Eén komma acht miljard euro moet Credit Suisse betalen om haar rol bij belastingontduiking door haar Amerikaanse cliënten af te kopen. En nog uitzonderlijker: de bank moet nog schuld bekennen ook. De schikking past in een lijn van agressieve Amerikaanse vervolging van Zwitserse banken.  Zij hebben stelselmatig hun klanten geholpen de buitenlandse belastingverplichtingen te verzaken. In 2009 schikte de grootste Zwitserse bank UBS al voor 568 miljoen euro voor een vergelijkbare aanklacht. En nog altijd worden ongeveer 13 kleinere Zwitserse banken onderzocht.

De kunst van het ontduiken

In februari kwam de Amerikaanse Permanent Subcomittee on Investigations, een comité binnen de Amerikaanse senaat dat vrijuit onderzoek kan doen naar onderwerpen van publiek belang, al met een uitvoerig onderzoek naar belastingontduiking. In het onderzoek werden de praktijken van Credit Suisse uitvoerig beschreven. De bank had een ingenieus en complex systeem van belastingontduikerswerving in de Verenigde Staten opgezet. Credit Suisse had, zo bleek uit het onderzoek, ruim 22.000 Amerikaanse rekeninghouders met in totaal zo'n 10,1 miljard euro aan bezittingen. Naar schatting was 85 tot 95 procent van deze bezittingen niet aangegeven bij de Amerikaanse belastingdienst. Regelmatig organiseerde de bank evenementen – golftoernooien in Florida en de Bahamas en Zwitserse gala's in New York  - waar nieuwe vermogende klanten werden geworven.

Regelmatig organiseerde de bank golftoernooien en Zwitserse gala's waar nieuwe vermogende klanten werden geworven

Eenmaal binnengehaald werd er alles aan gedaan om de identiteit van cliënten geheim te houden voor de autoriteiten. Eén voormalig klant beschreef aan het subcomité hoe zijn Credit Suisse-bankier regelmatig overvloog om hem zijn bankgegevens verborgen in een Sports Illustrated magazine over te dragen. De bankier legde hem uit hoe hij hem nooit en te nimmer via een Amerikaans nummer moest proberen te bereiken. Eén keer per jaar reisde de klant zelf af naar Zwitserland voor een tête-a-tête met zijn bankier. Bij aankomst in het Zwitserse bankkantoor moest hij in een op afstand bestuurde lift stappen en werd hij vervolgens in een witte kamer geloodst. Aan het einde van elke bijeenkomst werd hem gevraagd een machtiging te tekenen die Credit Suisse toestemming gaf alle ingeziene bankgegevens te vernietigen. Credit Suisse bankiers adviseerden klanten ook bij het opzetten van schijnondernemingen. Door een rekening te openen in naam van bijvoorbeeld een Liechtensteinse stichting of een Panamees bedrijf, blijft het eigendom verhuld. In Liechtenstein en Panama wordt namelijk niet centraal bijgehouden wie de ultieme eigenaar van een bedrijf is. Daarmee wordt er nog een beschermingslaag gelegd tussen rekeninghouder en belastingdienst waar lastig doorheen valt te prikken. Zo’n speciale structuur werd vooral gebruikt bij de meest vermogende klanten. Volgens gegevens van Credit Suisse waren er ongeveer 1700 rekeninghouders die via een schijnonderneming bijna 4,9 miljard euro aanhielden (bijna 3 miljoen euro per rekening).  ‘Swiss-based employees, pre-2009, occasionally recommended that clients hold assets in non-U.S. entities when they had knowledge that the funds were undeclared [for tax purposes],’ erkende Credit Suisse.

Bankgeheim

Opmerkelijk onderdeel van de schikking is dat Credit Suisse, hoewel ze erkent belastingontduiking te hebben gefaciliteerd, niet de namen van de 22.000 Amerikaanse rekeninghouders hoeft prijs te geven. ‘Credit Suisse mag de Bankgeheim van het Jaar-prijs krijgen voor deze manoeuvre,’ zo citeert Bloomberg Edward Robbins, een voormalig belastingprocureur. De gebrekkige informatieverstrekking valt echter niet alleen Credit Suisse te verwijten. Het probleem voor Zwitserse banken is dat het Zwitsers bankgeheim het een misdrijf maakt om informatie over rekeninghouders met derden te delen. Je kan er zelfs drie jaar voor in de gevangenis belanden. Zelfs al zou Credit Suisse dus rekeninghoudersinformatie willen delen met de Verenigde Staten, dan kan ze dit niet omdat het strafbaar is. In 2009 heeft de Zwitserse overheid eenmalig een uitzondering gemaakt. Toen gaf UBS de namen van 4.450 rekeninghouders op. Een fractie van de in totaal 52.000 rekeninghouders die bij UBS ingeschreven stonden, maar niettemin een significante mijlpaal in het doorbreken van het Zwitsers bankgeheim. Volgens de Zwitserse krant Schweiz am Sonntag heeft Eveline Widmer-Schlumpf, de Zwitserse minister van financiën, echter al achter gesloten deuren aangegeven niet opnieuw gebruik te zullen maken van noodwetgeving om rekeninghoudersinformatie met de Amerikanen te delen. De enige manier waarop de Verenigde Staten nu informatie kan krijgen over de rekeninghouders is door officiële informatie-verzoeken in te dienen. Onder hevige druk heeft Zwitserland in 2012 een nieuw belastingverdrag met de Verenigde Staten afgesloten. Als er gemotiveerde vermoedens bestaan van belastingontduiking kunnen de Amerikaanse autoriteiten dit voorleggen aan Zwitserland. Dit is echter nog altijd een moeizaam proces -- hoe motiveer je vermoedens dat iemand belasting ontduikt als je geen informatie hebt? Credit Suisse heeft echter als onderdeel van de schikking aangegeven de Verenigde Staten te assisteren bij het indienen van officiële informatie-verzoeken aan Zwitserland om rekeninghoudersinformatie. Hoe effectief dit is zal nog moeten blijken. De Verenigde Staten rammelen hoe dan ook hard aan de poorten van het Zwitserse bankgeheim.