615 leden, 549 personen en 250 evenementen. Dat zijn de drie voornaamste statistieken die boven komen drijven in een netwerkanalyse van de American Chamber of Commerce in Nederland. Dat netwerk in kaart brengen was een van de voornaamste doelen in dit dossier. De twee kernactiviteiten van AmCham – lobbyen en netwerken – maken immers nieuwsgierig: wie zijn daar allemaal bij betrokken? 

Het is eenvoudig om te concluderen dat AmChams netwerk omvangrijk is, maar met zoveel verschillende mensen, ondernemingen, organisaties en instellingen die op een of andere manier betrokken zijn, is het overzicht al gauw kwijt. Wie is wie? Wie doet wat? Namens welke entiteit en in welk kader, of bij welke gelegenheid? En is dat dan eenmalig of over een langere periode gespreid? 

Om antwoord op deze vragen te kunnen geven hebben we in de afgelopen maanden met betrekking tot AmChams netwerk zoveel mogelijk openbare gegevens verzameld over de afgelopen acht à tien jaar. Op basis daarvan hebben we een zo compleet mogelijk overzicht gecreëerd van het ledenbestand van AmCham, van haar comitéleden en van de evenementen die zij organiseert en de voornaamste sprekers daarbij. Alle verzamelde data zijn verwerkt in excel.

Van ‘young professionals’ tot CEO’s

Als het gaat om zakenlieden, omvat het AmCham-netwerk zowel mensen aan de top van het bedrijfsleven als ‘gewone’ werknemers, waaronder veel young professionals – mensen tot de leeftijd van 35 jaar die in dienst zijn bij leden van AmCham. 

Een van de bestverdienende CEO’s van Nederland, Nancy McKinstry van Wolters Kluwer, zit in het Nominations Committee, dat jaarlijks advies uitbrengt over kandidaten voor het bestuur van AmCham. Daarin zit ook Jos Nijhuis, die van 2009 tot 2018 president-directeur was van de Schiphol Group. Bertrand van Ee, voormalig CEO van Royal HaskoningDHV en vijf jaar lang lid van lobbygezelschap DTIB, was een van de sprekers toen AmCham in 2011 haar vijftigste verjaardag vierde. Bij die gelegenheid was voormalig Amerika-correspondent voor de NOS Charles Groenhuijsen gespreksleider. 

Van de talloze vooraanstaande advocaten die aan AmCham zijn gelieerd, is Arnold Croiset van Uchelen – die zitting neemt in het Legal Committee – er één. Als partner bij Allen & Overy is hij betrokken bij de grootste conflicten in corporate Nederland. Daarnaast is hij sinds 2010 rechtsgeleerd raadsman van de Drager van de Kroon, eerst dus van koningin Beatrix en sinds 2013 van koning Willem-Alexander.

Iemand die op de feesten en partijen van AmCham niet is weg te slaan, is Charles Ruffolo: een van oorsprong Amerikaanse Italiaan die al decennia in Nederland woont en al bijna net zo lang verbonden is aan AmCham. Met zijn bedrijf The NetworKing profileert Ruffolo zich op congressen en recepties als netwerker par excellence, en is hij daarnaast een bekende naam uit het internationale sprekerscircuit. 

Aangezien er verschillende farmaceutische bedrijven op de ledenlijst van AmCham staan en haar Pharmaceutical Committee jaarlijks het Health Forum organiseert (een conferentie over de zorg, de laatste twee keer in samenwerking met academische ziekenhuizen), komen er in het netwerk van AmCham ook wetenschappers, artsen en andere mensen uit de zorgsector voor. Daaronder bevinden zich onder meer Bart Berden, voorzitter van de raad van bestuur van het Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis en professor aan Tilburg University, en oud-minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ab Klink (CDA), tegenwoordig lid van de raad van bestuur van zorgverzekeraar VGZ.

‘Meet and greets’ met oud-minister

Namen van andere (oud-)politici ontbreken niet in AmChams rolodex. Eerder schreven we al dat AmCham er jaarlijks in slaagt haar Priority Points aan een Nederlandse minister of staatssecretaris te overhandigen. Ook Sybrand van Haersma Buma duikt in het netwerk op omdat er in april 2016 met de toenmalige fractievoorzitter van het CDA in de residentie van de Amerikaanse ambassadeur in Den Haag een ‘exclusieve meet & greet’ plaatsvond en hij daar een voordracht hield over geopolitiek. Op diezelfde locatie hebben eerder soortgelijke ontmoetingen plaatsgevonden met Lilianne Ploumen (PvdA, minister van Buitenlandse Handel) en Melanie Schultz van Haegen (VVD, minister van Infrastructuur en Milieu) en elders met Maria van der Hoeven (CDA, minister van Economische Zaken) en bijvoorbeeld Frank Heemskerk (PvdA, staatssecretaris van Economische Zaken). 

Het is weinig verrassend dat ook Neelie Kroes (VVD) ertussen zit. Sinds haar aftreden als Eurocommissaris in 2014 vervult Kroes onder meer adviserende rollen bij AmCham-leden Meryll Lynch en Uber, werd zij in september 2015 door AmCham uitgenodigd om over start-ups te spreken en was zij te gast bij onder andere het galadiner in januari 2017 ter ere van AmChams 55-jarige aanwezigheid in Nederland.  

