
© ANP / Bart Maat
Hoog tijd voor herfinanciering van de staatsschuld
De laatste tijd lopen de rentes op. Het kan het begin van het einde blijken te zijn van het tijdperk van zeer lage rentes en daarmee de laatste kans voor Nederland om zichzelf kosteloos een meevaller van meerdere miljarden te bezorgen. Elk jaar, tot 2046 — of zelfs langer.
Herfinancieren, of op z’n minst rentemiddeling toepassen. Het is een veelgehoord advies dat huiseigenaren met een hypotheek de laatste tijd krijgen van hun financiële raadsman. Logisch: de hypotheekrente staat veel lager dan enkele jaren geleden, en de hypotheeklening herfinancieren of de rente middelen zorgt dat voor veel lagere maandlasten. De honderden vrijgespeelde euro’s kunnen Nederlandse huiseigenaren mooi uitgeven, wat de economie ten goede komt.
Waarom doet minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem eigenlijk niet hetzelfde met onze staatsschuld? Door oude schuld, met een hoge rente, af te lossen en nieuwe schulden aan te gaan tegen historisch lage rentes die voor lange tijd worden vastgezet, kan hij ervoor zorgen dat de Nederlandse rentelasten elk jaar met enkele miljarden dalen. Het kabinet kan die miljarden vervolgens inzetten om te investeren en de belastingen te verlagen. Lees maar mee.
Staatsschuld omhoog, rentelasten niet
Eind 2007 bedroeg de Nederlandse staatsschuld 259,9 miljard euro. Uit de statistieken van het ministerie van Financiën blijkt dat ons land over die schuld een gemiddelde rente betaalde van 4,2 procent. Per jaar kwamen de rentelasten daarmee uit op een bedrag tussen 10 en 11 miljard euro. Meer dan de helft van dat geld verdween uit ons land, omdat ruim de helft van onze staatsschuld in handen is van buitenlandse beleggers. Elk jaar vloeien miljarden euro’s, een veelvoud van ons begrotingstekort, naar het buitenland.
Hoewel onze staatsschuld fors is toegenomen sinds eind 2007, zijn de rentelasten niet gestegen
Tegenwoordig staan wij als land voor zo’n 450 miljard euro in het krijt. Hoewel onze staatsschuld dus fors is toegenomen sinds eind 2007, zijn de rentelasten niet gestegen. Sterker nog, die zijn zelfs wat gedaald. Vreemd? Nee. Het heeft alles te maken met de historisch lage rentestanden. Volgens de cijfers van het ministerie van Financiën bedroeg de gemiddelde rente op onze nationale schuld in november dit jaar namelijk 2,5 procent, veel lager dan de gemiddelde rente eind 2007.
Maar zoals aan alles komt ook aan die periode van lage rente — wat zeg ik, van gratis lenen voor de Staat — een einde. De laatste tijd lopen de langetermijnrentes duidelijk op. Stond de Nederlandse tienjarige rente, de rente die de Staat betaalt om een lening af te sluiten met een looptijd van 10 jaar, in september nog op -0,024 procent, inmiddels kost zo’n lening de Staat 0,5 procent rente per jaar. Het slechte nieuws is dus dat de rente stijgt, maar het goede nieuws is dat de rente nog steeds zeer laag is. Over elke 1000 euro die Den Haag vandaag leent om in 2026 terug te betalen, betaalt Nederland welgeteld 5 euro rente per jaar.
Of de recente stijging het begin is van een normalisatie van de rente, moet nog blijken. Feit is wel dat met aantrekkende groei en stijgende inflatie het onbestaanbaar is dat de rentes níet gaan stijgen. Een goede stelregel is namelijk dat de langetermijnrentes een optelsom zijn van groei en inflatie, vermeerderd met een kleine risico-opslag voor de looptijd. Dat betekent dat ook de rente die de Staat betaalt om elk jaar geld te lenen, richting het niveau van eind 2007 zal klimmen. De Staat leent overigens elk jaar tientallen miljarden euro’s. Enerzijds om het jaarlijkse begrotingstekort te financieren, anderzijds om allerlei oude leningen af te lossen.
Nederlandse tienjarige rente: historisch ongekend laag
Dat de rente omhoog klimt, betekent dat de Nederlandse overheid in de toekomst met een ernstig financieel probleem te maken kan krijgen. Immers, als de gemiddelde rente over onze staatsschuld terugkeert naar zeg 4 procent, dan zouden de jaarlijkse rentelasten over onze staatsschuld uitkomen op circa 18 miljard euro per jaar. Let op: dit is geredeneerd vanuit de aanname dat onze staatsschuld vanaf nu met geen cent meer stijgt! En vergeet niet: we hebben het over 18 miljard euro aan rentelasten elk jaar. Afgezet tegen de huidige rentelasten, zou dat een extra jaarlijks terugkerende rekening van 7 à 8 miljard euro betekenen.
