
Eosta, het bedrijf achter het merk Nature & More, zet een nieuw wapen in. Biologisch zou niet te duur zijn, maar gangbare producten te goedkoop. De groente- en fruitleverancier werkt samen met andere partijen om de kosten van bestrijdingsmiddelen en kunstmest in kaart te brengen. Follow the Money duikt de komende tijd ook in de wereld van de verborgen kosten in ons voedselsysteem. Als aftrap is er het interview met Volkert Engelsman, ceo van Eosta / Nature & More.
‘Wij willen de kraamkamer voor verandering in de samenleving zijn,' zegt Volkert Engelsman (57), ceo van groente- en fruitleverancier Eosta. Het bedrijf verkoopt uitsluitend biologische en biodynamische producten. De ‘kraamkamer’ van biologische producten heeft in landen als Duitsland, Zweden en Frankrijk inmiddels een marktaandeel van ‘20 procent of meer’ en groeit ook nog eens met ‘15 procent of meer’. Cijfers waarmee een kraamkamer snel ontgroeid lijkt te zijn. Nederland blijft volgens de fruithandelaar met een marktaandeel van 5 procent achter en is ‘minder relevant’.
Sinds de oprichting in 1990 heeft het groente- en fruitleveranciersbedrijf van Engelsman zich weten te onderscheiden door transparantie in de voedselketen. ‘Om verandering te kunnen brengen, moet je samenwerken. Je moet met elkaar dansen.’
'Samenwerking betekent dat je jezelf kan zijn en dat je kunt zeggen wat je vindt'
‘In dat dynamische veld van verandering hanteren wij hier de drie D’s: Differentiate, Dance en Deliver. Die zijn alle drie nodig omdat je anders bij elkaar op de tenen gaat staan en dat rooft energie.’ Enthousiast rent de fruithandelaar de trap op van zijn bedrijfspand in Waddinxveen. Onderweg naar zijn kantoor schiet een van de 100 werknemers hem aan. Of ze akkoord gaan met een artikel van Het Financieele Dagblad waarin Engelsman supermarktketens en Albert Heijn in het bijzonder ‘crimineel’ noemt. De dans met andere partijen in de keten, zoals de Albert Heijn, heeft soms meer weg van een moshpit en Engelsmans rake taal lijkt zo nu en dan meer op een rapbattle.
Zijn uitspraak over het supermarktconcern is volgens hem ‘natuurlijk’ geuit met het oog op een betere samenwerking. ‘Als ik een goed debat met jou heb en zeg "hier ben jij verkeerd bezig", dan hoeft dat een verdere samenwerking niet in de weg te staan. De AH is een grote klant van ons. Als die zegt: "Luister, ik verwacht van jou als leverancier dat je mijn reet likt, want ik ben koning", zou ik zeggen: "Noem het dan dictatuur, want dat is geen samenwerking". Een samenwerking betekent dat je jezelf kan zijn, authentiek kan zijn. Dat je kunt zeggen wat je vindt. En de ander mag ook zeggen wat hij vindt.’

Discount in bedrijfswaarderingen
De werkwijze van Nature & More komt niet overeen met de bekende verhalen over oneerlijke verdeling van winsten in de voedselketen. Het bedrijf is sinds de oprichting hard bezig een duurzaamheidsagenda onder de aandacht van de consument te brengen. Engelsmans bedrijf zette bijvoorbeeld al meerdere campagnes op om aandacht te krijgen voor de bodem en bijen. De nieuwste campagne gaat over wat Nature & More ‘true cost pricing’ noemt. Bij dit ‘correct berekenen’ van de prijs van landbouwproducten wordt de schade aan onder andere water, bodem, biodiversiteit en uitstoot meegenomen.
Het gaat volgens Engelsman over een stap richting een nieuwe economie waarin de prestatie-indicatoren van een onderneming ‘verder kijken dan de aan winst denkende korte-termijnaandeelhouder'. De nieuwe prestatie-indicatoren kunnen nog lang niet voor alle producten worden vastgesteld, maar de weg naar het nieuwe ‘correcte rekenen’ is volgens de ceo geopend: ‘De grote financiële auditors zijn er volop mee bezig en rekenen ondernemingen er ook snoeihard op af, waar het gaat om de zogenaamde niet uit de balans blijkende factoren die met milieu, mens en sociale vaardigheid te maken hebben. Dat levert gewoon een discount op in de waardering van de onderneming.'
'Zo zijn er overal kraamkamers. Niet alleen in de financiële wereld, maar ook in de farming community, de food community en in de ngo community. En vooral in VN-departementen zoals FAO, UNEP en UNDP, waar volop gewerkt wordt aan het in kaart brengen van de correcte prestatie-indicatoren en aan correct winstbeleid. Daar hoort een monetarisatieslag bij.’
