Marktwerking. Bij D66 kunnen ze er geen genoeg van krijgen: gezondheidszorg, aardgas, stroom, energieleverancier, de kabelaar. En we hebben er kennelijk nog niet voldoende keuzestress door, menen de verlicht-liberalen. Want binnenkort krijgt u het voorrecht om ook voor uw pensioen avondenlang vergelijkingssites af te kunnen struinen, ongetwijfeld opgezweept door een muur van radiospotjes. Hoera, de vrije pensioenmarkt komt eraan!

Spreadsheetdemocraten66

Zelf uw pensioenbeheerder kunnen uitkiezen. ‘Doorbreken van oude pensioentaboes en de pensioendeelnemer vrijheid geven bij het kiezen van het fonds’ — in Het Financieele Dagblad liep bij al deze moderniteit het water al in de mond van onze sympathieke RTLZ-collega Mathijs Bouman.

Het geloof van D66 in De Markt staat als een huis

Het geloof van de ‘Spreadsheetdemocraten66’ in De Markt staat als een huis. De markt, en al het lekkers wat daarbij hoort: vrije concurrentie, rationeel kiezende consumenten, efficiëntie, transparant aanbod, een overheid die haar poten ervan aftrekt, een einde aan de ouderwetse vertegenwoordiging van sociale partners in de besturen, en tot slot communicatie (lees: eentonige radiospotjes met veel Gouden Bergen en telefoontjes met prachtaanbiedingen om over te stappen).

Onjuistheden

Er is één klein probleempje: er klopt vrijwel niets van dit hele verhaal. Een markt is er niet ondanks, maar dankzij een overheid, zo kunnen we lezen in het onvolprezen De Grootste Show Op aarde van Koen Haegens. Als we één ding zeker weten, is het dat het realiseren van een vrije markt een hele hoop centrale coördinatie behoeft. Die zal in dit geval de vorm aannemen van een fikse bureaucratie om alles in goede banen te leiden. Denk aan nieuwe marktmeesters, toezichthouders, klachteninstituten, consumentenverenigingen, pensioenfederaties (goed, een pensioenfederatie is er al, maar hij zal er niet kleiner op worden).

Een markt is er niet ondanks, maar dankzij een overheid

Ook de blije, rationeel kiezende klant, die vroeger gewoon burger mocht zijn, bestaat in het echt helemaal niet, blijkt uit talloze onderzoeken. Hoeveel tijd ben je al niet kwijt om je weg te vinden in dat woud van marktwerking? Als je het tenminste goed wilt doen, wat onmogelijk is gezien de onvergelijkbaarheid en ondoorzichtigheid van het aanbod aan zorgpolissen en belcontracten. De energie en tijd die je in je zoektocht steekt. De stress, omdat je weet dat je het toch nooit goed kan doen. Efficiënt — voor wie eigenlijk?

Nergens is aangetoond dat het vermarkten of privatiseren van dit soort diensten werkelijk iets oplevert. Dus waarom zouden we dan onze maatschappij en onze persoonlijke dagelijkse struggle nog een stuk moeilijker maken? En een heel nieuw blik deprimerende banen opentrekken in de categorie ‘bullshit jobs’ — goedbetaald, omdat ze onbetekenend en naargeestig zijn.

Naar een omslagstelsel

Terwijl het allemaal ook veel simpeler kan. Want ja, aan het huidige pensioenstelsel zitten inderdaad enorme nadelen. Maar in plaats van de complexiteit te vergroten door marktwerking, is er een veel eenvoudigere oplossing: weg met het dekkingsstelsel en overgaan op een omslagstelsel door de uitkeringen voor de oude dag te fiscaliseren — denk aan een uitgebreidere AOW. Heel veel landen, waaronder ook onze grondige oosterburen, doen dat zo. En deze landen doen het absoluut niet slechter dan wij.

Er is een eenvoudige oplossing: weg met het dekkingsstelsel en overgaan op het omslagstelsel

Niet alleen is dit veel goedkoper — pensioenfondsen maken bijna 7 miljard euro aan kosten voor het beheer, versus een schamele ruim 100 miljoen voor de AOW bij de overheid, rekende FTM eerder uit — maar we zijn tevens in één klap van een hoop andere ellende af: ons idiote spaaroverschot bijvoorbeeld, onze lange balansen (DNB), een groot deel van de staatsschuld en het onnodig beperken van ons huidig potentieel. Daar komt nog bij dat pensioenfondsen nu hun geld steken in Apple, clusterbommen en landjepik in Brazilië, terwijl we dat geld ook prima in Nederlandse windmolens en dijken zouden kunnen steken, en in ons onderwijs. Het gaat hier om het geld én de mensen die dat geld beheren — plus de hele zwerm aan advocaten en consultants die eromheen vliegt.

Resteert de vraag of deze manier van radicaal omdenken in de spreadsheet van de D66-politicus te vatten is. Natuurlijk niet. Gelukkig niet.