
De EU investeert honderden miljarden in verduurzaming. In dit dossier leggen we de belangen bloot. Lees meer
In 2019 presenteerde de Europese Commissie de Europese Green Deal: een ambitieus plan om de economie van de Europese Unie in een rap tempo te vergroenen. Een van de doelstellingen: in 2050 moet de EU volledig klimaatneutraal zijn. De plannen zullen onze economie ingrijpend veranderen.
In dit dossier analyseren we de belangen achter de groene ambities, volgen we de strijd om het geld en zoeken we uit wie er aan het langste en kortste eind trekken.
Burgers hebben hoop en visie nodig voor de energietransitie, zegt hoogleraar omgevingspsychologie
Wiebe Draijer hoopte de Rabo en de landbouw te vergroenen – hij bleef steken in gepolder
Zeewind in overvloed, toch wil de lobby honderden extra molens op land
Spoorweg-activist Jon Worth: ‘In Brussel lobbyt niemand voor de Europese treinreiziger’
Zelfs zonder energiecrisis verdienen deze windboeren extreem veel – met hulp van de belastingbetaler
Podcast | De minder florissante kant van windmolens
Brussel wil Europa volbouwen met nutteloze waterstoftankstations
Gas en kernenergie krijgen een groen label van Europa
Europa’s groene label wordt grijzer dan dat van Rusland, tenzij het Europees Parlement ingrijpt
Honderden miljarden op tafel toveren zonder een cent op zak: zo doet Brussel het
De Eemshaven in Groningen, de beoogde locatie van het waterstofproject NortH2. © Anjo de Haan / Hollandse Hoogte
Groningen wordt waterstofwalhalla: zegen of vloek?
Nergens is de energietransitie beter voel- en zichtbaar dan in Noord-Nederland. Gasprovincie Groningen sorteert samen met ondernemingen zoals Shell en Gasunie voor op de grootschalige productie en distributie van waterstof. Terwijl de businesscase daarvan nog lang niet rond is, rollen de eerste miljardensubsidies uit Den Haag en Brussel binnen. Follow the Money volgt samen met RTV Noord de geldstromen en brengt de gevolgen in beeld.
Al sinds de vroege Middeleeuwen is Noord-Nederland een belangrijke leverancier van brandstoffen. De turfwinning zet de Veenkoloniën op de kaart, in het Drentse Schoonebeek komt olie uit de grond en sinds de jaren zestig van de vorige eeuw verwarmt het gas uit de Groninger bodem het hele land en half Europa. Nu de Rijksoverheid de gaskraan in 2022 dichtdraait, staat er dus wat op het spel.
20.000 banen in de gassector om precies te zijn, zo concludeert het wetenschappelijk bureau van de Europese Commissie in 2020. Om die werkgelegenheid te behouden en de werknemers voor de energiesector vast te houden, is het noorden koortsachtig op zoek naar een nieuwe bron van werk en energie. Zoals het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) het verwoordt: ‘Na grootschalige turf-, olie- en gaswinning wil het Noorden nu een grootschalige hub worden voor hernieuwbare en schone energie en toekomstgerichte technologie.’
Wordt Groningen met waterstofgas opnieuw een wingewest?
Die nieuwe bron heet waterstof. De noordelijke overheden zetten er vol op in als brandstof en banenmotor voor de toekomst. In totaal heeft de regio al een kleine miljard euro subsidie voor waterstofprojecten in de wacht gesleept. En er liggen meer overheidsmiljarden te wachten. Wat betekent dat voor de regio? Wie profiteert? Wordt Groningen met dit gas opnieuw een wingewest? En welke gevolgen heeft dit voor de Nederlandse energietransitie?
RTV Noord en Follow the Money starten een onderzoek naar Groningen als waterstofprovincie.
Wondermiddel waterstof lost alle problemen op
Hoe kan er genoeg schone energie worden opgewekt om de klimaatdoelen van Parijs te halen? Over deze vraag breken wereldleiders en in toenemende mate de industrie zich het hoofd. Nu lijkt de heilige graal gevonden: waterstof. Dit gas zal, mits groen opgewekt, de wereld afhelpen van fossiele brandstoffen en daarmee het energievraagstuk oplossen, schone brandstof voor auto’s en vliegtuigen leveren, de zware industrie verschonen en ook nog eens voor duizenden banen zorgen. Wereldwijd wordt daarom nu ingezet op dit gas, ondanks toenemende kritiek op de bijbehorende schone claims. Zelfs Bill Gates investeert tegenwoordig in de ontwikkeling van groene waterstof.
De plannen voor Nederland klinken bijna te mooi om waar te zijn: ‘Waterstofbanen tellen op tot 25.000 fte in 2030 en 41.000 fte in 2050. Waterstof zal in toenemende mate bijdragen aan het terugdringen van CO2-uitstoot, oplopend tot 5-10 megaton jaarlijkse CO2-reductie in de periode 2025-2030. Dat is niet alleen toekomstmuziek. De schaalsprong wordt al gemaakt,’ valt er te lezen in de folder van Koplopers Nederland Waterstofland, een gelegenheidscoalitie van tachtig energie-, industrie- en vervoersbedrijven.
