Hoe een Aegon-old boy bijna ongezien een lekenrechter werd

Een commissariaat bij private bank Van Lanschot, non executive director bij de beursgenoteerde miljardenverzekeraar RSA, voorzitter van de Duisenberg School of Finance. Een kleine selectie uit de, naar eigen zeggen, tien bijbanen die oud-Aegon boegbeeld Jos Streppel er op nahoudt naast zijn functie als 'plaatsvervangend raad,' oftewel lekenrechter, bij de Ondernemingskamer (zie meer uitleg hieronder). Wie op de website van het beursgenoteerde Van Lanschot kijkt, ziet die functies ook keurig vermeld. Maar wie er tot vorige week het nevenfunctieregister voor rechters op nasloeg, zag dat 'betrokkene geen opgave [heeft] gedaan [van nevenbetrekkingen].' Opmerkelijk, rechters moeten vanwege de openbare functie die zij vervullen hun nevenfunctie opgeven, zodat voor mensen die voor de rechter staan, duidelijk is dat de rechter onafhankelijk is en niet toevallig tegengestelde belangen dient.

Rechtspraak.nl, 26 mei 2015

  Vier jaar geleden ontstond er nog ophef toen Het Financieele Dagblad meldde dat veel rechters hun nevenfuncties niet opgaven. In die tijd was dat nog niet verplicht, maar toen die verplichting er twee jaar later wél was, constateerde de zakenkrant dat er nog steeds de nodige hiaten waren in het register voor nevenfuncties. De Raad voor de Rechtspraak laat aan Follow The Money weten dat het register compleet moet zijn, ook voor plaatsvervangend raden van de Ondernemingskamer. Periodiek wordt getoetst of rechters hun nevenfuncties wel opgeven. Doen zij dat niet, dan kunnen zij berispt worden. Maar wat was er dan aan de hand met Jos Streppel, de plaatsvervangend raad die volgens het register een halfjaar lang geen nevenfuncties opgaf?

'De heer Streppel heeft direct nadat hem daarom verzocht is, zijn nevenfuncties opgegeven'

In een reactie stelt de Ondernemingskamer (OK) dat Jos Streppel niets te verwijten valt en trekt zij zelf het boetekleed aan. 'De heer Streppel heeft direct nadat hem daarom verzocht is zijn nevenfuncties opgegeven,' zo laat een woordvoerder per email weten. Maar deze opgave is door de Ondernemingskamer "niet tijdig verwerkt.'' Inmiddels is deze omissie hersteld.' Het overzicht is hier te vinden. De OK laat daarnaast weten dat geen enkele partij die voor de Ondernemingskamer stond 'om opgave van de nevenfuncties van de heer Streppel heeft verzocht, mogelijk omdat deze op internet alom te vinden zijn.'

'Dan doet Streppel deze zaak niet'

Ook Streppel zelf benadrukt dat de Ondernemingskamer zeer scherp is op het vermijden van mogelijke belangenconflicten. 'Toen er een zaak voorkwam waarbij een van de partijen mogelijk zou onderhandelen met KPN [waar Streppel tot voor kort president-commissaris was], zei Peter Ingelse [toenmalig voorzitter van de Ondernemingskamer] meteen: Dan doet Streppel deze zaak dus niet.' Dat mogelijke belangenverstrengelingen bij de Ondernemingskamer gevoelig liggen, bleek woensdag uit berichtgeving van Het Financieele Dagblad. De OK had volgens de zakenkrant een onderzoeker opdracht gegeven om onderzoek te doen naar de meerderheidsaandeelhouder van Greenchoice. De onderzoeker was echter partner van Allen & Overy, een advocatenkantoor dat belangen behartigt voor Eneco, de minderheidsaandeelhouder van Greenchoice. Hoewel de onderzoeker aangaf niet betrokken te zijn bij die Eneco-opdrachten, werd hij door de Ondernemingskamer toch van de zaak afgehaald, een unicum volgens het FD. De Ondernemingskamer is een vreemde eend in de bijt van de Nederlandse rechtspraak. Zo worden uitspraken gedaan door drie rechters en twee 'raden,' ook wel deskundige leden, of lekenrechters, genoemd, die geen rechters zijn, maar die vanwege hun praktijkervaring in het bedrijfsleven veel kennis hebben van hoe het er bij een bedrijf aan toe gaat. In de profielschets voor deskundige leden staat dat zij onder meer 'integer' moeten zijn en 'het vermogen [hebben om] zich snel in conflicten en achterliggende problemen in te leven.' Daarnaast moet de deskundige 'een goede luisteraar' en een 'doorvrager' zijn, en 'bekend [zijn] met de basiskenmerken van juridische procedures [...].'