Verder zien we onder meer Joost Taverne, die tijdens zijn Tweede Kamerlidmaatschap voor de VVD verschillende keren mensen van AmCham heeft rondgeleid door het parlement en in 2017 het Binnenhof verruilde voor de functie van cultureel attaché op het Nederlandse consulaat in New York. Zijn rol als gelegenheidsgids voor delegaties van AmCham is in recentere jaren overgenomen door partijgenoot Jan Middendorp. 

Aan enkele feestelijkheden van AmCham zijn ook hoge ambtenaren gekoppeld, waaronder voormalig secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken Chris Buijink (die een grote rol heeft gespeeld in de vernieuwing van de eerder genoemde DTIB) en Ed Kronenburg, voormalig secretaris-generaal van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Verder zien we door de jaren heen verschillende burgemeesters en wethouders voorbijkomen (meestal van VVD-signatuur), en zijn er niet te vergeten vanuit de ambassade of het consulaat vaak een of meerdere personen aanwezig van de Amerikaanse overheid.

Onderwijsinstellingen, musea en luxe hotels

Naast Amerikaanse en Nederlandse bedrijven, banken, vermogensbeheerders, verzekeraars, adviesfirma’s, advocatenbureaus, accountants, enzovoort, zijn er gemeenten en een provincie lid van AmCham, evenals de regio-organisaties van het Invest in Holland Network. Het belangrijkste onderdeel van dit netwerk, het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA), staat ook op AmChams ledenlijst, al verklaart een woordvoerder dat dit agentschap niet als dusdanig lid is. Opvallend genoeg is (of was) een buitenlandse equivalent én concurrent van het NFIA, te weten Business France, dat zeker wel.

Ook een aantal onderwijs- en kennisinstellingen betaalt contributie aan AmCham, waaronder twee universiteiten: de Webster University, een Amerikaanse universiteit met vestigingen in verschillende landen (in Nederland gevestigd in Leiden) en de Rotterdam School of Management (RSM), onderdeel van de Erasmus Universiteit. Studenten van de RSM hebben in opdracht van AmCham in 2016 en 2018 onderzoek verricht naar respectievelijk TTIP en de energietransitie, en universitair hoofddocent aldaar, Irma Bogenrieder, zit al jaren in het Rotterdam Chapter Committee. Verder is het Amsterdam Institute of Finance lid, net als verschillende internationale scholen (American International School of Rotterdam, American School of The Hague, International School of Amsterdam), en De Baak, het managementcentrum van VNO-NCW, waar AmCham in het verleden een aantal seminars mee heeft georganiseerd.

Tussen de leden zien we daarnaast de grootste werkgeversvereniging van Nederland, AWVN, het Havenbedrijf van Rotterdam, de Kamer van Koophandel Rotterdam en onderdelen van Schiphol. De luxe hotels waar AmCham regelmatig recepties houdt, zijn lid, datzelfde geldt voor de musea Het Mauritshuis en Singer Laren, en ook voor het Hard Rock Café Amsterdam, om nog een willekeurig en in het oog springend voorbeeld te noemen. In dit kleurrijke gezelschap is niet ieder AmCham-lid even bekend als Philips of AkzoNobel. Wie bijvoorbeeld weet wat The Roots That Clutch is (of was), behalve een boektitel, mag het zeggen.

Momentopname 

De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de verzamelde data sowieso verre van compleet zijn. Als je alleen al bedenkt dat er voor de jaarlijkse Wine & Cheese Party van AmCham soms wel meer dan driehonderd gasten worden uitgenodigd, had met name het aantal personen vele malen hoger kunnen liggen. De gastenlijsten van dit soort feestjes liggen echter niet voor het oprapen, en lang niet iedereen die keuvelend en met wijn en hors-d'oeuvres op de foto is gezet, werd door ons herkend. Zie de AmCham-Kumu daarom niet als een alomvattend geheel, maar als een representatieve momentopname, een dwarsdoorsnede zo je wil. De personen en entiteiten die als 2600 elementen in de visualisatie om elkaar heen dansen, laten in ieder geval zien dat AmCham als een octopus haar tentakels in alle richtingen heeft uitgespreid.  

Aan de hand van metadata maakt de AmCham-Kumu het enigszins abstracte concept ‘netwerk’ een stuk concreter. Het biedt een goede basis voor eventueel vervolgonderzoek, of zou een waardevolle aanvulling kunnen zijn op onderzoeken die al eerder zijn uitgevoerd. Uit de data zou je bovendien veel verschillende statistieken kunnen destilleren, maar die zouden eigenlijk pas betekenis- en waardevol zijn als je ze naast soortgelijke statistieken van andere lobbygroepen zou kunnen leggen. 

Wat het netwerken en (informele) lobbyen binnen het kader van AmCham door de jaren heen door honderden uiteenlopende partijen en individuen nou precies inhield en wat dat voor hen heeft opgeleverd, dat blijft onmogelijk om te zeggen. Daarvoor zou inhoudelijke data nodig zijn, en die zijn helaas niet beschikbaar. 

Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.