Het is makkelijk om de vele voedselschandalen aan de incompetentie van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) te wijten. De politiek heeft de inspectiedienst echter ernstig verzwakt in het afgelopen decennium. Dat schrijft onderzoeksjournalist Marcel van Silfhout in zijn nieuwe boek 'Uitgebeend, Hoe veilig is ons voedsel nog?'. Het eerste exemplaar van het boek wordt vandaag in Utrecht uitgereikt aan Arie Slob, fractievoorzitter van de ChristenUnie. Volgens betrokkenen die in het boek aan het woord komen, is de inspectiedienst ‘uitgebeend’, ‘wegverdund’ en ‘kapotbezuinigd.’ De voedseltoezichthouder heeft in de laatste tien jaar onder andere bijna de helft aan mankrachten moeten inboeten en ging van 3700 naar 2175 fte’s. 

De verschraling

'De uitmergeling van de inspectiedienst begon toen de Keuringsdienst van Waren, zoals de organisatie toen nog heette,  in 2003 werd weggehaald bij Volksgezondheid en werd ondergebracht bij het ministerie van Landbouw', legt Van Silfhout aan de telefoon uit. 'Sindsdien is er personeel wegbezuinigd en moesten afdelingen fuseren.' De laatste fusie dateert uit 2007. De huidige NVWA ontstond in dat jaar door een samensmelting van de Algemene Inspectie Dienst (AID), de Plantenziektenkundigedienst (PD) en de Voedsel Waren Autoriteit (VWA). De verschraling van de voedseltoezichthouder heeft tot gevolg dat in Nederland ieder jaar meer dan 60.000 mensen besmet raken met salmonella en dat op driekwart van ons kippenvlees de resistente ESBL-bacterie aangetroffen, zo onthult de onderzoeksjournalist in zijn boek. 'De meest recente schatting van het RIVM op basis van cijfers over 2012 is dat Nederlanders jaarlijks 680.000 infecties oplopen met een totale economische schade van 400 tot 500 miljoen euro. Een groot deel hiervan is voedselgerelateerd.'

Nederlanders lopen jaarlijks 680.000 infecties op met een totale economische schade van 400 tot 500 miljoen euro

Slager keurt zijn eigen vlees

Een inspecteur van vóór 2003 vertelt aan Van Silfhout: ‘Als je een monster nam en je zag degene tegenover je van kleur verschieten, dan wist je eigenlijk al wel hoe laat het was. Dan was het mis.’ Dat was toen. Sinds de NVWA bij het ministerie van Economische Zaken (waaronder Landbouw nu behoort) is ondergebracht, zijn fysieke controles teruggeschroefd. 'De inspectiedruk is voor bedrijven met ongeveer een kwart verlaagd', vertelt de schrijver. Zelfregulering geldt nu vooral als het adagium. De slager moet letterlijk zijn eigen vlees keuren. Dat terwijl de voedingsindustrie de afgelopen jaren alleen maar complexer is geworden. 'Er is een intensieve uitwisseling tussen duizenden bedrijven, die allemaal hun eigen bewerking uitvoeren. Dat maakt dat de herkomst van voedsel steeds lastiger te traceren is. Fraude ligt dan op de loer', aldus de schrijver.

Cees Veerman

Van Silfhout heeft voor het boek meer dan honderd betrokkenen geïnterviewd, van voormalige voedselinspecteurs en slachthuisdirecteuren tot gedupeerde boeren en oud-ministers en - staatssecretarissen. Onder andere CDA'er Cees Veerman, tot 2007 vijf jaar lang minister van Landbouw, en D66'er Laurens-Jan Brinkhorst, de minister van Landbouw rond 2001, het jaar van de Mond en Klauwzeer Crisis, komen aan het woord. Ook gaat de auteur op pad om de voedselketen met eigen ogen te bekijken, bijvoorbeeld door mee te lopen met de slachtlijn van VION, de grootste varkensslachter van Nederland. 'Ik koop na het schrijven van mijn boek in ieder geval geen filet americain meer. Ook zorg ik ervoor dat ik mijn vlees goed wordt doorgebakken', laat Van Silfhout weten. Kortom, in het boek staat van alles wat de consument niet wil, maar wel zou moeten weten. 'Uitgebeend, hoe veilig is ons voedsel nog', ligt vanaf vandaag in de winkels.