Prominente zaak: Slotervaart Ziekenhuis

Met zijn vijven beslissen de drie rechters en de twee raden dus over de zaken die voor hen worden gebracht. De (leken)rechters van de Ondernemingskamer hebben de bevoegdheid om bijvoorbeeld een onderzoek te gelasten naar een bedrijf, bestuurders te benoemen of te schorsen. Maar zij kunnen geen boetes uitdelen. Een van de prominentste zaken die de afgelopen tijd voor de Ondernemingskamer zijn gekomen, is de strijd rond het Slotervaart Ziekenhuis (waar Streppel overigens niet bij betrokken is). De Ondernemingskamer gelastte een onafhankelijk onderzoek naar de gang van zaken door topcurator Willem Jan van Andel. Ook besloot de OK om een onafhankelijk bestuurder te benoemen bij de B.V.’s boven het ziekenhuis en om het beheer over vrijwel alle aandelen in die BV’s, die gehouden werden door de twee elkaar bevechtende partijen, in handen te geven aan een andere onafhankelijke partij. Later oordeelde OK dat er geen sprake is geweest van wanbeleid bij de BV's boven het Slotervaart. De OK is echter niet de enige gerechtelijke speler bij het Slotervaart. Zo werd de uitspraak dat voormalig voorzitter Aysel Erbudak 1,7 miljoen euro moest terugbetalen, niet gedaan door de Ondernemingskamer, maar door de rechtbank Amsterdam.

'Ik heb niet gesolliciteerd. Ik ben gevraagd'

De Ondernemingskamer is een juridische factor van betekenis in ondernemend Nederland, maar hoe kom je daar eigenlijk binnen? Volgens de OK heeft Streppel 'gesolliciteerd op een door het gerechtshof opengestelde vacature en is na het doorlopen van de sollicitatieprocedure voor benoeming voorgedragen.' Streppel zelf ontkent dat hij gesolliciteerd heeft. 'Ik ben gevraagd door Peter Ingelse. Ik heb geen sollicitatiebrief gestuurd.' Streppel: 'ik heb maar één keer in mijn leven gesolliciteerd.' Dat ging toen om een functie bij een van de voorlopers van Aegon.

Achtervolgd door woekerpolissen

Hoe de benoeming van Streppel ook precies in zijn werk is gegaan, deze heeft de nodige wenkbrauwen doen fronsen bij volgers van het woekerpolisdossier. Jos Streppel was jarenlang financieel topman bij Aegon, de verzekeraar die vol in het spotlicht is komen de staan door de woekerpolisaffaire. Streppel was er CFO in de jaren dat de woekerpolisverkoop op volle toeren draaide. 'Woekerpolisfabriek' is de veelgebruikte term om de verzekeraar te typeren, wanneer gesproken werd over de tijd dat Streppel daar RvB-lid was. De woekerpolisaffaire heeft geleid tot een jarenlange juridische strijd die nog steeds voortduurt. De verzekeraar heeft inmiddels naar eigen zeggen al 800 miljoen euro moeten uitkeren aan klanten om de woekerpolissen (deels) te repareren. Het leverde Streppel onder meer de bijnaam 'mister woekerpolis' op. In de nadagen van Streppels topmanschap, moest de verzekeraar nog aankloppen bij de staat: in de storm van de kredietcrisis kreeg de verzekeraar drie miljard euro staatssteun toegestopt. (Aegon was overigens de eerste verzekeraar die de staatssteun volledig terugbetaalde. Het rijk maakte een rendement van 18,5 procent op de steun). De staatssteun kostte Aegon ruim een half miljard euro.

'Het woekerpolisdossier kan onmogelijk aan mij kleven'

Streppel zelf laat in een reactie weten dat de associatie van zijn naam met woekerpolissen onterecht is. 'Ik heb er nooit één ontworpen of verkocht,' stelt Streppel stellig. 'Dat [woekerpolisdossier] kan onmogelijk aan mij kleven.' Er moet volgens hem ook een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen de Nederlandse activiteiten van Aegon en de beursgenoteerde moedermaatschappij, waarvan hij CFO was. 'De media verwarren dat wel eens, maar de raad van bestuur van Aegon bemoeit zich niet met zaken van Aegon Nederland. Aegon Nederland is maar 15 procent van het gehele Aegon.'