De provincie Groningen ziet waterstof als dé kans om het noorden een unieke positie te geven in de energietransitie en daarmee in de Nederlandse economie. Betrokkenen worden niet moe de voordelen van de regio te benoemen. Ulco Vermeulen, lid Raad van Bestuur van Gasunie, en directeur Cas König van Groningen Seaports weten de pro’s los van elkaar moeiteloos op te lepelen: er is al een gasinfrastructuur waarvan het leidingenstelsel begint in het noorden. Er is opslagmogelijkheid in lege zoutkoepels in Zuidwending, de Noordzee ligt voor de deur waar het vrij makkelijk is om de windmolens te plaatsen die nodig zijn om de groene energie voor de productie van klimaatneutrale waterstof op te wekken. Er is bovendien ruimte aan land voor een elektrolyser om de groene stroom om te vormen in waterstof.
Het nieuwe wondermiddel moet ‘gidsprovincie’ Groningen afhelpen van het imago van scheuren, bevingen, werkloosheid en sociale afvoerput
Gedeputeerde Nienke Homan (GroenLinks), portefeuillehouder van onder andere energietransitie en klimaat, is daarom een waterstofambassadeur. ‘Ik zie waterstof als een unique selling point voor onze regio en we gaan ons hier op richten. ’
Dit nieuwe wondermiddel moet Groningen afhelpen van het imago van scheuren, bevingen, werkloosheid en sociale afvoerput. In plaats van een achtergesteld gebied met alleen maar problemen, presenteert Groningen zich daarmee als gidsprovincie.
Noord-Nederland is daarmee de proeftuin voor wat heel Nederland te wachten staat. Want ook de Rijksoverheid heeft waterstof omarmd als belangrijke schakel in de energietransitie. In de Kabinetsvisie schreef toenmalig minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat (EZK) in de zomer van 2019 dat ‘voor een duurzaam energiesysteem dat betrouwbaar, schoon, betaalbaar, veilig en ruimtelijk inpasbaar is, (..) CO2-vrije gassen onmisbaar (zijn).’ CO2-vrije waterstof ziet hij daarin als noodzakelijke schakel.
Bovendien zou waterstof ‘verbindend’ werken in Nederland, omdat het van belang kan zijn voor zowel de industrie, de transportsector, en de agrarische sector; voor zowel steden als ‘regio’s’. Het ‘schept banen en verbetert de luchtkwaliteit’, aldus de minister. Een wondermiddel dat het hele energievraagstuk kan oplossen, zonder veel pijn te doen: dat proberen de betrokkenen ons te laten geloven.

Schone schijn en mooie plannen
De projecten voor de Noord-Nederlandse waterstofeconomie hebben niet alleen allemaal ronkende Engelse namen, zoals Hydrogen Valley of Hydrogen Backbone, ze komen ook allemaal uit de koker van oude bekenden van het noorden.
Het speelveld rond de waterstofeconomie wordt namelijk bepaald door de grote namen uit de fossiele industrie. Olie- en gasbedrijf Shell wil een graantje meepikken uit de ruif en energiereuzen RWE, Equinor en Gasunie zijn ook aangehaakt, zo leert het Investeringsplan waterstof Noord-Nederland uit oktober vorig jaar. Zij zijn de aanjagers van het project NortH2, een enorm nieuw windpark op de Noordzee waarmee in 2030 vier gigawatt groene energie moet worden geproduceerd die in de bijbehorende waterstoffabriek in de Eemshaven zal worden omgezet in waterstof. Ook stroomproducent Engie ziet kansen in de waterstofeconomie en wil met Gasunie in het project HYNetherlands werken aan de waterstofinfrastructuur.
Grote namen uit de fossiele industrie zoals Shell en Equinor domineren het speelveld rond de waterstofeconomie
Veel van de plannen, onderzoeken en vergezichten zijn dan ook bedacht door deze bedrijven of mede door hen opgerichte instanties. De internationale lobbyorganisatie Hydrogen Council zegt bijvoorbeeld dat kostenreductie mogelijk is, maar dan is schaalvergroting nodig. Bedrijven als Shell, Total of Engie zouden die schaalvergroting kunnen bewerkstelligen, niet geheel toevallig ook de mede-oprichters van de council.
De noordelijke waterstofeconomie heeft sinds 2018 ook haar eigen lobby-organisatie: New Energy Coalition (NEC). Dit orgaan zoekt op landelijk en Europees niveau financiering voor onderzoeksprojecten die worden uitgevoerd door onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook hier hebben de gasbedrijven een dikke vinger in de pap, zoals we eerder schreven. Sinds de gasbedrijven brood zien in waterstof, lobbyt de NEC ook in Den Haag voor voor meer mogelijkheden voor windmolens op zee.
Talloze subsidiepotjes
Het gaat om veel geld. Er wordt al flink geïnvesteerd in de waterstofeconomie. Het kabinet heeft twee jaar geleden beloofd 40 miljoen euro per jaar beschikbaar te stellen voor pilots en proeven op het gebied van groene waterstof. Het Nationaal Groeifonds, in Haagse kringen ook wel het WobkeWiebes Fonds genoemd, heeft 338 miljoen euro toegezegd voor de opschaling van waterstofprojecten en toepassing van groene elektronen in energie-intensieve industrieën.
Hoeveel geld daarvan belandt in Noord-Nederland is nog niet duidelijk. Onder andere de regio’s Rotterdam Rijnmond, Amsterdam en Zeeland hopen ook op een flink stuk uit deze waterstoftaart. Daarnaast zijn er talloze landelijke potjes, zoals het Topsectorenbeleid, de SDE++subsidies en de Demonstratie Energie- en Klimaatinnovatieregeling (DEI+).
