig met maatregelen die excessen rondom 'flitshandel' moeten inperken. Nederland is met bedrijven als Optiver en IMC een serieuze speler op de high frequency trading markt. Voorheen was ook All Options een zeer grote speler. Dit bedrijf had tot 2007 zelfs de ambitie om wereldmarktleider te worden, maar kwam er in 2008 hardhandig achter dat ze de concurrentie niet aan kon. Het bedrijf ging er bijna aan onderdoor.

'Ik wil niet bekend worden. Ik heb daar geen belang bij. Ik heb ook geen klanten, dus waarom zou ik in het openbaar treden?'

De gemene deler binnen de industrie is de geheimzinnigheid die rond de HFT-bedrijven hangt. Follow the Money sprak afgelopen maanden regelmatig met hooggeplaatsten uit de industrie, maar alleen op voorwaarde van anonimiteit. 'Ik wil gewoon niet bekend worden. Ik heb daar geen enkel belang bij.  Wij hebben ook geen klanten. Dus waarom zou ik in het openbaar treden?' lichtte een van hen toe. Des te opvallender was de komst van IMC-oprichter Rob Defares naar de Meet-Up die het televisieprogramma Tegenlicht in november organiseerde. Defares had daar onverwacht zijn eerste publieke optreden ooit. Defares meende dat de effecten van HFT schromelijk overschat worden. ‘Alle high frequency traders in de wereld bij elkaar verdienen misschien een miljard per jaar samen.’

Liquiditeitsverschaffers

De HFT-industrie beroept zich immer op de gunstige werking die zij heeft gehad op het verkleinen van de transactiekosten op beurzen. Zij geven liquiditeit aan de markt, zodat er altijd een koper is te vinden voor aangeboden effecten. Door heel snel prijzen af te kunnen geven, dalen tevens de kosten. Daarvan profiteert iedereen die belegt. Defares: ‘Nederlandse pensioendeelnemers zijn er sinds de jaren negentig 30% op vooruit gegaan, door de kleinere spreads die door high frequency traders bewerkstelligd zijn. Dat is allemaal maatschappelijke winst.’ Ook Forbes is ervan overtuigd dat HFT voor grote maatschappelijke winst heeft gezorgd. 'Ik verwed een vermogen dat de verlaging van de spreads veel groter is dan het bedrag dat ze misschien verdienen door te frontrunnen op orders van investeerders, ' stelt blogger Tim Worstall op de zakensite. Het blijft echter de vraag in  hoeverre de kleinere spreads veroorzaakt zijn door de rol van high frequency traders of veel meer door de ontwikkeling van de technologie. Liquiditeit in effecten is erg prettig, want dan weet een investeerder immers dat hij aandelen ook weer kan verkopen. Maar voegt het handelen in miliseconden of zelfs fracties daarvan daadwerkelijk iets toe? Dat debat is in alle hevigheid gaande.

De kleine man

'Het probleem met high frequency trading is dat de perceptie nu is dat de markten niet eerlijk zijn voor de kleine man,' zei SEC-bestuurder Daniel Gallagher onlangs tegen CNBC. 'Die perceptie is voor mij realiteit en daar moeten we in ieder geval iets mee.' De SEC-bestuurder heeft het nog over het veranderen van de perceptie van de kleine man op dit moment, maar volgens anderen is de kleine man altijd in het nadeel geweest ten opzichte van grote partijen. ‘Private beleggers handelen nu goedkoper dan ooit. Je moet als privébelegger alleen niet gaan gokken op daghandel,' zei Defares bij de Tegenlicht Meet Up. 'Dat win je niet. Beleg voor langere tijd in bedrijven.’

'Particulieren zouden helemaal niet moeten willen handelen op dagbasis. Die moeten gewoon lekker een indextracker kopen. Scheelt ook een hoop stress.'

Ook een andere HFT-trader die Follow the Money sprak, raadt particulieren af de strijd aan te gaan met de grote jongens. 'Particulieren zouden helemaal niet moeten willen handelen op dagbasis. Die moeten gewoon lekker een indextracker kopen. Scheelt ook een hoop stress.'

Traders hebben het zwaar

Maar ook de grote HFT-bedrijven hebben het zwaar, zo vertelde IMC-topman Defares in november bij de Tegenlicht Meet-Up. 'Het is gewoon heel hard werken. We maakten vorig jaar 78 miljoen euro winst. Maar daar moesten we veel meer transacties voor doen dan enkele jaren geleden.’ Deze tegenwind lijkt ook directe gevolgen te hebben voor de werkgelegenheid in de industrie. Volgens de website AmsterdamTrader.com zijn er vorige week 23 traders en IT'ers ontslagen bij IMC, volgens de website 10 procent van het personeelsbestand. Navraag bij IMC levert het voor het zwijgzame bedrijf gebruikelijke 'geen commentaar' op. De woordvoerder voegt er nog wel het volgende aan toe: 'Welke ontwikkelingen er bij ons ook spelen, ze hebben in ieder geval niets met het boek van Michael Lewis of de commotie die daarna is ontstaan te maken.'