‘Vorige week kwam naar buiten dat de heer Van Dissel 750.000 euro zou hebben ontvangen van de Stichting Open Nederland,’ zo opent het rechts-radicale Tweede Kamerlid Gideon van Meijeren op 13 september een filmpje op sociale media, geproduceerd door zijn partij Forum voor Democratie. Het filmpje, dat 4,5 minuten duurde, kreeg enorme tractie.

De Stichting Open Nederland is in 2021 door de overheid opgezet om teststraten in te richten voor mensen die ten tijde van de pandemie naar de horeca of festivals wilden. Jaap van Dissel is infectioloog, directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en voorzitter van het Outbreak Management Team (OMT). In die laatste hoedanigheid is hij een van de belangrijkste adviseurs van de regering over corona-aangelegenheden.

Kamerlid Van Meijeren zei in het filmpje over de voorzitter van het OMT: ‘Dit zou betekenen dat de heer Van Dissel nog vele malen corrupter is dan we al durfden te vermoeden.’ Volgens de parlementariër is het helder dat er ‘daadwerkelijk sterke aanwijzingen zijn van corruptie op het allerhoogste niveau’.

‘Als dit waar is, dan is het ontzettend corrupt’

Uitgesproken anti-vaxxer Raisa Blommestijn betrachtte in een uitzending van omroep Ongehoord Nederland op 8 september al even weinig terughoudendheid over de beschuldigingen aan het adres van Van Dissel. ‘Als dit waar is, dan is het niet een beetje corrupt, dan is het ontzettend corrupt’. De omroep noemde het ‘schokkend nieuws’, alsof het feiten betrof.

Hoe kwam het gerucht over Van Dissel de wereld in? En heeft de zware beschuldiging iets om het lijf? 

Die vragen zijn van belang, want complotdenkers bedreigen Van Dissel al meer dan een jaar. Daardoor is zijn leven ‘volledig op zijn kop is gezet’, zo bleek afgelopen zomer in een rechtszaak tegen enkele van zijn bedreigers. Een van hen verspreidde bizarre verdichtsels over satanische kindermoorden en misbruik door Van Dissel via het platform Red Pill Journal. Beschuldigingen van corruptie zijn dus gevaarlijk.

‘Zeer explosief materiaal’

Het vuurtje rond Van Dissel is aangestoken door podcasters Yves Gijrath en Erik de Vlieger, mediazakenman respectievelijk vastgoedondernemer. Hun podcast van 6 september vormt de bron voor de uitzending van Ongehoord Nederland en de uitspraken van Gideon van Meijeren. In de bewuste aflevering – getiteld ‘zeer explosief materiaal’ – stelt Gijrath: ‘We kregen een bankafschrift waarin onomstotelijk blijkt dat er een betaling is gedaan aan Jaap van Dissel.’ En: ‘Wij hebben gezien dat er een betaling is gedaan door een Belgische bank – gekke shit Erik – van de Stichting Open Nederland aan Jaap van Dissel en, hou je vast, de betaling is 750 duizend euro.’ 

De Vlieger zei er ‘99 procent’ zeker van te zijn dat het klopt: ‘We houden een slag om de arm of het waar is.’ Gijrath zei tegelijkertijd dat de betaling ‘onomstotelijk’ vast staat. ‘Wij zien dat het een echt authentiek afschrift is.’ Maar het vermeende ‘bankafschrift’ heeft het duo niet gepubliceerd.

‘Bewijs’ van betaling gefileerd

Toen vorige week het ‘bewijs’ van de betaling van de Stichting Open Nederland aan Van Dissel op Twitter werd gepubliceerd, bleef er al snel weinig heel van het document, dat door het duo werd omschreven als ‘intel report’ en zou verwijzen naar banktransacties van Van Dissel. Een bankafschrift was het in elk geval niet.

De Vlieger: ‘Misschien kan meneer van Dissel na één week gewoon zeggen dat het niet waar is toch?’

Het was kinderlijk eenvoudig om het document onderuit te halen. Het adres van de Rabobank in Utrecht is fout, het rekeningnummer blijkt niet te corresponderen met de naam Van Dissel en de rekening zou op naam staan van ‘Prof. J.T. van Dissel’, terwijl bij bankrekeningen nooit titulatuur wordt vermeld. Verder is niet duidelijk of het genoemde ‘SON’ staat voor Stichting Open Nederland, klopt de optelsom van de bedragen niet, is een genoemd Roemeens rekeningnummer onjuist en zitten er inconsequenties in de opmaak.

Follow the Money vroeg het podcast-duo welk bewijs ze voor de betaling hebben. Gijrath ontkent dat ze het circulerende ‘intel report’ als bron hebben gebruikt en stelt over een andere bron te beschikken. Maar daarover wil hij niets prijsgeven. ‘Wij doen geen uitlatingen over onze werkwijze en hoe wij ons onderzoek doen.’ Niettemin komt alles wat Gijrath in zijn podcast citeert, precies overeen met het gefabriceerde document.