Ook de regio’s Rotterdam Rijnmond, Amsterdam en Zeeland hopen op een flink stuk uit de waterstoftaart
Deze week maakte het demissionair kabinet bovendien bekend in 2022 6,8 miljard euro extra uit te trekken voor klimaatmaatregelen. Daarvan zijn 3 miljard bestemd voor subsidie voor duurzame energie en en 1,4 miljard voor de energie-infrastructuur. 750 miljoen daarvan gaat naar de Hydrogen Backbone, het leidingennetwerk waar Gasunie nu aan werkt. Waterstofprojecten kunnen ook geld uit andere potjes halen.
Daarnaast trekt de EU de portemonnee voor waterstof. Uit het Europese Just Transition Fund gaat 330 miljoen euro naar Noord-Nederland voor de energietransitie en het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling heeft 108 miljoen euro toegekend. Hydrogen Valley heeft daarnaast twintig miljoen euro EU-subsidie gekregen. In totaal heeft Noord-Nederland dus al een kleine miljard euro subsidie gekregen voor het ontwikkelen van de groene energietransitie, waarin waterstof een belangrijke rol speelt.
Dossier
De prijs van een groen Europa
De komende jaren investeert de EU honderden miljarden in verduurzaming. In dit dossier leggen we de belangen bloot.
De industrie wil meer
Ook het bedrijfsleven zit niet stil. De voorgestelde investeringen tot 2030 door overheid en bedrijfsleven bedragen 2,8 miljard euro, valt te lezen in de Investeringsagenda Waterstof Noord-Nederland. Overheidsbedrijf Gasunie wil 1,5 miljard euro investeren om het door haar beheerde leidingennet geschikt te maken voor het transport van waterstof.
Maar er is meer nodig. De bedrijven achter Koplopers Nederland Waterstofland hebben het over een investeringspotentieel van 9 miljard euro in de noordelijke economie tot 2030. Dat moet tenminste gedeeltelijk worden geïnvesteerd door het Rijk, vinden betrokken partijen. De waterstofcoalitie, waarin uiteenlopende organisaties als Tennet en Eneco naast milieuorganisatie Greenpeace zitten, riep de overheid begin van dit jaar om tenminste 2,5 miljard euro te investeren.
Dat de industrie niet wil investeren zonder de hulp van de overheid, blijkt uit het voorbeeld van de Magnum elektriciteitscentrale in de Groningse Eemshaven. Energiereus Vattenfall maakt die voorlopig niet geschikt voor waterstof, omdat er nog geen subsidie is gevonden voor het project.
Het ministerie van EZK wijst op het gevaar dat de Europese Commissie dit als staatssteun kan zien
Shell was tot nu toe succesvoller in het binnenharken van subsidie. Zo heeft het olie- en gasbedrijf de Nederlandse overheid voor zijn karretje weten te spannen om Europese subsidie te ritselen voor vergroeningsprojecten.
Uit een wob-verzoek blijkt dat het NortH2-consortium onder aanvoering van Shell probeert druk uit te oefenen op het ministerie van EZK om het gebied voor het grote windmolenpark op de Noordzee niet alleen snel aan te wijzen, maar ook om het aan het consortium te gunnen. Dat zou immers veel sneller gaan dan een internationale aanbesteding. EZK is er tot nu toe niet happig op en verwijst naar de noodzaak van transparantie en het gevaar dat de Europese Commissie dit als staatssteun kan zien.
Tegelijkertijd tonen ambtenaren begrip voor de positie van het consortium en zeggen ze dat er in de ‘toekomstige aanpak (...) meer ruimte gemaakt wordt voor grootschalige projecten zoals NortH2’. Dus zelfs voor grote beleidswijzigingen voor waterstofprojecten staat de deur bij EZK voor de grote bedrijven op een kiertje.
Waterstof kan op verschillende manieren worden geproduceerd. Waterstof opgewekt door middel van aardgas, zogenaamde grijze waterstof, is niet klimaatneutraal. Tijdens de productie komt veel CO2 vrij. Blauwe waterstof wordt op dezelfde manier geproduceerd, maar de CO2 wordt ondergronds opgeslagen en komt daardoor niet in de atmosfeer terecht. Groene waterstof wordt opgewekt met zonne- of windenergie en is het meest klimaatvriendelijk.
In de kabinetsvisie is er sprake van CO2-vrije waterstof. Alle spelers hebben het over groene waterstof, maar ze geven toe dat blauwe waterstof nodig is voor een transitieperiode. Ze noemen blauwe waterstof klimaatneutraal, omdat de CO2 die vrijkomt tijdens de productie ondergronds wordt opgeslagen. Shell, ExxonMobil, Air Liquide en Air Products hebben onlangs 2 miljard euro subsidie in de wacht weten te slepen voor een opslagsysteem in de Rotterdamse haven.
Inmiddels komt er wereldwijd echter steeds meer kritiek op blauwe waterstof. Niet alle CO2 zou worden opgevangen, er komt bovendien methaan vrij. Onderzoekers concludeerden onlangs dat het gebruik van blauwe waterstof voor het verwarmen van huizen vervuilender is dan het gebruik van diesel. De lobby voor blauwe waterstof zou vooral zijn ingegeven door de fossiele industrie, want voor het maken is veel gas nodig.
