‘Niet naar binnen gekeerd, maar naar buiten, over de dijken heen. Alweer 65 jaar lang is het NAVO-lidmaatschap de best mogelijke veiligheidsverzekering gebleken. Met wereldwijde dekking.’ Op Bevrijdingsdag grijpt minister van Defensie Jeanine Hennis de kans om de waarde van het bondgenootschap te benadrukken. In haar speech blikt de minister ook vooruit. ‘Die samenwerking binnen de NAVO zal er ook in de toekomst toe doen. De NAVO kan nog niet met pensioen. Verre van dat. Het NAVO-lidmaatschap is geen ‘nice-to-have’ maar noodzaak.’ Terugkijkend lijkt de minister gelijk te hebben. De vier jaar na de bevrijding van Nederland opgerichte Noord-Atlantische Verdragsorganisatie heeft als principe dat een aanval op één van de landen, een aanval is op alle landen. Hiermee heeft Nederland als een van leden van de NAVO een collectieve verzekering tegen mogelijk onheil, maar deze is niet gratis. De leden van de NAVO spraken in 2006 af om 2 procent van hun BNP aan defensie uit te geven.

Nederland zakt sinds 1995 steeds verder door de tweeprocentsgrens. Bezuiniging op bezuiniging hebben geresulteerd in een budget van ongeveer 1 procent van het BNP, de helft van de verkeringspremie. Tot en met het einde van de Koude Oorlog dekte de NAVO vooral de veiligheid op NAVO-grondgebied, waaronder Nederland. Na de val de Sovjet-Unie moest de NAVO op zoek naar een andere rol, wat uitmondde in het brengen van veiligheid elders. Denk aan Afghanistan na de aanvallen van Al Qaeda op de Verenigde Staten. Om de vijand van weleer in te kapselen, werden in die periode ook landen lid van de NAVO die eerder nog tot de Russische invloedssfeer hoorden. Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie zijn de NAVO en defensie verworden tot een ver-van-mijn-bed-show.

'Rusland pikt Oekraïne in'

Heden roert de Russische beer zich weer. Onder leiding van de president Vladimir Poetin is Rusland bezig met de wederopbouw van zijn krijgsmacht, waarmee het in 2008 in Georgië de eerste speldenprikjes uitdeelde. En dit jaar gaat Poetin een stapje verder, en hij komt een stapje dichterbij. ‘Rusland pikt Oekraïne in,' vertelde PvdA-minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken gisteren tegen Nieuwsuur over het land waar het EK-voetbal in 2012 nog leidde tot een invasie van Oranje-supporters. Mede door de Russische comeback is de NAVO nu bezig met een revival, dichtbij huis. Landen die zorgeloze Nederlandse toeristen of voetbalfans op bezoek krijgen, vrezen voor de hernieuwde invloed van Rusland in hun land. De NAVO-leden in de nabijheid van Rusland krijgen veiligheidsgaranties van de rest van de NAVO-landen die hun militaire aanwezigheid in de buurt van Rusland en Oekraïne opschroeven. Zweden en Finland zijn geen lid, maar overwegen om alsnog lid te worden van de veiligheidsparaplu. De twee Scandinavische landen zijn intussen bezig om hun krijgsmacht te versterken. De Finnen kochten eind vorig jaar onze Leopard-tanks en de Zweden besloten onlangs om hun defensiebudget te verhogen.

De roep om een hoger defensiebudget

Ook in Nederland klinkt na jaren van bezuinigingen de roep om meer geld te besteden aan defensie weer luider. In Nederland pleitten eerder SGP en ChristenUnie voor verhoging van het defensiebudget. Bij monde van fractievoorzitter Halbe Zijlstra sluit de VVD zich daar bij aan. De VVD-fractievoorzitter riep in tv-programma Buitenhof minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem op om extra geld voor defensie vrij te maken. Voormalig minister van Defensie Hans Hillen liet in NCRV’s Eén op Eén blijken dat hij moest ‘knipperen met zijn ogen’ toen hij de uitspraken van Zijlstra hoorde. Toen CDA-minister Hillen in het kabinet met de VVD een de pijnlijke bezuiniging van een miljard euro op Defensie door moest voeren, hoorde hij de VVD niet. Hillen pleit nu zelf ook voor verhoging van het defensiebudget. Er moet weer een miljard euro bij.

'Defensie-uitgaven omhoog? Ik sluit het niet uit'

'Defensie-uitgaven omhoog? Ik sluit het niet uit,' tekent de Volkskrant gisteren op uit de mond van PvdA-minister Timmermans. Op dezelfde dag in Nieuwsuur vertelt de minister van Buitenlandse Zaken een vergelijkbaar diplomatiek verhaal. ‘Ja, er is meer nodig, maar dat begint bij het tegengaan van verspilling.’ De minister wil betere militaire samenwerking tussen landen. ‘Het geld dat nu door de belastingbetaler opgehoest wordt, moeten we beter besteden.’ De retorisch revival van defensie en de NAVO is vooralsnog niet gedekt met financiële middelen. Vrijwel alle NAVO-landen lopen achter bij de betaling van hun lidmaatschapsgeld. De Verenigde Staten nemen zo’n 75 procent van het totale budget voor hun rekening. Bij zijn bezoek aan Brussel in maart van dit jaar kwam de Amerikaanse president met een harde boodschap: ‘De crisis in Oekraïne maakt duidelijk dat vrijheid niet gratis is.’ Obama waarschuwde dat Europa niet altijd kan blijven rekenen op Amerika.

Historisch laag defensiebudget

Follow the Money bracht vorig jaar in beeld hoe het Nederlands defensiebudget op een historisch laag punt was aanbeland. Door de bezuinigingen onder minister Hennis is het defensiebudget gerekend naar BNP nog lager dan in de periode vóór de bezetting door de Duitsers. In ’44-‘45 werd Nederland uiteindelijk door de Geallieerden bevrijd. Nu is het de vraag hoe lang de Amerikanen onze verzekeringspremie nog bijlappen. Minister Hennis hield haar verhaal over de NAVO als verzekeringspremie in Wageningen, waar in 1945 in Hotel De Wereld de Amerikanen en de Duitse bezetter over de capitulatie onderhandelden. Haar historisch diepterecord maakt Wageningen een wat wrange locatie om te spreken van de NAVO als verzekeringspremie, of Hennis heeft voor Wageningen een nieuw keerpunt in gedachte.