Tegen het TTIP, het nieuwe handelsverdrag waarover de VS en de EU onderhandelen, rijst veel verzet. Het zou  ondemocratisch  of neoliberaal zijn. Het valt te waarderen dat ambtenaren daar in Amsterdam nu eens met burgers spreken – in plaats van enkel met lobbyisten. Zo'n bijeenkomst geeft tegelijkertijd aan dat regering en ambtenarij weerwoord willen bieden aan het maatschappelijke protest dat kennelijk te vocaal is geworden. In dat ambtelijk weerwoord was een staalkaart te horen van de argumenten die we de komende tijd kunnen verwachten. Een staalkaart waarin de gaten van halve waarheden opgevuld zijn met niet terzake doende argumenten. Daaruit hieronder een bloemlezing: 1. Door in TTIP vastgelegde tariefverlagingen zouden grote bedrijven minder belasting gaan betalen. De ambtenaar rekende voor dat de export van Nederland naar de VS 20 miljard is; bij een tarief van 3,5 procent zijn bedrijven nu 700 miljoen kwijt. Daarvan zouden, als de bedrijven dit geld in Nederland investeren, banen gecreëerd kunnen worden. Dit is een krasse uitspraak. Ten eerste investeren bedrijven nauwelijks. Des te meer doen ze aan het terugkopen van aandelen. Ten tweede verliest de Nederlandse staat omgekeerd inkomsten van Amerikaanse bedrijven. Kortom, Nederlandse én Amerikaanse bedrijven winnen – ten koste van beide staten. Ten derde, en dat is belangrijker, heft Nederland nauwelijks belasting bij dergelijke grote bedrijven. Dat heeft alles te maken met de opstelling van de staat.

de staat sluit fiscale deals met multinationals en faciliteert belastingontduiking via bilaterale verdragen

Die sluit fiscale deals met multinationals en faciliteert belastingontduiking via bilaterale verdragen. Het Ministerie van Buitenlandse zaken bestaat het om private advocaten op de ambassade van Kiev uit te nodigen om lokale oligarchen te verleiden tot belastingontduiking – of fiscale optimalisatie zoals dat in die kringen heet – via de Zuidas. Met andere woorden: bedrijven betalen nu te weinig belasting, niet te veel. En Nederland is onderdeel van dat probleem. 2. De onderhandelingsstukken zijn geheim, voor de burger althans, niet voor lobbyisten. Zelfs volksvertegenwoordigers mogen de stukken alleen inzien op de Amerikaanse ambassade, met inlevering van computers en telefoons. Waarom? Omdat Amerika dat zo wil. Zoals Van Reijen (Amsterdams gemeenteraadslid Groen Links) stelde: als dit de houding is van de Nederlandse onderhandelaars, dan moeten we ons hart vasthouden. 3. Er is een z.g. Investor State Dispute Settlement (ISDS), waar bedrijven de staat kunnen aanklagen als de laatste investeringen van de eerste zouden bedreigen. Investeringen moeten beschermd worden, zo vertelde de ambtenaar de toehoorders, net zoals mensen niet willen dat hun fiets gestolen wordt. De kwalijke suggestie is hier, dat investeringen nu geen bescherming zou worden geboden. Quod non.

er komt geen tribunaal waar de burger bedrijven kan aanklagen die belasting ontduiken, lak hebben aan arbeidswetten of het milieu vervuilen

Integendeel, investeringen worden zwaar gesubsidieerd, bijvoorbeeld door 'innovatiesubsidies', en bedrijven kunnen bij de Nederlandse rechter hun recht halen – of natuurlijk in Brussel en Den Haag politici bewerken of oud-politici kopen. Het ISDS-tribunaal waar bedrijven de staat kunnen aanklagen is een extra kanaal dat bevolkt wordt door advocaten. Wellicht dezelfde die in Kiev belastingfraude verdedigen. Omgekeerd wordt er geen tribunaal in het leven geroepen waar de burger bedrijven kan aanklagen die via de Zuidas belasting ontduiken, lak hebben aan arbeidswetten of het milieu vervuilen. 4) Van een aan perversie grenzende ironie is dat het Ministerie van Buitenlandse Zaken aan advocaten de opdracht gegeven heeft om de transparantie van het (geheime!) TTIP te doorvorsen. Wellicht zijn dat dezelfde advocaten die bedrijven helpen om staten te tillen bij hun dienstverlening aan belastingontwijkers. 5) Er zou slechts 30 procent van de zaken in de huidige ISDS – en (die er nu al mondiaal zijn) gewonnen zijn door grote bedrijven. Niet per se een geruststellend percentage, het is bovendien een halve waarheid. Het laat namelijk, zoals Van Reijen het noemde, het legislative chilling effect buiten beschouwing. Wet- en regelgeving zouden kunnen worden aangepast onder druk van mogelijke aanklachten. Dat dit geen theoretische mogelijkheid, maar een bestaande realiteit laat de zaak Hamburg zien, zoals uiteengezet door Geert Ritsema van Milieudefensie. Deze Duitse stad liet regels op kolencentrales vallen na een dreigende aanklacht.

Algemeen belang

De ambtenaar zei aan het begin van de avond het algemeen belang te vertegenwoordigen. Hij wist dan ook nog niet of hij voor of tegen TTIP was, dat hing af van het eindresultaat. Voorts vroeg hij zich af waar het bedrijfsleven deze avond was. Het bedrijfsleven kan echter gerust zijn. Natuurlijk is de overheid straks voor. Een ministerie dat gemene zaak maakt met advocaten om overheden te tillen werkt niet in het belang van zijn burgers. Wil de burger straks TTIP niet door de strot geduwd krijgen, dan kan die niet vertrouwen op de overheid. Die zal zelf actief moeten worden in maatschappelijke organisaties en politieke partijen. En hij of zij moet zich vooral niet laten afleiden door halve waarheden en ongeloofwaardige geruststellingen.