De Nederlandse omschakeling op waterstof vraagt bovendien zoveel energie dat critici zich afvragen of die enorme hoeveelheid wel op te wekken is. Alleen al voor de omschakeling van Tata Steel op waterstof zijn 6 gigawatt aan windparken op zee nodig, schrijft het FD. Voor alle waterstofplannen zou in 2050 100 gigawatt windenergie nodig zijn. De geschatte kosten van die parken bedragen 100 miljard euro.
In de wachtstand
‘De overheid moet de noodzakelijke randvoorwaarden vervullen’, valt in de Kabinetsvisie te lezen. Intussen is deze waterstofvisie alweer twee jaar oud. Bedrijven, lokale en regionale bestuurders zitten met smart te wachten op concrete invulling van het beleid.
En daarmee bedoelen ze niet alleen het trekken van de portemonnee, zegt directeur Cas König van Groningen Seaports, het bedrijf dat de haven en het industrieterrein in de Eemshaven beheert en daarmee een belangrijke spil is tussen de (toekomstige) waterstofprojecten. ‘We staan nu op het punt: gaan we door? Gaat de overheid ons helpen? Niet alleen financieel, ze moeten ook randvoorwaarden scheppen. Bijvoorbeeld gebieden aanwijzen op zee waar de windmolenparken (voor NortH2, red.) kunnen komen. Anders kunnen we niet verder.’
De focus op waterstof is niet alleen klimaatbewuste, idealistische toekomstmuziek, maar voor het noorden staat er echt iets op het spel. Het oude verdienmodel van Gasunie loopt bijvoorbeeld op zijn einde. Waterstof zou de oplossing kunnen zijn voor het voortbestaan van het bedrijf. Vermeulen: ‘Ik denk niet dat waterstof een gigantisch verdienmodel is, maar over 20-30 jaar zal de Gasunie drijven op waterstof. Dat wordt de economische basis onder deze onderneming.’ De gasrotonde waar Gasunie de afgelopen vijftien jaar aan heeft gewerkt en de Nederlandse staat meer dan acht miljard euro in heeft geïnvesteerd, moet dan worden omgevormd tot waterstofrotonde.
Concurrentie uit Duitsland
En dan is er nog de mogelijke concurrentie uit het oosten. Al worden de Nederlandse initiatiefnemers niet moe te benadrukken dat met name Duitsland een belangrijke samenwerkingspartner is. Vermeulen: ‘Voor Duitsland is het vraagstuk veel groter, die hebben een groter volume nodig en minder kansen om te produceren. Die zetten in op import van energie.’ Dat biedt kansen voor Nederland, dat de groene waterstof graag exporteert.
Tegelijkertijd kan het ook een bedreiging zijn, want in tegenstelling tot Nederland heeft de Duitse regering niet alleen de duidelijke doelstelling uitgesproken wereldwijd de nummer 1 op het gebied van waterstoftechnologie te worden, maar ook al negen miljard vrijgemaakt voor waterstofinvesteringen en -subsidies.
Voor Groningen dringt daarom de tijd. De provincie en dan met name de Eemshaven en Delfzijl hebben de grote energiebedrijven nodig om de grote waterstofprojecten te realiseren en daarmee werkgelegenheid in de regio te scheppen. Andersom geldt dat niet per se. König: ‘De multinationals hebben hun keuze gemaakt, die gaan niet meer terug. Dat is een voordeel, want ze kunnen nu de druk opvoeren, maar ze gaan ook zonder ons door. We moeten zorgen dat ze dat niet elders doen. Door trage besluitvorming hebben we al een stuk van onze voorsprong ingeleverd. Zo ging dat ook bij de windmolens. We waren voorloper, maar werden ingehaald door Duitsland en Scandinavië. Dezelfde fout mogen we niet weer maken. Het is een unieke kans, die moeten we niet laten schieten.’
Reden genoeg om in de plannen rondom het noordelijke Hydrogen Valley te duiken. Nergens is de spanning tussen de verschillende belangen beter voel- en zichtbaar dan in Noord-Nederland. Is waterstof wel de redding voor het klimaat en de Groningse economie? Welke belangen botsen er? Gaat de industrie het winnen van natuurbeheer? Betalen Groningers hun banen met een leven tussen de windmolens, stroommasten en energiefabrieken? En welke rol spelen deze ontwikkelingen in de internationale ratrace om waterstof?
61 Bijdragen
Niek Jansen 9
In deze link wordt een overzicht gegeven van de enorme bedragen die in andere Europese landen worden besteed aan de overgang naar waterstofprojecten en meer dan aan uitgaven voor de gezondheidszorg en dat tbv de grote vervuilers.
En zolang wij aangesloten blijven bij het EU Energy Treaty Charter zijn wij door diezelfde grote vervuilers gegijzeld om hun verliezen te compenseren vanwege energie transitie.
Zij gaan dus twee keer cashen van ons belastinggeld, via ‘bail-outs’ en via subsidies voor waterstofprojecten.
En met behulp van hun machtige lobby organisaties zullen zij daar naar alle waarschijnlijkheid in slagen.
Hoe is dit te vermijden?
Peter Goldstein 1
https://youtu.be/2EA4tDYwNYo
Just have a think...
