Het was een memorabele middag, donderdag bij De Nederlandsche Bank. Niet omdat 'het gevoel' van Klaas Knot dat de recessie in Nederland voorbij was, op het nippertje juist bleek. Maar omdat 0,1 procent groei in het derde kwartaal natuurlijk niets verandert aan de fundamentele onevenwichtigheden in Nederland en de eurozone en DNB precies daarover die dag een seminar had belegd: waarom zijn de bedrijfsbesparingen in Nederland zo hoog? Waarom de consumentenbestedingen zo laag? Hoe past de loonontwikkeling in dat plaatje? En is het niet tijd voor loonsverhogingen? De bijeenkomst bouwde voort op een tweetal lezingen van Klaas Knot. Daarin constateerde Knot dat de slechte Nederlandse prestaties komen door krimpende consumentenbestedingen. Dat dat komt door hoge hypothecaire schuldenlasten. Dat dat gepaard gaat met historisch ongekend hoge bedrijfsbesparingen en lage bedrijfsinvesteringen. En dat we dus moeten stoppen met loonmatiging.

'De resulterende winsten zijn voornamelijk ten goede gekomen aan managers en aandeelhouders'

Het merendeel van de aanwezigen was het erover eens dat de hoge bedrijfsbesparingen kwamen door onverdiend exportsucces. Sinds Thatcher, Reagan en het Akkoord van Wassenaar had de vakbeweging genoegen moeten nemen met lagere salarissen en slechtere arbeidsvoorwaarden. De resulterende winsten waren niet gebruikt om te investeren - de bedrijfsinvesteringen in Nederland zijn sinds 1945 niet zo laag geweest - maar zijn, in de vorm van dividenden en de inkoop van eigen aandelen, voornamelijk ten goede gekomen aan managers en aandeelhouders.

Politieke opstand

Natuurlijk was er iemand van werkgeversorganisatie VNO-NCW om te roepen dat dit niet klopte omdat de arbeidsinkomensquote - de verdeling van de bedrijfsomzet tussen arbeid en kapitaal - sinds de jaren negentig stabiel was gebleven. Dat wij desalniettemin jaar op jaar steeds minder te besteden hebben, kwam, aldus deze huursoldaat van het grootkapitaal, niet door hebberige kapitalisten maar door een overheid die al jarenlang de lasten verzwaart, waardoor het verschil tussen bruto- en nettoloon steeds groter was geworden. De huursoldaat vergat daarbij gemakshalve dat het tarief van de vennootschapsbelasting in tien jaar is gehalveerd. Dat het onderhoud aan onze materiële (spoorweg, netwerk, dijken) en immateriële (onderwijs, zorg, bescherming) infrastructuur daardoor vrijwel volledig door werkenden moet worden opgebracht. En dat de verarming van Nederland dus mede is veroorzaakt door het succes van zijn lobbyclub. En dat ontlokte bij een van de deelnemers (ik zeg niet wie) de verzuchting dat het tijd werd voor politieke opstand. Het was vermoedelijk de eerste keer in de geschiedenis van dat bijna twee eeuwen oude instituut (1814) dat onder de geschilderde ogen van de voorgangers van Klaas Knot en in aanwezigheid van het portret van Zijne Koninklijke Hoogheid het woord 'klassenstrijd' werd gebruikt.