True cost pricing
Als voorbeeld pakt hij twee bananen. Eén is biologisch, de andere is ‘gangbaar'. Of ‘chemisch gekweekt’, zoals Engelsman liever zegt. Het komt erop neer dat de nieuwste campagne van Nature & More moet aantonen dat biologisch niet duur is, maar ‘gangbaar’ te goedkoop.
‘Het betekent bij die chemische banaan dat je er een hoop kunstmest in jast, om de productiviteit te bevorderen. Kunstmest is verantwoordelijk voor circa 20-25 procent van het wereldbroeikasgasprobleem, de schade en de kosten daarvan worden afgewenteld op toekomstige generaties en niet gedisconteerd in de kostprijs. Van die banaan, dat is één.’
‘Tweede punt is dat dat verhoogde kunstmestgebruik voor afname van de bodemvruchtbaarheid zorgt. Je brandt de grond als het ware op. Het organische stofgehalte neemt vaak af in dat soort intensieve monoculturen, waardoor het waterbergend vermogen naar de filistijnen gaat. Maar dan zijn we er nog lang niet. Want bovendien leiden die eenzijdige monoculturen, opgepept met kunstmest, tot een gewas dat zo kwetsbaar wordt dat je bergen pesticiden en agrochemische middelen nodig hebt. Die vervolgens weer in het grondwater uitstromen en over het koraalrif, waardoor dat kapot gaat. En dan komen we bij het punt waarop het ook met gezondheid te maken heeft.’
‘Kortom: de true cost accounting van deze twee verschillende bananen maakt een hele hoop schadeposten zichtbaar die te maken hebben met mens en milieu. Nog even los van alle sociale schade, dat heeft weer met welvaartsverdeling te maken. Dit economische model is old school en parasiteert — winstdenkend — op een eerlijke welvaartsverdeling tussen de eerste en de derde wereld, de haves en have nots, waardoor er een champagneglas welvaartsverdeling ontstaat die alleen maar extremer wordt. Het is heel merkwaardig; je moet natuurlijk altijd prestatiedoelen hebben in de economie: wanneer ben je nu succesvol? Nou het belangrijkste is winst. Maar die winst hebben we zo gedefinieerd dat je wel moet afschrijven voor de fiscus op de aanschaf van een vrachtwagen en een computer, maar niet op de schade aan jouw gezondheid, het milieu of aan families die zo weinig verdienen dat ze hun kinderen niet naar school kunnen sturen.’
Van Cargill naar Nature & More
De campagne sluit misschien wel het beste aan bij de bedrijfsslogan: Where ecology meets economy. Engelsman: ‘Het is ook: Where idealism meets commercial realism.’ Dat commercieel realisme heeft hij geleerd tijdens zijn periode bij voedselgigant Cargill. Direct na zijn studie bedrijfskunde kreeg Engelsman een traineeship bij het Amerikaanse concern aangeboden om daarna op Wall Street grondstoffen te verhandelen. Het bedrijf is in zekere zin de absolute tegenpool van een biologische onderneming. Maar volgens de fruithandelaar was zijn redding juist dat hij niet precies wist wat hij wilde. ‘Ik heb daar geleerd hoe ondernemerschap werkt, hoe je op mensheidschaal moet denken, de maakbaarheid van een samenleving. Ohh man, dat is genieten! We kunnen allemaal een puntje zuigen aan hoe die Amerikaanse multinationals opereren.’
‘Wij zijn op zoek naar het unieke verhaal. Wat veranderen onze producenten in hun directe omgeving?
In zijn tijd bij Cargill kwam Engelsman ook op het zuidelijk halfrond, de plek waar hij nu het gros van zijn producten vandaan haalt. En de producenten van zijn waar hebben bij Nature & More een prominente plek. Noem Engelsman geen fruithandelaar; hij spreekt zelf liever van een ketenregisseur. ‘Wij zijn op zoek naar het unieke verhaal. Wat veranderen onze producenten in hun directe omgeving? Op onze producten zijn codes te vinden waarmee we de keten transparant maken. Daardoor heeft de producent een spreekbuis om zijn unieke verhaal en ook zijn impact op mens en aarde te kunnen delen met de consument.'
'Omgekeerd wordt de consument in staat gesteld om een geïnformeerde keuze te maken. Die kan namelijk kijken wat een product kost. Als jij die bananen voor bijvoorbeeld 1 euro hebt gekocht, dan kan je in ons geval als consument contact opnemen met de producent om te vragen: "Wat krijg jij nou voor die bananen? Ik heb net 1 euro betaald." Wij zijn de regisseur van dat alles. Dat gaat niet werken als wij een traditioneel handelshuisbenadering hanteren en zeggen: "Consument, jij betaalt 1 euro, maar ik moet winst maken, dus de producent krijgt 5 cent." Het is niet alleen niet duurzaam, want zo'n boer moet de bodem uitknijpen om voor die 5 cent bananen te kunnen telen. Hij moet ook zijn werknemers uitknijpen. Dat leidt tot een klassieke race-to-the-bottom met mens en natuur als kind van de rekening. Daarom zeggen wij: "Beschouw ons niet als handelshuis, beschouw ons als ketenregisseur die de gehele keten van consument tot producent managet".’