Niek Jansen 9
Peter GoldsteinHoe dan ook zullen we weer genaaid worden omdat de politiek nu eenmaal ten dienste staat van de multinationals en hun belangen, zeker als neoliberale politici aan het roer staan.
Hippe Lip
Het is zelfs nog erger: om waterstof te maken met een energie-inhoud van één kilowattuur (kWh) is minimaal 2 tot 3 kWh aan andere energie (bijvoorbeeld elektriciteit of aardgas) nodig. We hebben voor sommige doelen zeker waterstof nodig, maar een efficiënte drager is waterstof dus zeker niet!
D W
Hippe LipHippe Lip
D WKijk bijvoorbeeld eens op de website van Thijs ten Brinck. Daar staat onder andere een zeer informatieve en relativerende pagina over waterstof. Mogelijk staat elders op die site meer over rendementen?
https://www.wattisduurzaam.nl/15443/energie-beleid/tien-peperdure-misverstanden-over-wondermiddel-waterstof-2/
Hippe Lip
D WAls je weer terug naar elektriciteit wil verlies je vervolgens weer een heleboel procenten.
Het is dus zaak tevoren goed na te denken wat je wilt. Bezint eer ge begint!
Nico Janssen 7
D WBirte Schohaus 2
Hippe Lipbron is in dit kader niet letterlijk bedoeld, meer in de zin van 'bron van inkomen' of 'bron van werkgelegenheid', want zo wordt het nu gepresenteerd. Bij de productie van waterstof gaat inderdaad best wat energie verloren. Veel critici vinden het daarom zonde om de schaarse groene stroom daarvoor te gebruiken. Aan de andere kant zijn er pleitbezorgers die zeggen dat waterstof wel degelijk nuttig kan zijn voor bepaalde industrieën, ondanks het feit dat de energie dan niet 100% efficiënt wordt gebruikt.
Dit artikel is nog maar het begin van een breder onderzoek, het is juist de bedoeling om uit te zoeken wie er wel of niet bij gebaat is.
Hippe Lip
Birte SchohausVoor het overige: ga zo door! Ik ben erg benieuwd naar de volgende delen.
Kan ik me specifiek daarop abonneren?
Nico Janssen 7
Birte SchohausBirte Schohaus 2
Nico JanssenNico Janssen 7
Birte SchohausNico Janssen 7
Birte SchohausEveline Bernard 6
Nico JanssenNico Janssen 7
Eveline BernardNico Janssen 7
Hippe LipWietze van der Meulen 6
Tal van berichten passeerden hieromtrent de laatste weken.
Een voorbeeld
https://www.cnbc.com/2021/09/20/british-energy-firms-fear-collapse-as-european-gas-prices-surge-250percent.html
De controle op de zekerheid van de energievoorziening in West-Europa tegen betaalbare prijzen (voor m.n. de onderkant van de samenleving) is op dit moment al niet op orde. Inzetten op waterstof lijkt daarmee meer op een vlucht vooruit....
De gasconsumptie is in Nederland is zo rond de 38 miljard kuub.
Als iemand denkt hiervoor een vervanging te vinden, o.b.v. H2, zie ik graag een onderbouwde berekening voor de energiebronnen waarmee dat geproduceerd gaat worden. O.b.v. de calorische waarde moet dan ook nog 3-3,5 x meer H2 dan aardgas worden geproduceerd (afhankelijk van het type aardgas; laag- of hoogcalorisch).
Maar misschien wordt het gas ook wel duurder door juist de inzet op "renewables" zoals de OPEC-topman in onderstaand artikel zegt.
https://www.cnbc.com/2021/09/21/surging-gas-prices-are-transition-premium-to-renewables-opec-chief.html?__twitter_impression=true&recirc=taboolainternal&recirc=taboolainternal&recirc=taboolainternal
Ik denk dat de man wel gelijk heeft.
En wij maar inzetten op waterstof.....
Bernard Van Dijk 1
Lees de artikelen van Paul Martin maar eens over de problemen Hij is een onafhankelijke chemische engineer over de problemen met waterstof. https://www.linkedin.com/pulse/distilled-thoughts-hydrogen-paul-martin/
Ook mijn artikel kun je lezen over de problemen met waterstof in de luchtvaart. https://www.linkedin.com/pulse/aircraft-hydrogen-hoax-solution-bernard-dijk-van/
Richard Jong 13
Bernard Van DijkAan de auteurs raad ik ook aan de blogs van Thijs ten Brinck hierover te lezen : https://www.wattisduurzaam.nl/29322/energie-beleid/nee-nederland-zal-nooit-wereldkampioen-groene-waterstof-zijn/
Rinus ten Haaf 3
Bernard Van DijkAlleen als het gaat over industrie als 'productie van staal' (TATA steel dus) heb ik toch een andere kijk op het inzetten van waterstof....Dit soort industrie zal gewoon opgegeven moeten worden, net zoals ooit de mijnbouw in Limburg, de textiel in Twente en Brabant, grote delen van Philips (lampen, radio's, TV's etc etc) en andere niet levensvatbare industrieën.
Voor staalproductie is het in mijn ogen simpel: we hebben geen grondstoffen (ijzererts, kolen) en het proces is uiterst vervuilend en slurpt energie, die we ook niet meer hebben. (ooit steenkool uit Limburg , later gas uit Groningen/Drenthe). Stoppen en ontmantelen is het enig goede alternatief, anders creëren we met heel veel subsidie een monster dat levenslang aan de subsidiekraan zal blijven hangen. Dat is mijn kijk hierop.
