‘Er is geen gratis bier,’ aldus Robin Fransman tijdens het eerste mini-college in het Nieuwsatelier. De adjunct-directeur van het Holland Financial doelt niet op de inhoud van de koelkast, maar op de economische impact van strengere kapitaaleisen voor banken waar de Europese Commissie  nu over discussieert. Het is het onderwerp van het eerste mini-college in het Nieuwsatelier waar Fransman de (macro-economische) achtergronden schetst en de implicaties ervan uitlegt. Centrale vraag: hoe moeten banken meer kapitaal aanhouden dan in Basel III is vastgelegd? Nederlandse banken waren onlangs in een hoorzitting mordicus tegen hogere kapitaalratio’s, terwijl economen juist aangeven dat de buffers wél omhoog moeten. Fransman schaart zich bij de laatste groep. 'Natuurlijk moeten bank meer kapitaal hebben, dat is op zichzelf geen discussie meer,' aldus Fransman bij aanvang van zijn college. Maar hoeveel en hóe moeten banken hun buffers verhogen zodat het domino-effect na de val van Lehman Brothers in de toekomst wordt voorkomen? In een tijdsbestek van ruim een uur legt Fransman aan de hand van een powerpoint-presentie (hier te lezen) enkele basisbegrippen uit inzake kapitaalseisen, schetst het framework, blikt terug op Basel II en III, analyseert de bankbalans van ABN Amro, rekent de verschillende mogelijkheden door en tackelt de belangrijkste dilemma’s. Hij vindt een kritisch oor bij onder meer de aanwezige financieel geograaf Ewald Engelen, de economen Bas Jacobs en Rens van Tilburg, Bart van Leeuwen (teamleider Nederlandse Vereniging van Banken), journalisten en geïnteresseerden. Fransman gebruikt de meest recente balans van ABN Amro om de kapitaalseisen binnen Basel I (leverage ratio), Basel II (risk-weighted assets) en Basel III (leverage ratio + risk-weighted assets) te duiden en de nadelen van de risicowegingen op te sommen. De uitgangssituatie ABN: tegenover het balanstotaal van bijna 400 miljard euro staat slechts een eigen vermogen van 14 miljard euro - een leverage ratio van 3,6 procent. Foto: Robin Fransman na afloop van zijn college

De beperking van hogere kapitaalseisen

De professoren Anat Admati en Martin Hellwig pleiten ervoor om dergelijke buffers naar maar liefst 20 tot 30 procent te trekken ‘to protect society from the economic destruction created by a large-scale banking crisis.’  Zij kregen in Nederland bijval van onder meer Klaas van Egmond en Sweder van Wijnbergen die er ook voor pleitten om de kapitaalseisen van banken drastisch te verhogen. ‘Dat is niet makkelijk,’ zegt Fransman met gevoel voor understatement om vervolgens stil te staan wat er gewonnen kan worden door dividend in te houden, kapitaal op te halen en/of de balans te verkleinen door bijvoorbeeld minder hypotheken of MKB-kredieten te verstrekken. Hij rekent voor dat bij ABN Amro (verwachte nettowinst 2013 – circa 1,5 miljard) een leverage ratio-stijging van slechts 1 procentpunt al 3,5 jaar in beslag neemt zodra winsten niet worden uitgekeerd als dividend. En dan is de leverage ratio slechts gestegen van 3,6 procent naar 4,6 procent. Kortom, de voorgestelde buffers van boven de 20 procent zijn daarmee vrijwel onhaalbaar. Hij legt vervolgens uit dat het ophalen van extra bankkapitaal door middel van claimemissies ook grote beperkingen kent. Als alle Nederlandse banken (omvang 2300 miljard) een buffer moet aanhouden van 5 procent dan moet er volgens zijn berekening 45 miljard euro opgehaald worden op kapitaalmarkten. Als er een buffer van 25 procent een vereiste wordt (zoals Admati & Hellwig en co. Willen) dan moet er maar liefst 400 miljard euro opgehaald worden en de AEX is niet toereikend met 300 miljard euro. ‘Dat wordt ook lastig,’ aldus Fransman die aangeeft dat strengere kapitaalseisen tegen grote beperkingen aanloopt.

Failure mogelijk maken

Kapitaalseisen zijn volgens Fransman slechts ‘de helft van de oplossing’ om een volgende bankencrisis te bezweren. ‘Vier procent is haalbaar, vijf ook misschien, maar meer dan 5 gaat gewoon niet lukken.' De andere helft van de oplossing moet gezocht worden bij schuldhouders. ‘Als we afwillen van staatssteun dan moeten we failure mogelijk maken - ervoor zorgen dat een groter gedeelte verliezen kan accepteren. Álles wordt bail-innable, behalve deposito’s tot  100 duizend euro en dingen met een onderpand. En als dat niet voldoende oplevert dan komt er een resolutiefonds dat in 2018 er zal komen om noodlijdende banken te helpen. Mijn stelling: met Basel III en bail-innable debt komen we een heel eind in de buurt van veilige banken.’ Hoewel er tijdens de discussie kritische noten werden gekraakt, viel er toch enige consensus te bespeuren.

Foto: Ewald Engelen hekelt de complexiteit van de huidige kapitaalseisen die zijn verenigd op een grote poster.   Bekijk hieronder de eerste 17 minuten van het minicollege van Robin Fransman. 00015 from Follow the Money on Vimeo.