Eurosceptische partijen komen de laatste jaren op in allerlei Europese landen of winnen er sterk aan populariteit, zoals de UK Independance Party (UKIP) in het Verenigd Koninkrijk. Niets lijkt logischer dan om de krachten ook op Europees niveau te bundelen en zo subsidie te krijgen voor het promoten van minder EU en meer soevereiniteit voor de lidstaten. Zo ontstond in september 2014 ADDE: de Alliantie voor Directe Democratie in Europa. Sinds december 2014 wordt ADDE door het Europees Parlement erkend als Europese politieke partij.

Net als andere Europese partijen, heeft ADDE geen individuen als lid, maar nationale partijen

Net als andere Europese partijen, heeft ADDE geen individuen als lid, maar nationale partijen. Volgens de EU-regels moeten er leden zijn uit minstens een kwart van de lidstaten. Voor de oprichting van ADDE was er dan ook druk overleg over de vraag welke nationale partijen lid zouden worden om deze nieuwe Europese partij mogelijk te maken. In Nederland lag de PVV voor de hand, maar de politieke beweging van Geert Wilders viel vrijwel meteen af: de anti-islamstandpunten van de PVV werden gezien als te extreem.

Zusterpartij van UKIP

Er diende zich een andere kandidaat aan: VNL, de partij van Kamerleden Joram van Klaveren en Louis Bontes, die zich beide van de PVV hadden afgescheiden. Zo kwamen twee doelstellingen samen: ADDE had partijen uit verschillende lidstaten nodig en VNL had een mooi persmoment: VNL kon voortaan zeggen een zusterpartij van het Britse UKIP te zijn. EenVandaag kwam meteen langs om de samenwerking vast te leggen.

Aanvankelijk kende niemand van de andere ADDE-partijen VNL maar de partij maakte een goede indruk: VNL deelde haar kritiek op de EU en had een gematigder profiel dan de PVV. Louis Bontes mocht penningmeester worden en ook toen er een nieuwe lijsttrekker kwam, in de persoon van Bram Moszkowicz, bleef de band goed. Het feit dat partijvoorzitter Laurence Stassen in het Verenigd Koninkrijk namens een kleine eurokritische partij een campagne voor het Europees Parlement had gevoerd die UKIP waarschijnlijk een zetel in Brussel had gekost, werd door UKIP en ADDE voor lief genomen.

GeenPeil

Het werd al snel stil rond de Europese partij van VNL. Er gebeurde zo goed als niets. De samenwerking kreeg pas meer inhoud bij het Oekraïne-referendum. IDDE, de denktank van ADDE, financierde een advertentie in De Telegraaf om mensen op te roepen het referendum mogelijk te maken. Bovendien kwam UKIP-leider Nigel Farage naar een avond van VNL en GeenPeil. Met name de advertentie was een succes: deze leverde op de valreep veel handtekeningen voor het referendum op. Zonder de advertentie was het referendum waarschijnlijk niet doorgegaan.

Zonder de advertentie was het referendum waarschijnlijk niet doorgegaan

4 november van dit jaar was er wederom een ontmoeting tussen VNL en de andere ADDE-leden bij een evenement in Stockholm. De European Freedom Award werd voor de eerste keer uitgereikt, dit keer aan de voormalige Tsjechische president Vaclav Klaus, die zich regelmatig uitspreekt tegen de huidige EU en niet schroomt deze te vergelijken met het voormalige communistische Oostblok. ADDE betaalde het hotel, het diner en de vliegreis van de nieuwe lijsttrekker Jan Roos, bestuurslid Johan Driessen en medewerker Matthijs Weststrate. VNL bevestigt dat ADDE deze kosten op zich nam.

Irritatie in Stockholm

Het evenement verliep voor VNL niet zoals gehoopt. Driessen en Weststrate wilden geen hotelkamer delen en de drie VNL’ers kwamen op de tweede avond van het evenement helemaal niet opdagen. ADDE had 200 euro per couvert betaald. De eerste avond liet Jan Roos volgens meerdere aanwezigen blijken dat hij slecht tegen alcohol kan: hij beledigde Trump-aanhangers en maakte vrouwonvriendelijke opmerkingen. De gastheer van het evenement — Europarlementariër Peter Lundgren van de Zweden Democraten — meldt:

'Ik kan bevestigen, aangezien ik aan dezelfde tafel zat, dat de taal die hij gebruikte onbeschoft en beledigend was tegenover de Amerikaanse gasten aan tafel. Ik heb de volgende dag meteen verklaard [...] dat het gênant was om naar zijn commentaar te luisteren en dat ik niks meer met hem te maken wil hebben.'