Overstappen op waterstof als "schone" energiedrager is nu de "vlucht naar voren" van een directie die zich jaren heeft vastgeklampt aan de bestaande situatie en nu om gaat omdat de situatie van het bedrijf steeds slechter wordt. Het zogenaamde "draagvlak" voor deze schijn-oplossing is enkel en alleen 'lobby-gedreven' in mijn ogen. Ook voor Tata geldt natuurlijk dat 75% van de energie aan omzettingen verloren gaat. En dat bij een van de grootste energie-slurpers van Nederland!
Bernard Van Dijk 1
Rinus ten HaafEveline Bernard 6
Rinus ten HaafNico Janssen 7
Bernard Van DijkAls je met je zonnepanelen direct DC in je accupakket stopt en gaat rijden is je ketenverlies minder dan 15%. Met AC - DC laden zal het ketenverlies wel hoger liggen, inderdaad rond de 30% vanwege de hoge omzettingsverliezen van de benodigde transformator (AC -> DC) en het vermogensverlies.
Sicco Kamminga 4
Bernard Van DijkD W
Birte Schohaus 2
D WD W
Birte SchohausPAM Le Nez 4
2) wat voor impact zal die hoeveelheid windmolens hebben op de Noordzee m.b.t. de flora, fauna, visserij en scheepvaart aldaar?
3) windmolens (ook vooral op zee) krijgen steeds meer een negatieve reputatie, aangezien deze zeer kostbaar zijn in productie, aansluiting op net en onderhoud en daarnaast ook nog eens een instabiele stroomlevering als serieus probleem hebben. Wordt daar rekening mee gehouden?
4) hoe veilig is waterstof?
5) wat moet er allemaal gemodificeerd worden in de energiecentrales, in de transportsector en bij de consumenten? En hoeveel gaat dát kosten?
Misschien dat betrokkenheid in de ontwikkeling van dit energie fenomeen een keer echt Nederlandbreed (politiek, volk en betrokken bedrijfssectoren) gedaan zal worden en ook zo transparant mogelijk.
Ik voorzie weer vele strijkstokken, waar veel aan geplakt gaat worden, waardoor de consumenten aan de steeds duurder wordende 'achterste mem' blijven hangen. Ook hier kan gelden 'massa is kassa'. En dit wordt meestal door zakelijke klootzakken opgezet en uitgevoerd 😉
Wietze van der Meulen 6
PAM Le NezIn het eerste half jaar waaide het wat minder in Duitsland. Daardoor leverden de (bruin)kolencentrales 35% meer stroom dan in 2020 (en 27% van het totaal).
https://www.destatis.de/DE/Presse/Pressemitteilungen/2021/09/PD21_429_43312.html
Aan PV- en wind-piekvermogen is in Duitsland al meer dan 100 GW opgesteld.
De gemiddelde vraag is zo'n 55-60- GW. Er is dus al een behoorlijke (piek)overcapaciteit (waarom zou die nu niet voor waterstof worden aangewend....zal wel wat met kosten-baten te maken hebben....)
De dagelijkse vermogen-vraag en samenstelling van het beschikbare/geleverde vermogen (met daarbij het aandeel zon en wind) is onderstaand aangegeven:
https://energy-charts.info/charts/power/chart.htm?l=de&c=DE&stacking=stacked_absolute_area
Ook al is men bij de oosterburen zo'n 20 jaar bezig met de vergroening van de energiehuishouding, zo heel erg "flitsend" verloopt dat dus nog niet....
En dan zijn we nog niet eens bezig met het uitrollen van een waterstofeconomie...
Ik vermoed dus dat het uitrollen van de waterstofenergiehuishouding veel gaat kosten en weinig gaat opleveren.
Ik denk dan ook dat op een dag wel het inzicht komt om toch voor een andere weg te kiezen.
Mogelijk halen de huidige hoge gasprijzen dat moment van herbezinning wat naar voren?
PAM Le Nez 4
Wietze van der MeulenMartin Haarmans 5
PAM Le Nez100.000/6 = 16700 windmolens. De diameter van de rotor is iets van 200m. Ze moeten ongeveer op 5 rotorafstanden staan, 1km. 1 windmolen 1 vierkante kilometer. Dan kom ik uit op een windmolenpark van 130 km bij 130 km.
Nico Janssen 7
Martin HaarmansMet de grootte neemt trouwens ook de efficiency (gemeten in vollast uren) toe, richting 50%.
Martin Haarmans 5
Nico JanssenPAM Le Nez 4
Martin HaarmansNico Janssen 7
PAM Le NezPAM Le Nez 4
Nico JanssenRinus ten Haaf 3
Wietze van der Meulen 6
Rinus ten HaafBij weinig of geen wind, staan de electrolysers (nagenoeg) stil en produceer je dus ook geen waterstof (en staat de rest van de keten - als compressoren - ook stil (niet echt ideaal dus….).
In zo’n proces zou ik niet graag investeren.