Gijrath en De Vlieger hebben in een nieuwe podcast afstand genomen van de kwalificatie ‘corrupt’. Ze ontkennen ook te hebben gesuggereerd dat Van Dissel smeergeld heeft aangenomen, of beschuldigingen aan het adres aan Van Dissel naar buiten te hebben gebracht. Dat hebben anderen ervan gemaakt, stellen de podcasters. Maar om de valse aantijgingen nog even extra in de verf te zetten, twitterde De Vlieger op 14 september: ‘Misschien kan meneer van Dissel na één week gewoon zeggen dat het niet waar is toch?’

De reden om geruchten als deze te bespreken in hun podcast, is dat ze zich ‘nog steeds grote zorgen [maken] over het huidige overheidsbeleid en de rol van het OMT tijdens de Coronaperiode’. In één moeite door kaartten ze vervolgens nieuwe ‘rare zaken’ aan die bij de Stichting Open Nederland zouden spelen, een organisatie waarop ze stellen al sinds 2020 kritiek te hebben. Ze zeggen daarbij te spreken vanuit ‘hun gevoel’. Dit mondt uit in bizarre theorieën als zou Van Dissel nu slachtoffer zijn van een desinformatie-campagne, geïnitieerd door diezelfde stichting.

Oude aantijgingen herkauwd

Wat opvalt aan het document dat op Twitter is gezet, is de opmaak. Die kwam Follow the Money bekend voor. Al eerder, in de zomer van 2021, werden dergelijke ‘intel reports’ over vermeend vreemde transacties van de Stichting Open Nederland verspreid onder diverse media, waaronder ook Follow the Money. FTM kreeg deze stukken van Maarten Cuppen, algemeen directeur van U-Diagnostics, een medisch testbedrijf.

Cuppen meldde zich in augustus 2021 bij een redacteur van Follow the Money met ‘intel reports’ over vreemde betalingen die door Stichting Open Nederland zouden zijn gedaan. Hij had nog miljoenen tegoed van de overheid, claimde hij. Voorts zou zijn bedrijf door het ministerie van VWS worden tegengewerkt bij vervolgopdrachten in het kader van ‘Testen voor Toegang’. Die operatie moest ervoor zorgen dat mensen weer naar de horeca en festivals konden, mits ze negatief op corona waren getest. Cuppen vertrouwde het allemaal niet en had daarom een detective in de arm genomen, die hij onderzoek liet doen naar de transacties van de Stichting Open Nederland, die Testen voor Toegang organiseerde.

De privédetective, Dick Steffens van Interludium IFF, kwam vervolgens met wonderbaarlijk materiaal op de proppen. Via een Londense collega die, zo vertelde Cuppen aan Follow the Money, voorheen werkte voor de Mossad (de Israëlische geheime dienst), zou Steffens inzage hebben gekregen in transacties van de stichting. Uit die informatie zou onder andere blijken dat er liefst 50 miljoen euro was overgemaakt naar het duistere belastingparadijs Anguilla. Daarnaast werden bedragen genoemd die zouden zijn overgemaakt naar testbedrijven die eveneens meededen aan testen voor toegang.

Hoe onwaarschijnlijk Cuppens verhaal ook klonk – het is voor buitenstaanders uiterst lastig om aan andermans’ banktransactiegegevens te komen (zie kader) – was de informatie te brisant om haar volledig te negeren. We belden bedrijven die werden genoemd, maar bestuurders daarvan hadden geen idee waarover het ging en hadden zeker geen honderdduizenden euro’s van de Stichting Open Nederland ontvangen. ‘Kregen we maar zoveel,’ verzuchtte een directeur van een van de testbedrijven.

Het was al snel duidelijk dat de ‘intel reports’ ongegrond waren. Daarom besloot Follow the Money het verhaal te negeren. Dat deden ook de meeste andere media, behalve Het Financieele Dagblad. Dat zette een team van drie journalisten op de zaak, die in september 2021 twee krantenpagina’s vulden over de ongefundeerde beschuldigingen van Cuppen en Albert Zwart, mede-eigenaar en medisch directeur van U-Diagnostics, aan het adres van de overheid en de Stichting Open Nederland. ​​'Ik heb hen gewaarschuwd dat we wetenschap hebben dat miljoenen publiek geld voor coronatesten via witwasbanken naar belastingparadijzen vloeit,' stelde Cuppen in dat artikel. Zwart vulde aan: 'We kregen nul reactie.'

Wanneer Follow the Money Cuppen belt, vertelt hij veel dat ook in de laatste podcast van Gijrath en De Vlieger te horen is. Toch ontkent Cuppen de bron van de daar gedebiteerde geruchten te zijn. Hij stelt bovendien het ‘intel report’ over de betaling van 750 duizend euro aan Van Dissel niet te hebben gezien. ‘Ik heb nooit om die podcast gevraagd, en ik ben de opdrachtgever tot het onderzoek niet.’ 