Pensioenen havenarbeiders

Maar de woekerpolisaffaire is niet enige financiële affaire die de plaatsvervangend raad van de Ondernemingskamer aankleeft. Er is ook de omstreden transactie rondom het pensioenfonds van de Rotterdamse havenarbeiders. Aegon kocht het fonds voor 1,5 miljard euro van de stichting Optas, die het pensioenfonds tot die tijd beheerde. Het overgrote deel van dat geld bleef echter in de stichting zitten, die dat vermogen vervolgens ging aanwenden voor goede doelen. De  vakbonden hebben jarenlang, zonder succes, gestreden om dit geld naar de havenarbeiders te doen vloeien. De zaak kwam zelfs nog voor de Ondernemingskamer, al was dat niet alleen tegen Aegon gericht, maar vooral tegen de stichting die het pensioenfonds verkocht. Nooit, aldus Streppel, is hij in die zaak als getuige opgeroepen. Ook hierbij ging het om een 'ordentelijke deal' van Aegon Nederland, waar hij als CFO niets mee te maken had. 'Mensen kunnen denken: hij heeft bij Aegon gezeten, dus hij heeft vast alleen maar stoute dingen gedaan, maar dat is niet zo.' Lees hier het dossier van Follow The Money over de stichting En dan is er ook nog het Labouchere-verleden van Streppel, de Aegondochter waarvan hij van 1991 tot 1997 bestuursvoorzitter was. Labouchere verkocht in de jaren '90 op grote schaal aandelenleaseproducten, waar later grote ophef over ontstond. Het juridische hoofdstuk rond de aandelenleaseaffaire is nog steeds niet afgesloten.

Labouchere

Aegon verkocht Labouchere in 2000 aan Dexia, dat vervolgens met de gebakken peren zat. Dexia sleepte Aegon voor de rechter. Uiteindelijk kwam er een schikking uit waarbij Aegon 218 miljoen euro aan Dexia betaalde. Dat deed Aegon volgens Streppel niet omdat de producten fout waren, maar 'vrijwillig,' om de reputatie van Aegon te beschermen. 'In feite geldt dat ook voor de woekerpolissen. Aegon is in 2000 al begonnen met hersteloperaties, omdat wij dat zelf nodig vonden. 90 procent van de woekerpolisproblemen is al opgelost.' De aandelenlease-affaire kwam volgens Streppel pas nadat hij was vertrokken bij Labouchere. Maar in de periode dat u voorzitter was, zijn die producten toch verkocht? 'Ja, met toestemming van de AFM.' Maar de AFM bestond toen toch nog niet? 'Nee, de voorganger van de AFM, de STE [Stichting Toezicht Effectenverkeer, red]. Die hebben we gevraagd om goedkeuring, terwijl dat niet eens had gehoeven.' In april 2009 legde Streppel zijn functie bij Aegon neer. Maar voor zijn salarisbetaling maakte dat niet uit, meldde RTL een paar jaar geleden. Volgens het Aegon-jaarverslag 2009 (pagina 69) had Streppel nog tot zijn 62ste recht op doorbetaling van zijn loon, en dat duurde nog twee jaar. Kosten voor de verzekeraar: 2,6 miljoen euro. Na zijn aftreden bij Aegon, ging Streppel niet stilzitten. Zo was hij onder meer betrokken bij het inmiddels opgeheven Holland Financial Centre (HFC) en is hij voorzitter van de Duisenberg School of Finance, die later dit jaar wordt opgeheven. Maar Streppel kwam vooral in de media door zijn rol als president-commissaris van KPN, dat twee jaar geleden prooi leek te worden voor Carlos Slim’s América Móvil. Streppel zucht als hem wordt gevraagd of zijn carrière eigenlijk wel zo’n succes is geweest, afgaande op de Aegonaffaires en het voorgaande rijtje. 'Ik snap niet zo goed wat u wil. U kunt wel gaan stapelen, maar ik heb u al uitgelegd dat de overheid wilde stoppen met het HFC. De Duisenberg School of Finance (DSF) heeft een van de hoogste ratings van universiteiten. DSF wordt daarnaast niet opgeheven, maar geïntegreerd met opleidingen van de UvA en VU. En ik ben júíst een van degenen geweest die de verkoop van KPN heeft weten tegen te houden.'