Gigantische meevallers
Hoeveel is dat, 7 à 8 miljard euro per jaar? Ter vergelijking: onze jaarlijkse uitgaven aan infrastructuur bedragen ongeveer 8 miljard euro. Aan defensie geven we elk jaar 7,5 miljard euro uit en aan veiligheid en justitie zo’n 10 miljard. Dat zijn allemaal uitgaven die straks misschien nog lager zullen moeten uitkomen zodat we die gigantische renterekening kunnen betalen. Hogere belastingen en andere heffingen zullen dan ook vrijwel zeker het gevolg zijn. Tenzij Dijsselbloem met onze staatsfinanciën hetzelfde zou doen dat miljoenen Nederlanders met hun hypotheeklening doen: de huidige historisch lage rente voor lange tijd vastzetten.
Wat zou dat opleveren? Om dat te illustreren gebruik ik een extreem voorbeeld. Stel dat het ministerie van Financiën aanstaande maandag een lening zou plaatsen van 450 miljard euro met een looptijd van 30 jaar, en met dat geld alle uitstaande staatsobligaties terug zou kopen — zeg maar een soort quantitative easing voor Nederland zou uitvoeren. De omvang van de Nederlandse staatsschuld zou daardoor natuurlijk gelijk blijven. Maar de rentelasten veranderen drastisch!
De Nederlandse overheid kan op dit moment een lening met een looptijd van 30 jaar afsluiten tegen een rente van 1,25 procent. Daarmee zou Den Haag onze jaarlijkse rentelasten tussen nu en 2046 elk jaar vastleggen op ongeveer 5,6 miljard euro. Nog steeds heel veel geld natuurlijk, maar daarmee zouden de rentelasten van ons land over de komende 30 jaar zo’n slordige 4 miljard euro per jaar lager uitvallen dan onze rentelasten in een normaal jaar. Vergeleken met de rentelasten bij een normalisering van de rente zou dat vastzetten van de lage rente tot en met 2046 zelfs voor een terugkerende jaarlijkse meevaller van ruim 12 miljard euro zorgen!
"Het vastzetten van de lage rente zou tot en met 2046 voor een jaarlijkse meevaller van ruim 12 miljard euro kunnen zorgen"
Met die miljarden die vrij zouden komen door de rente langdurig vast te leggen, kan Den Haag de inkomstenbelasting en de werkgeverslasten verlagen, waardoor werkenden meer over zouden houden (feitelijk een forse loonsverhoging) en de werklozen een grotere kans op een baan zouden krijgen — want voor werkgevers wordt het aannemen van personeel goedkoper dankzij de lagere werkgeverslasten.
Historische kans
Zoals gezegd, het in één keer herfinancieren van de hele Nederlandse staatsschuld is een extreem voorbeeld. Maar stel nu dat minister Dijsselbloem zijn ambtenaren de opdracht zou geven 100 miljard euro te lenen door een nieuwe 30-jarige staatsobligatie uit te geven en daarmee een aantal oude, dure leningen in te kopen. Leningen zoals de lening die in de boeken te vinden is onder de ISIN-code NL0000102317: 13 miljard euro zwaar en met een rentelast tot en met 2028 van 5,5 procent per jaar. Of lening NL0000102234 à 15 miljard euro, met een vaste rente van 4 procent tot en met 2037. Zulke leningen kunnen we als land vervangen door eentje met 1,25 procent rente. Bovendien: waarom zouden we als land deze lage rente tot en met 2046 vastleggen? Waarom niet nóg langer? Er zijn veel eurolanden die leningen met een looptijd van bijvoorbeeld 50 jaar uitgeven, en er zijn zelfs landen die een obligatie in de markt zetten met een looptijd van 100 jaar.
Helaas doet minister Dijsselbloem dit allemaal niet. Dat is te zien aan de gemiddelde looptijd van de Nederlandse staatsschuld. Bedroeg die begin 2008 7,4 jaar, met 7,2 jaar nu is hij sindsdien nauwelijks gedaald. Welke partij in de Tweede Kamer gaat zich hiervoor inzetten, zodat de Kamer de minister opdraagt de lage rente vast te leggen? Ik ben namelijk bang dat als we als land deze historische kans niet grijpen, dat ons letterlijk duur zal komen te staan: nog hogere belastingen en tegelijkertijd minder overheidsdiensten.
18 Bijdragen
O Pen 13
Sowieso natuurlijk onnodig om geld te lenen van private banken. Waarom zou de overheid niet gewoon zelf geld maken? Wij betalen nu voor iets dat de overheid tegen bijna geen kosten zelf had kunnen maken. Maar om een paar bankiers rijk en tevreden te houden heeft de overheid dit privilege weggegeven.
Mark Haanen 2
3. Aflossing
Aflossing van de hoofdsom vindt plaats op 15 januari 2028 tegen het
nominale bedrag. Het aflosbaar te stellen bedrag wordt betaald aan
Necigef ten gunste van de aangesloten instellingen en hun
rekeninghouders. De betaling aan de overige rechthebbenden vindt
rechtstreeks plaats. Gehele of gedeeltelijke vervroegde aflossing is niet
toegestaan.