Dat is opmerkelijk: Cuppen heeft dat rapport van het recherchebureau onlangs zelf naar Follow the Money gestuurd. Daarin staat ook het zogenaamde ‘bankafschrift’ met alle fouten dat op Twitter werd gedeeld. Bovendien is de aanhef van de begeleidende brief van de privédetective gericht aan Cuppen, zo blijkt uit de pdf die Follow the Money op 18 mei 2022 van hem ontving.

‘Intelligence, en dat zult u ook weten, is altijd intelligence en niet meer dan dat’

Nog vreemder wordt het wanneer Cuppen desgevraagd aan Follow the Money verklaart dat Steffens [de privédetective die Cuppen inhuurde, red.] hem ‘op enig moment’ had gebeld met de mededeling dat ‘uit een ander fraude-onderzoek waar hij bij betrokken was, gebleken zou zijn dat er vanuit Stichting Open Nederland een betaling van 750.000 euro aan Van Dissel zou zijn gedaan.’ Cuppen: ‘Soortgelijk als waarover wij eerder bericht hebben gedaan. Ik heb hem gevraagd mij de informatie te geven inzake Van Dissel waar hij mee bekend was geworden.’’

Cuppen vond die informatie over de betaling van 750 duizend euro aan Van Dissel ‘zo bijzonder dat ik dat weer gedeeld heb met enkele mij bekende journalisten om te zien of dit geen aandacht waard was, in samenhang met het door ons eerder gedeelde onderzoek met daarin de overboeking door Stichting Open Nederland van 50 miljoen euro naar Anguilla.’

‘Het ligt op de weg van het bevoegd gezag om te laten controleren of de beweringen op waarheid berusten,’ vindt Cuppen. ‘Ik heb het eerder aan ons uitgebrachte rapport met het bureau van de Directeur Generaal van het ministerie van VWS en enkele D66-politici gedeeld.’

Privédetective Steffens zegt desgevraagd dat hij de informatie ontving uit het buitenland en die heeft doorgegeven aan ‘een relatie’. ‘Ik spreek verder niet over klanten, en ik wil ook niet dat mijn naam of bedrijfsnaam worden genoemd. Ik heb geen vermoeden of de informatie wel of niet klopt. Het is niet aan ons om dat te verifiëren. We kregen het en ik heb het doorgegeven. Intelligence, en dat zult u ook weten, is altijd intelligence en niet meer dan dat.’

Smaad en laster?

Het is, gezien de ernst van de beschuldigingen aan het adres van Van Dissel, de vraag in hoeverre hier sprake is van strafbare smaad of laster. De podcastmakers en Ongehoord Nederland hebben waarschijnlijk weinig te vrezen, stelt advocaat Willem Jebbink van kantoor Jebbink Soeteman. Hij is onder andere gespecialiseerd in ‘uitingsdelicten’, vrije meningsuiting en demonstratievrijheid. Vanwege de ‘disclaimers’ en voorbehouden als ‘zou’ en ‘als het waar is’, is vervolging volgens hem lastig.

‘Je kunt iemand niet beschuldigen van corruptie zonder bewijs, of zonder dat “bewijs” eerst even te bekijken’

Het Openbaar Ministerie zal waarschijnlijk niets doen, denkt Jebbink. ‘Niet-stellige beweringen over een ander zijn niet strafbaar. Net zoals FTM mag opschrijven dat een bij naam genoemde persoon een strafbaar feit zou hebben gepleegd. Dat is niet beledigend of – en die standaard ligt wat hoger – smadelijk of, nog hoger, lasterlijk. Kortom, iemand moet een ander zonder taalkundig voorbehoud iets aanwrijven om strafrechtelijk in de gevarenzone te komen. Bij opruiing speelt dat letterlijke veel minder, maar dat is een ander verhaal.’

Tweede Kamerlid Gideon van Meijeren is civielrechtelijk wel aan te pakken, stelt Jens van den Brink, advocaat mediarecht bij Kennedy Van der Laan. ‘Dat filmpje van Van Meijeren kan niet door de beugel. Ik denk dat Jaap van Dissel een heel sterke zaak zou hebben als hij Van Meijeren zou aanklagen. Je kunt iemand niet beschuldigen van corruptie zonder bewijs, of zonder dat “bewijs” eerst even te bekijken. Hij weet prima dat zijn volgers ermee aan de haal gaan. Ik kan me ook voorstellen dat de overheid een strafzaak begint om dit soort pogingen om idiote beschuldigingen wit te wassen een halt toe te roepen.’

Noot van de redactie: Helaas hadden we de achternaam van Raisa Blommestijn verkeerd gespeld. Ook is de kwalificatie ‘Poetin-supporter’ verwijderd, omdat die niet was onderbouwd. Voorts is de podcast waarin De Vlieger en Gijrath de beschuldigingen tegen Van Dissel bespraken, niet hun betaalde podcast.