Vanmorgen nog onderstaand artikel in Die Welt. Het lijkt er op dat de wal het schip langzaam aan het keren is.
https://www.welt.de/wirtschaft/article234011186/Energiepreisanstieg-Regierungsberater-stellt-Klimaschutzgesetz-infrage.html
Mocht de komende winter behoorlijk uitpakken (wat sommige meteorologen verwachten) dan zou het mij niet verbazen dat de transitie toch wat minder populair wordt (door de sterk stijgende energiekosten).
Ondertussen moet ook de 1e Duitse energieleverancier de handdoek in de ring gooien.
https://www.deutsche-energiepool.de/
(even doorscrollen op de pagina)
Nico Janssen 7
Wietze van der MeulenWietze van der Meulen 6
Nico JanssenDus er is wel vraag maar relatief weinig aanbod. Er is niet 1 reden maar er zijn een aantal redenen.
Wat de koers van Gazprom is weet ik niet maar dat we sterk afhankelijk zijn van Russisch gas is wel duidelijk (we hadden ook contracten met de US af kunnen sluiten 1-2 jaar geleden voor levering van Amerikaans gas maar US-fracking-gas van Trump was niet zo populier in West-Europa geloof ik...).
Groothandelsprijs in US is nu bijv. rond de $5 per mmBTU, in Europa zo rond de $24 (het vijfvoudige dus).
1 mmBTU (miljoen Britisch Thermal Unit) is ongeveer 30 kuub gas Slochteren kwaliteit (35 MJ/m3).
https://www.cmegroup.com/markets/energy/natural-gas/dutch-ttf-natural-gas-usd-mmbtu-icis-heren-front-month.html#
Azië schrijnt nu zo rond de 27 dollar te betalen (wel meer maar lengte transportroute speelt ook een rol). Prijzen zijn wel afhankelijk van de levering op een bepaald tijdstip (als oktober 2021 of maart 2022).
In het kort is mijn visie dat de energiepolitiek in West-Europa (het garanderen van de beschikbaarheid van voldoende energie) veel te wensen over laat.
Vincent Huijbers 9
Wat is de energie(mix) van de toekomst waarop we met vertrouwen in kunnen zetten? Die keuze lijkt nu voor ons gemaakt vanuit bestaande belangen. Het is een economische ingegeven keuze: niet perse de toekomstbestendigste keuze.
Daarbij wordt de oplossing gebracht als een cadeau voor Groningen vanuit datzelfde economisch perspectief. Het cadeau van de gasbel aan de Groningers zou enige argwaan moeten wekken.
Zonder verdienmodel geen energietransitie. Zover is denk ik wel duidelijk in het huidige politieke klimaat en het gevoel van urgentie dat dit kabinet uitstraalt. Dat de politiek het bedrijfsleven volgt in plaats van een breder wetenschappelijk en sociale overweging lijkt te willen maken past hier bij.
De afwachtende houding in de politiek zie je ook terug bij de burger: wel of geen zonnepanelen? Isoleren? Hoe moet ik dat betalen? Ik sorteer mijn papier en plastic toch al...?! Er zijn zoveel verschillende manieren om te verduurzamen als er woningen zijn.
Vooral VRAGEN en meningen. Vragen over wat ik moet doen? Maar ook vraagtekens bij de urgentie om vooral niets te doen. En meningen over de beste oplossing.
Vanuit de oplossingen zou een helder en consistent verhaal bedacht moeten worden waar zowel wetenschap, politiek, bedrijfsleven en de burger op aan kan sluiten. Een oplossingenmix dat op basis van een voorzorgprincipe afgewogen wordt waarop in gezet kan worden. Dat zorgt voor draagkracht en vertrouwen. We zijn een van de rijkste landen in de wereld dat hun eigen burgers offert voor economische belangen. Dat is iets om bij stil te staan.
Anders worden de vraagtekens van nu de uitroeptekens van de toekomst.
Hans Konstapel 1
Ricardo Tetteroo 3
Hans KonstapelW. Baars 3
Walter Nonnekes 2
Waterstof is een interessant element. Geen wonder dat het zoveel aandacht krijgt.
Het feit dat de reactie met zuurstof exotherm is en dus warmte produceert in combinatie met het onschadelijk reactieproduct: water, is erg aanlokkelijk natuurlijk met name in tijden dat CO2 produceren in slecht daglicht staat.
Naar andere fysische eigenschappen van waterstof moet echter ook gekeken worden. Waterstof is verreweg het kleinste en lichtste molecuul. Hoewel de energetische inhoud van waterstof per kilogram best hoog is, is het dat per volume-eenheid bepaald niet. Waar je in rendementsberekeningen over het algemeen de eenheid J/g gebruikt, moet je eigenlijk voor logistieke implicaties (transport & opslag) meer kijken naar J/m3. Nu is de energie inhoud per volume eenheid voor waterstof extreem laag. Hierdoor moet je dus extreem veel volume transporteren om een bepaalde hoeveelheid energie te verplaatsen. Een oplossing is dan natuurlijk: comprimeren. Enerzijds kost dat energie, anderzijds is het lastiger (en duurder) om hogere drukken in opslag en leidingen te hebben.
Door de grootte van het waterstof molecuul is de vluchtigheid en het divergeergedrag ook wezenlijk anders dan bij andere gassen. Waterstofmoleculen verplaatsen zich extreem snel. Daarnaast zijn ze zo klein dat ze praktisch overal doordringen. Een betonnen muur, hoe dik ook, zien ze bijvoorbeeld niet staan. Verder dringen de waterstofmoleculen makkelijk door in staal waar ze ijzerhydraten kunnen vormen waardoor het staal bros wordt en scheurvorming zou kunnen optreden.
