Sinds het aanscherpen van de antitabaksmaatregelen in westerse landen heeft de tabaksindustrie haar aandacht verlegd naar groeimarkt Zuid-Oost Azië. Het redelijk welvarende Indonesië — met een grote, jonge bevolking — werd doelwit nummer één. Philip Morris kocht in 2005 een van de grootste Indonesische tabaksproducenten Sampoerna en ook British American Tobacco (BAT) investeerde miljarden dollars in Indonesische tabak. Dat geld kwam onder meer uit Nederland. Pensioenfonds ABP, een van de grootste beleggers ter wereld, investeert tot op de dag van vandaag voor ruim 1 miljard euro in de tabaksindustrie. Voor Indonesië worden de desastreuze gevolgen daarvan steeds duidelijker.

Pensioenfonds ABP investeert voor ruim 1 miljard euro in de tabaksindustrie

TabakNee plaatste drie jaar geleden een verbijsterende reportage van het Amerikaanse televisiestation ABC News op haar website over Philip Morris die de in het westen sinds jaar en dag verboden Marlboro Man van stal heeft gehaald, nu in Indonesië. Het land hangt vol met tabaksreclame, overal wordt gerookt en worden gratis sigaretten uitgedeeld onder jongeren.

Bewuste politiek

Het hoeft dan ook geen verbazing te wekken dat The Jakarta Post nu de noodklok luidt over het enorme tabaksgebruik in Indonesië. Er is sprake van een ware epidemie. Van alle jongens tussen 15 en 19 jaar oud, rookt 57 procent; van de meisjes in dezelfde leeftijdscategorie, die traditioneel nooit rookten, rookt inmiddels 29,2 procent. Van de totale mannelijke bevolking rookt zelfs 72 procent. Het land behoort inmiddels tot de hoogste tabaksgebruikers ter wereld.

Onderzoekers wijten de stijging van het tabaksgebruik in de afgelopen jaren aan de bewuste politiek van de tabaksindustrie om kinderen aan het roken te krijgen. In Indonesië werd traditioneel kretek gerookt, een sigaret van tabak gemengd met kruidnagel. Vooral voor jonge kinderen die moeite hebben met de sterke smaak van kretek, blijken 'milde' sigaretten een 'uitkomst'. Overigens worden die sigaretten in reclames juist als stoer aangeprezen. Vandaar ook de — heringevoerde — cowboy.

Gevolgen

Het enorme tabaksgebruik blijft uiteraard niet zonder gevolgen. Volgens officiële cijfers van de Indonesische overheid sterven er inmiddels 650 mensen per dag aan de gevolgen van roken — bijna een kwart miljoen Indonesiërs per jaar. Gezien het enorme aantal rokers is dat is nog maar het begin van de grote sterfte die Indonesië te wachten staat. Indonesische gezondheidsorganisaties wijzen ook op de almaar stijgende medische kosten. Roken neemt daarnaast een steeds groter deel van het gezinsinkomen in beslag. Elf procent van het inkomen van de laagstbetaalden gaat op aan tabak, terwijl maar drie procent wordt besteed aan onderwijs.

Maatregelen

President Joko Widodo wil het aantal jonge rokers in 2019 met 25 procent terugdringen. Scholen zijn tot rookvrij gebied verklaard en verkoop van tabak in de omgeving wordt verboden. Dat is mooi natuurlijk.

Widodo's voornemen staat haaks op de afspraken die zijn regering heeft gemaakt met de tabaksindustrie

Maar Widodo's voornemen staat haaks op de afspraken die zijn regering inmiddels heeft gemaakt met de tabaksindustrie. De productie van sigaretten gaat in 2020 naar 524 miljard stuks. In 2015 ging het nog om 392 miljard stuks. Vooral de productie van 'milde' sigaretten — gericht op jongeren — wordt verhoogd. Van 121 miljard in 2016 tot 306 miljard in 2020 — meer dan een verdubbeling.

Gecriminaliseerde anti-tabakslobby

Indonesië kent een actieve anti-tabakslobby, de Smoke free Agents. De 'agents' eisen dat Indonesië het verdrag tegen tabak van de World Health Organization (WHO) tekent, wat nog steeds niet gebeurt. De tabaksindustrie doet er dan ook alles aan om dat te voorkomen. Op Wereld Niet Roken Dag, afgelopen 31 mei, riep het Verbond van Indonesische tabaksfabrikanten president Widodo in een open brief op toch vooral niet te buigen voor 'buitenlandse inmenging': de anti-tabakslobby zou zijn ingehuurd door buitenlandse mogendheden, om de 'Indonesische tabaksindustrie met behulp van irrationele wetten en maatregelen te ondermijnen en de Indonesische economie in gevaar te brengen'. Kortom, de anti-tabakslobby wordt bewust gecriminaliseerd.

Rol ABP

Het ABP moet zich schamen. Onder het kopje 'maatschappelijk verantwoord beleggen' verklaart het bestuur nota bene dat '70 procent van de pensioenspaarders wenst dat zijn pensioenvermogen op een maatschappelijk verantwoorde manier wordt belegd'.

ABP-voorzitter is ook voorzitter van Save the Children

Maar de daad bij het woord voegen? Tegenover TabakNee zei ABP-voorzitter Corien Wortmann-Kool dat ze er niet over peinst om de tabaksaandelen van de hand te doen. Behalve ABP-voorzitter is Wortmann ook voorzitter van Save the Children.

Dat kinderen redden moet je vooral ‘ruim’ zien blijkbaar.