Biologische appels besparen op jaarbasis ruim 250 euro, terwijl de gangbare varianten de bodem ruim 1.100 euro kosten
Hogere prijs als marketing
De website van Nature & More toont de door Eosta doorberekende maatschappelijke kosten per kilo product. Zo bespaar je met een netje biologische sinaasappelen ruim 1.000 euro per 100 vierkante meter per jaar. Voor biologische appels geldt een besparing van ruim 250 euro op jaarbasis, terwijl de gangbare varianten de bodem ruim 1.100 euro kosten. De berekeningen zijn veelal gebaseerd op het rapport van de Food and Agriculture Organization (FAO). Verdere berekeningen zijn gemaakt door een andere dochteronderneming van Eosta, Soil & More. Het bedrijf vergeleek de kosten die het FAO-rapport als vaste gegevens hanteert met de situatie van 'biologische boeren ter plekke'. De lokale situatie is dus door Soil & More zelf berekend. Deze gegevens worden panklaar, zonder verdere toelichting gepresenteerd op de website. Voor een overzicht van de modellen verwijst het bedrijf naar het rapport van de FAO. De sociaal-economische kosten — denk aan een oneerlijke verdeling van welvaart — worden nog niet meegenomen in de berekeningen, evenals de veronderstelde schade door het verlies van biodiversiteit en gezondheidsschade.
'Verandering gaat uit van trendsettende minderheden'
Kennis is macht
Voor de consument is de duurzaamheidsbloem van Eosta wellicht het zoveelste ‘stickertje’ in de schappen van de supermarkt. Engelsman ziet het liefst zoveel mogelijk keurmerken: 'We moeten ophouden de consument te zien als een soort Neanderthaler die niets zou snappen en alleen maar naar de prijs kijkt. Verandering gaat uit van trendsettende minderheden. Het is geen toeval dat bio het meest wordt verkocht in studentensteden. Studenten hebben misschien wel het minst te besteden, maar zij hebben wel de brains. Ze weten donders goed welk keurmerkje gebakken lucht is. Is er dan niet een grote volgende meerderheid die zegt: “Ik zie door de bomen het bos niet meer en het wordt alleen maar erger met de claimpjes en de vinkjes”. Ja, natuurlijk is die er. Is die relevant? Nee, totaal niet. Negeren die prutsers.’
29 Bijdragen
MatthijsK 7
Terwijl enig, wetenschappelijk, bewijs dat broeikasgassen bestaan, totaal ontbreekt.
Dus wanneer dat wegvalt hou je een dure kleine banaan over en een goedkope grote banaan.
Zal mijn stuk eens aftikken over het broeikasevangelie.
Michel Fleur 6
MatthijsKMatthijsK 7
Michel FleurMichel Fleur 6
MatthijsKJe kunt twijfelen, maar zonder harde wetenschap kan je geen efficiënt (of veilig) werkend vliegtuig maken; een satelliet rakelings langs Jupiter laten vliegen of nieuwe materialen "uitrekenen". Dat zijn gevolgtrekkingen uit wetenschappelijk theorie. Mensen die dat soort gevolgtrekkingen domweg niet geloven - zonder met argumentatie te komen die hout snijdt - kunnen wel twijfelen, maar zijn niet wetenschappelijk bezig.
Je bent gewaarschuwd ;-)
MatthijsK 7
Michel FleurPrecies, ik moet echt eens aftikken, dan maar wat minder reageren :)
MatthijsK 7
Michel FleurT. Waanders
MatthijsKMatthijsK 7
T. WaandersJup, het causale verband tussen CO2 en de temperatuur is nooit aangetoond.
Ik zal het eens aftikken (al die tiende keer dat ik dit zeg).
Het kan ook natuurkundig helemaal niet.
Een gas dat maar voor 0,04% van de atmosfeer uitmaakt, kan niet voor 30+C opwarming zorgen, gewoon ridicuul.
Martin van der Wiel 7
Gilles Wattel 1 3
Martin van der WielAnnemiek van Moorst 11
Pieter de jager 4
Ik dacht dat veehouderij en verbranding fossiele brandstoffen verantwoordelijk waren voor vrijwel alle broeikasgassen.