Oftewel: leuk idee van de auteur, maar simpelweg niet mogelijk.
Edin Mujagic 4
Mark HaanenKrisp 2
Edin MujagicEdin Mujagic 4
KrispMark Haanen 2
Edin MujagicTim Crutzen
Edin MujagicTim Crutzen
Edin MujagicIndien de Nederlandse staat een hogere yield ontvangt op de aangekochte leningen, dan treedt ze op als een investeerder die bereid is een bepaald risico te accepteren. Dat lijkt me niet de bedoeling.
Anton Van de Haar 8
Edin MujagicEen rekenvoorbeeld: stel er staat voor 100 miljard aan staatsleningen uit met een gemiddelde resterende looptijd van 10 jaar en een gemiddelde rente van 4%. Stel verder dat de marktrente voor dergelijke staatsleningen nu 1% bedraagt.
Die leningen leveren dan veel meer rente op dan leningen die nu worden uitgegeven (4% t.o.v. 1%), en zullen daardoor een hogere koers hebben. En dat koersverschil zal gelijk zijn aan de nette contante waarde van het renteverschil, in de orde van 10 * 3% = 30%.
Met andere woorden, om die staatsleningen met een nominale waarde van 100 miljard via de markt terug te kopen zal de staat ongeveer 130 miljard moeten uitgeven, dus ongeveer 30 miljard meer dan die nominale waarde. Dus ze bespaart weliswaar uiteindelijk ongeveer 10 * 3% * 100 miljard = 30 miljard aan rente, maar dat geld raakt ze precies weer kwijt doordat ze voor die terugkoop 30 miljard meer moet betalen dan die nominale waarde. Anders gezegd, het maakt niets uit!
En dat is ook logisch, want die eigenaren van die staatsschuld zijn niet gek, die kunnen ook rekenen. Sterker nog, die eigenaren zullen in hun handjes wrijven, want als de staat probeert om de totale hoeveelheid staatsschuld (of een flink deel daarvan) op kopen, zal ze daardoor die koers flink opdrijven (overigens net als nu al gebeurt, met dank aan de ECB).
Al met al lijkt dit me een heilloos idee, waar alleen de bezitters van die schuld beter van worden.
Krisp 2
Ten tweede is het ook zo dat Nederlandse instellingen, zoals pensioenfondsen, buitenlandse staatschlud in bezit hebben. Als de rente stijgt, komen de opbrengsten hiervan weer in Nederlandse handen.
Ik betwist het nut van herfinancieren niet, maar het nut is beperkter dan hier voorgespiegeld wordt.
*http://www.dnb.nl/nieuws/nieuwsoverzicht-en-archief/statistisch-nieuws-2016/dnb344895.jsp
Edin Mujagic 4
KrispMatthijs 11
Edin Mujagic 4
MatthijsMbt je opmerking dat een stijgende rente impliceert dat de economie sneller groeit: vaak is dat zo maar helaas niet altijd. Als de rentes stijgen door inflatie(gevaar) bijvoorbeeld. Dat dat kan laten de jaren 70 heel duidelijk zien!
Roland Horvath 7
Het is nodig dat NL zich er voor inzet dat de overheid kan lenen bij de ECB wat nu in de EU verboden is. Dat is te gek voor woorden. Private banken kunnen wel lenen bij de ECB, niet de overheid, het getuigt van de verwrongen opbouw van de EU. De EU is uitgedacht door en voor de Grote Multinationale Ondernemingen GMO zoals de nazistische IG Farben, ze wordt geregeerd door de GMO uitsluitend ten bate van hun grillen.
De 6 gedrochten, ten 1e de banken niet gereorganiseerd: kleiner, gespecialiseerd, 10% eigen vermogen, ten 2e de overheid leent op de markt, ten 3e de begrotingsregels en de besparingen, ten 4e de euro, ieder voor zich en de euro voor ons allen, ten 5e CETA, & Co en ten 6e de EU tout court, een domme bende, geen federatie, geen verkozenen in de Raad, bevoegdheid zonder verantwoordelijkheid en omgekeerd. Zes zaken totaal fout, een bedreiging voor de welvaart, de democratie, de zelfbeschikking, de vrede tussen noord en zuid. Alle zes uitsluitend voor de grillen en de -vermeende- belangen van de GMO. Niemand of bijna niemand van de politici, de media of de middengroepen onderneemt actie tegen de 6 gedrochten.
Ernest Jacobs 6
Roland HorvathMichel Fleur 6
Als de private schuld mensen of organisaties nekt, heeft de staat een nog veel groter probleem: nóg minder belastinginkomsten. Dan hebben wij over 20 jaar zelf een Trump nodig om de achterstallige infrastructuur te fiksen.
Edin Mujagic 4
Wietze van der Meulen 5
Edin MujagicHet als staat "optimaal lenen" tegen minimale rente, blijft natuurlijk wel een interessante uitdaging. Maar medailles willen wel eens een keerzijde hebben.