Verder moet je ook niet lichtzinnig over elektrolyse doen. Dat moet namelijk gebeuren met water: extreem zuiver water welteverstaan. Alle mogelijke onzuiverheden worden ook gesplitst door elektrolyse. Zo zal een zout zoals NaCl, splitsen in Na en chloorgas. Chloorgas is behoorlijk giftig en bovendien erg corrosief. Dat wil je niet in je apparatuur en werkomgeving hebben.
Nico Janssen 7
Walter NonnekesWalter Nonnekes 2
Nico JanssenNico Janssen 7
Walter NonnekesWalter Nonnekes 2
Het produceren van zuiver water is geen sinecure. Het vergt veel energie voor destilleren en/of ingewikkelde filterinstallaties.
Ik kijk uit naar jullie volgende afleveringen en ben benieuwd of er meer duidelijkheid ontstaat over de natuur- & scheikundige kant van het verhaal. In mijn ogen is het een voorwaardelijk fundament onder alle plannen. Zonder zo'n fundament zijn alle mooie plannen een vervaarlijk luchtkasteel; een utopische schets waar, nu het lijkt, miljarden verslonden zullen worden.
Ik zou willen aanbevelen: kijk goed naar de impact van elektrolyse, maak de juiste omzettingsrendement-sommetjes en beschouw de logistieke impact op basis van GJ/m3.
Wietze van der Meulen 6
Walter NonnekesZo kreeg ik deze week een brief van de gemeente over DE energietransitie, We gaan hier ook inzetten op geothermie. Voor sommigen betekent dit een put boren, heet water oppompen en klaar. Over welke hoeveelheden dan opgepompt kunnen worden, hoe lang dat kan, hoe snel een put afkoelt (het opgepompte water zal ook retour moeten) daar staat blijkbaar niemand bij stil.
Zelf kan ik mondiaal weinig succesvolle geothermie-projecten vinden buiten een aantal thermische hotspots (maar misschien zoek ik niet goed genoeg?). Wat in ieder geval zeker is, is dat het niet alleen om de snel oplopende bodemtemperatuur gaat maar ook om de beschikbaarheid van voldoende water dat ook door de desbetreffende laag/lagen kan worden geleid.
Walter Nonnekes 2
Wietze van der MeulenWietze van der Meulen 6
Walter NonnekesFrank Smit 1
We doen het zelf we laten ons dit gebeuren. Wat als we eerst eens kijken naar de behoeften hebben we bepaalde zaken wel nodig? Men wil niet dat we daar over na gaan denken want dat kost geld. Al die subsidies voor de transitie wordt op gebracht door belastingen en waar komen die vandaan bij de consument. Wat als die consument gaat consuminderen dan hebben ze een probleem want dan is erg geen geld meer voor subsidies.
Subsidies die weer terug vloeien naar bedrijven zoals Shell Total zij zorgen er wel voor dat het cirkeltje rond blijft.
Pieter van Iwaarden
Pieter Jongejan 7
Pieter van IwaardenAls het gebruik van waterstof tot hogere rijzen voor olie en gas gaat leiden (zoals nu het geval is) zullen de reële inkomens er hoofd sterk gaan dalen (wat eveneens al zichtbaar is. Iedereen kan weten dat hogere (overheids)schulden via de door Frankrijk aangestuurde ECB tot een lagere (zelfs negatieve) reële kapitaalmarktrente leidt, waardoor de prijs van olie en gas (en de petrodollar) omhoog vliegt en de volgende economische wereldcrisis onvermijdelijk wordt. Maar wat wil je met een juriste (Christine Lagarde) aan het hoofd van de ECB. Alfa's en ook veel economen beseffen niet zoals K. Boulding en Georgescu Roegen en ook A, Einstein dat economie een moeilijkere vorm van natuurkunde is en dat de eerste thermodynamische hoofdwet (behoud van energie) niet alleen geldt voor natuurkundige of scheikundige processen, maar ook voor economische rocessen. Concreet betekent dit dat voor economisch evenwicht absolute rijsstabiliteit ofwel een inflatie van 0% tenzij dit bestreden kan worden door middel van energiebesparing uit gratis beschikbare zonneenergie en niet door middel van een inflatie van 2 of 4% of nog hoger zoals de ECB en in iets mindere mate DNB aanbeveelt. Wat weten deze juristen en economen van natuurkunde? Ook aan de tweede thermodynamische hoofdwet zal moeten worden voldaan. Dit betekent dat de entropie zal blijven toenemen (vervuiling en milieuschade blijven toenemen), tenzij buitenaardse energie kan worden ingevoerd via de zon.
Kurt Vooys
Het is pijnlijk om te lezen dat deze nieuwe windparken zullen worden ingezet voor deze nieuwe stuiptrekking van de olie- en gasmaatschappijen.
Eveline Bernard 6
Gerard van Dijk 6
https://m.youtube.com/watch?v=7RgyLDVlAg4&feature=youtu.be
Groet, Gerard
Pieter van Iwaarden
Gerard van DijkGerard Goos 1
Ik denk dat veel meer gekeken moet worden naar de ecologische footprint van de productie van energie. Wat daar allemaal onder kan vallen is dan weer voer voor nieuwe discussie.