IDDE-baas Laure Ferrari stuurde Jan Roos daarop een e-mail. Antwoord kwam er niet. Daarom stuurde ze op 10 november ook een mail naar Kamerlid Joram van Klaveren, waarin ze hem meedeelde dat Jan Roos niet meer welkom was bij IDDE:

'Even snel een berichtje om je te laten weten dat IDDE Jan Roos niet langer als vertegenwoordiger van VNL accepteert. We hebben altijd plezierig met elkaar samengewerkt, en ik hoop dat je het met me eens bent dat we de laatste twee jaar veel tot stand hebben gebracht. Helaas heeft Jan dat vorige week donderdag en vrijdag volkomen verpest [...] Bij het ADDE-diner van donderdag presteerde het om twee afvaardigingen én onze Amerikaanse gasten te schofferen. Ik heb hem daarom aan een andere tafel geplaatst bij de European Freedom Award, zodat we een diplomatiek schandaal zouden kunnen voorkomen. [...] Ik stel veel prijs op onze samenwerking, maar dit wangedrag kan ik niet accepteren. Als we weer gaan samenwerken, dan zal dat uitsluitend zijn met jou of Louis [Bontes, red.].'

VNL rent snel weg

Ooit meldde GeenStijl trots dat er voor de IDDE-advertentie rond het Oekraïne-referendum Europees geld was gebruikt, en dat dit te danken was aan UKIP en zusterpartij VNL. De advertentie kwam toen goed uit: het referendum werd mogelijk. Inmiddels komt de advertentie VNL wederom erg goed uit: volgens de regels van het Europees Parlement zou er sprake zijn van fraude omdat deze advertentie niet met IDDE-geld gefinancierd had mogen worden. Samen met een andere fraudezaak vormde dit voor VNL een mooie aanleiding om de deur bij ADDE resoluut achter zich dicht te trekken. VNL-voorzitter Laurence Stassen meldde ADDE:

'Meerdere keren hebben wij moeten vernemen dat er rondom ADDE en IDDE subsidie gerelateerde kwesties spelen, waarvan wij niet op de hoogte zijn gesteld. Het gegeven dat deze informatie niet proactief met ons is gedeeld en toegelicht, maar tot ons is gekomen via binnen- en buitenlandse media maakt het voor ons extra precair. Het gegeven dat wij tot op heden nooit een beroep hebben gedaan op ADDE- en/of ODE fondsen mag uiteraard geen argument zijn om fundamentele informatie met betrekking tot de staat van de financiën, niet met ons te delen.'

Met geld heeft deze opzegging echter weinig te maken. Volgens ADDE heeft VNL nooit betaald. VNL ontkent dat, maar in het VNL-jaarverslag over 2015 is die betaling nergens te vinden. Nu IDDE negatief in de media komt met een advertentie die bedoeld was om VNL te helpen, loopt de club van Jan Roos snel weg. Negatieve publiciteit is zo vlak voor de verkiezingen kennelijk niet welkom. En bovendien: de lijsttrekker kon zich er sowieso niet meer vertonen.

[Update] Nawoord

Bij sommige lezers is de indruk ontstaan dat voor dit artikel geen wederhoor is gepleegd bij VNL. Er vond wel wederhoor plaats maar dit had explicieter vermeld moeten worden. Afgelopen week stelde ik via e-mail vijf vragen aan VNL over deze zaak.

1. Op de vraag of het juist is dat VNL nooit contributie heeft betaald aan ADDE meldt VNL dat dat in 2015 en 2016 wel is gebeurd. In mijn schriftelijke vraag heb ik weergegeven dat uit het jaarverslag van 2015 niet blijkt dat er een betaling heeft plaatsgevonden. VNL heeft daar geen verklaring voor gegeven. Dit is hierboven ook zo weergegeven.
2. VNL bevestigt bij navraag dat ADDE bij de conferentie in Stockholm “als uitnodigende partij (…) uiteraard voor de tickets en de hotelkamers [heeft] gezorgd.” Dit is ook weergegeven in het artikel.
3. VNL bevestigt dat de drie VNL-genodigden de tweede avond van de conferentie niet aanwezig waren. VNL stelt dat men zich heeft afgemeld, maar dit wordt door twee bronnen tegengesproken.
4. VNL noemt de klacht van meerdere aanwezigen bij de conferentie over het gedrag van Roos, met name over het feit dat hij meerdere keren vrouwonvriendelijke opmerkingen zou hebben gemaakt “Totale onzin.” Dit wordt tegengesproken door drie bronnen.
5. Tijdens de research is door een bron gemeld dat VNL sowieso door ADDE geschrapt zou worden als lid. VNL noemt dat in haar reactie “totale onzin”. Dit punt is in het artikel niet meegenomen omdat het behalve deze ene bron niet te onderbouwen is. Dit blijkt ook niet uit de interne correspondentie.