Groene weiden met grazende koeien. Niet alleen Marianne Thiemes hart gaat sneller kloppen bij dit beeld. Vergeet de Duitsers, Russen en Chinezen niet, die zich graag laven aan hetgeen deze koeien voortbrengen: de Nederlandse zuivel, die bekend staat als duurzaam en kwalitatief hoogstaand. Zij willen die zuivel omdát die zuivel die reputatie heeft, analyseerden zowel de Rabobank als ABN Amro onlangs. Zo noteerde ABN Amro: ‘Met betrekking tot de kostenefficiëntie van melkproductie zitten we ergens in de middenmoot. We scoren sterk op vakmanschap en kwaliteit.’ Maar juist die succesfactor staat onder druk, constateerde ABN Amro meteen in datzelfde rapport: ‘Ongebreidelde groei zonder additionele investeringen in duurzaamheid zetten het positieve imago van Nederlandse zuivel op het spel. (…) Want een goed imago kost decennia om op te bouwen, maar kan door enkele incidenten snel verloren gaan.’

De wei in

Een risico dat enkele jaren eerder ook al werd opgemerkt door landbouwadviseur Frits van der Schans, nota bene op de door FrieslandCampina gefinancierde blog milkstory.nl. Hij sommeerde de zuivelindustrie haar koeien vooral de wei in te laten, al was het maar uit financiële overwegingen: ‘In totaal heeft de zuivelsector ruim 50 miljoen euro per jaar over voor weidegang. In vergelijking tot de honderden miljoenen euro die het positieve imago van de melkveehouderij waard is, is dat niet veel meer dan een grijpstuiver’. En ook voedseljournalist Dick Veerman toonde afgelopen jaar geen begrip voor de pogingen om mee te doen in de race om de laagste zuivelkostprijs: ‘Zo maken ze van iets wat het imago heeft van een Mercedes, een rammelende oude Dacia.’

'Zo maken ze van iets wat het imago heeft van een Mercedes, een rammelende oude Dacia'

Toch ziet het er wel degelijk naar uit dat de Nederlandse melkveehouderij precies daarop afstevent. Het mag immers geen nieuws meer heten dat sinds het loslaten van het melkquotum vorig jaar sprake is van enorme opschaling van de zuivelproductie. De gevolgen daarvan werden ook vrijwel onmiddellijk zichtbaar: mestoverschotten die de Europese regels overschrijden en steeds meer koeien op stal. En voor beide problemen zijn geen kant en klare oplossingen beschikbaar. Althans, niet als je het botweg terugdringen van de zuivelproductie buiten beschouwing wilt laten. Onvermijdelijk doemen in het verlengde daarvan nu zowel in de media als in de Tweede Kamer negatieve toekomstscenario’s op, zoals geschetst in de Zembla-aflevering in 2015 waarover woensdag debat plaats vond. De Hollandse koe zou een toekomst tegemoet gaan gelijk de legkip en het vleesvarken. ‘Uitgemergelde topsporters’ die met krachtvoer op basis van milieu-onvriendelijke soja in enkele jaren tijd worden leeggezogen en afgedankt zonder ooit het daglicht te hebben gezien. Een toekomst dus die haaks staat op het zorgvuldig opgebouwde beeld van de dartelende diertjes in de groene polders.

Vraag het de paus

Dat kwam de kersverse staatssecretaris Martijn van Dam van Economische Zaken op een kritische ondervraging te staan. Hoe nu verder met de ambities om meer koeien de wei in te krijgen? En wanneer komt er nou een oplossing voor het mestprobleem? Wat te denken van de kalfjes die meteen na de geboorte van hun moeder gescheiden worden? En hoe zit het met de ‘cowboys’ in de sector die koeien alleen nog maar als zuivelfabrieken zien?

Hoe zit het met de 'cowboys' in de sector die koeien alleen nog maar als zuivelfabrieken zien?

Met veel moeite probeerde Van Dam tegenwicht te geven aan dat beeld. ‘Wat is er nou Nederlandser dan groene weiden, een glas melk en een boterham met kaas?’ riep hij bij de Kamer in herinnering. ‘De beelden die nu worden neergezet doen geen recht aan de realiteit. Het overgrote deel van de melkveebedrijven is nog van kleine schaal. Het merendeel van de koeien loopt in de wei. En ik heb nog nooit een boer ontmoet die geen liefde voor zijn dieren heeft.’ Helaas kon Van Dam de Kamer nog niet vertellen hoe hij dat mooi weer-plaatje dan, tegen alle trends in, in stand gaat houden. Terwijl de tijd dringt. Over de mestoverschotten wordt door de sector deze weken koortsachtig overleg gevoerd en een kabinetsreactie op de initiatiefnota van D66, GroenLinks en SP om koeien in de wei wettelijk te regelen heeft nu al weken vertraging opgelopen. Maar die antwoorden komen er, bezweert de staatssecretaris. In de eerste helft van februari. Sommige melkveehouders hebben er echter weinig fiducie in. Zij zoeken het daarom volgende week al hogerop en gaan op audiëntie bij de paus. Uiteraard, zo meldt het AD, met een mandje zuivelproducten in de bagage.