Gilles Wattel 1 3
Pieter de jagerWat ik mis in het verhaal is de bewering, of die wel of niet waar is weet ik niet, dat kunstmest monocultuur, ook bij wisselende verbouw van gewassen, grond zo biologisch eenzijdig maakt, dat die grond er wel eens mee kan ophouden.
Pieter de jager 4
Gilles Wattel 1Sem van den Brink 3
Gilles Wattel 1Een tijdje terug heb ik Martin van Ittersum hierover gesproken. Hij is hoogleraar plantaardige productiesystemen aan de WUR en weet hier veel van. Hij vertelde dat kunstmest het areaal een soort van kickstart kan geven, maar waarschuwde ook meteen voor de overbemesting. Kort gezegd: in het begin kan het handig zijn, maar je moet er niet afhankelijk van zijn/worden.
In de biologische landbouw is kunstmest uitgesloten, verwacht daarom niet dat aanhangers van biologisch dit verhaal zullen erkennen.
Sem van den Brink 3
Pieter de jagerIk heb je vraag gemaild naar Engelsman. Ik kwam zelf dit tegen op de website van de FAO: "Emissions generated during the application of synthetic fertilizers accounted for 13 percent of agricultural emissions (725 Mt CO2 eq.) in 2011, and are the fastest growing emissions source in agriculture, having increased some 37 percent since 2001." Hier is de link: http://www.fao.org/news/story/en/item/216137/icode/
Als ik antwoord heb, laat ik het je weten!
Pieter de jager 4
Sem van den Brink[Verwijderd]
Pieter de jagerGilles Wattel 1 3
Soortgelijke verhalen werden afgestoken over de aanleg van nieuwe wegen in Nederland.
Die lijken goedkoop, maar zijn duur.
Dat komt omdat die vaak gaan over grond die natuurbestemming heeft, en dus niets waard is, in geld.
Om de weg te kunnen aanleggen wordt de bestemming veranderd, maar al daarvoor is de grond gekocht.
Om de werkelijke kosten te weten zou je eerst de bestemming moeten veranderen, dat er gebouwd mag worden, dan de grond in de verkoop doen, en die vervolgens van de nieuwe eigenaren kopen.
Dan wordt de weg heel wat duurder.
De procedure zoals geschetst kan natuurlijk zo niet worden uitgevoerd.
Toch kopen, kochten gemeenten grond voor toekomstige uitbreiding, die vaak niet doorgaat, waarbij de gemeente dan met de financiële brokken blijft zitten.
Dit soort rekenarij op biologisch gebied is natuurlijk niet zonder betekenis, tegelijk, die zit vol met aannames.
Ik zie er in de praktijk ook niets van komen, net zoals wetenschappers, al dan niet in dienst van olie- en gas maatschappijen, heel anders tegen CO2 uitstoot aankijken, dan Bas Eickhout, zo zullen ook de AH accountants hele andere rekensommen over maatschappelijke kosten maken dan Eosta rekenaars.
MatthijsK 7
Gilles Wattel 1F.T.M. Kauffmann 7
MatthijsKMatthijsK 7
F.T.M. KauffmannM. van Deelen 11
T.a.v. de consument: dat kan ik billijken maar liefst zoveel mogelijk keurmerken begint uit de hand te lopen.
http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/keurmerken.aspx
Nature & More is overigens volgens het voedingscentrum geen keurmerk maar een logo voor de kwaliteit van biologisch en biologisch-dynamisch vers fruit.
Mag ik een sticker plakken op m'n eigen geteelde aardbeien en tomaten? Zal toch wel he? Eerstdaags wordt het verplicht maar dan vertik ik het ;-)
MatthijsK 7
M. van DeelenEigenlijk is een gele banaan niet biologisch, bananen zijn groen en worden geel gegast,.
Maar wat weet ik nou,.
M. van Deelen 11
MatthijsKMaartenH 10
MatthijsKF.T.M. Kauffmann 7
MaartenH"... Bij rijping verkleuren ze naar gele en oranje tinten, deze kleuring is echter ook afhankelijk van het klimaat: sinaasappels die in de tropen groeien (bv. Suriname, Venezuela) missen de koude nachten, waardoor ze niet sterk kleuren en overwegend groen blijven. De kleur van de schil is niet van invloed op de smaak..."
http://eetweetjes.nl/waaier/sinaasappel/
Fredo 5
Natuurlijk zijn er veel sceptici en cynici, maar ik ben ervan overtuigd, dat een behoorlijke minderheid van mensen zich gaat afvragen of zij zich verantwoordelijk voelen en of zij die verantwoordelijkheid willen aanvaarden of niet.
Je kunt steggelen over cijfers, maar het principe van het doorberekenen van schade aan mens en milieu zal meer en meer ingang doen vinden. Zeker ook bij voedsel. Zij zijn daarin pionier. Hulde!
Tinka van Egten 1