De Londense City is het belangrijkste centrum van de internationale financiële sector. Dit bijzondere deel van de Britse hoofdstad vormde twee jaar lang het terrein waarin journalist Joris Luyendijk zich ingroef. Hij arriveerde in Londen als iemand die geen enkele notie had van hoe de wereld van bankiers in elkaar stak. Met de houding van een nieuwsgierige antropoloog ging hij voor krant The Guardian verhalen maken. Persoonlijke verhalen. Luyendijk ging zoek naar het menselijke gezicht in de sector die voor velen ondoordringbaar is en abstract oogt. De zoektocht resulteerde uiteindelijk in het boek Dit kan niet waar zijn. Onder bankiers, dat kort geleden verscheen en onmiddellijk enorme aandacht kreeg en opwinding veroorzaakte.  Luyendijk beschreef de Londense City en kwam tot de conclusie dat het bancaire systeem rot is. Hij verdiepte zich in de Londense situatie. Die is niet per se representatief voor de rest van de financiële sector. Ikzelf bekijk al jaren de Nederlandse situatie die - als je naar het type financiële instellingen kijkt - heel anders oogt dan de City. Toch ben ik het met Luyendijk eens. Het systeem is rot en misschien nog wel rotter dan Luyendijk denkt. Hieronder een artikel dat gaat over de gedragingen van Nederlandse bankiers en verzekeraars.  Dit artikel verscheen voor het eerst op 27 maart 2012 op Follow The Money. Nog voordat Rabobank, in eerste instantie de morele winnaar van de financiële crisis, na aanhoudende misstanden en schandalen in de problemen kwam.   Hoe de Amerikaanse investeringsbank Goldman Sachs de boel kan verneuken, blijkt uit deze anekdote. Die speelt zich af op de meest geruchtmakende dag in de geschiedenis van de Amsterdamse Effectenbeurs, op 17 maart 2000. Op die dag werd het internetbedrijf World Online door ABN Amro en Goldman Sachs naar de beurs gebracht. ABN Amro koestert de ambitie om tot de wereldtop van de zakenbanken te gaan behoren. Om 12.30 staat de eerste prijs op de borden. 50 euro en 20 cent. Heel even klimt de koers nog naar 51 euro en dan gebeurt het; talloze verkooporders stromen binnen. Op de enorme handelsvloer in het hoofdkantoor van ABN Amro wordt na 11 minuten duidelijk dat er grote partijen hun aandelen dumpen. De man op de Amsterdamse vloer probeert zijn collega bij Goldman Sachs te bereiken. De banken hebben afgesproken de koers te stabiliseren en overaanbod op te kopen. Goldman geeft niet thuis. In Londen wordt de telefoon niet meer opgenomen. De Goldmannen zagen de bui hangen en smeten de stront bij hun Nederlandse collega's over de schutting. In een tijdsbestek van enkele uren tankt ABN Amro honderden miljoenen euro weg. De bank werd even op gruwelijke wijze door GS gepoort. Wat mij betreft een gedenkwaardig moment in de geschiedenis van ABN Amro. Maakt dit van Goldman Sachs nu een immorele bank en ABN Amro niet? Ja en nee. Goldman Sachs was vooral slimmer. Veel slimmer. Dat bleek in 2010 ook weer toen de details rond de zwaar toxische Abacus-deal duidelijk werden. Afijn, Goldman Sachs dus. Net als bij ABN Amro kennen we inmiddels het verhaal van deze bijzondere Amerikaanse zakenbank.  

Fabulous Fabrice Tourre, de man van Abacus

 

Eigen schuld

Vorige week vrijdag schreef ex-bankier en FTM/GeenStijl-columnist Peter Verhaar een artikel dat Het Financieele Dagblad haalde en vanzelfsprekend ook op FTM werd gepubliceerd. Een investeringsbank als Goldman Sachs hebben we niet (meer) in Nederland, schrijft Verhaar. De wijze waarop de Goldmannen zaken doen, dat mag je volgens hem niet vergelijken met de mores van andere banken. Zijn betoog komt er in grote lijnen op neer dat je als 'professionele tegenpartij' van Goldman moet weten dat deze jongens uitsluitend aan hun eigen belangen denken en niet aan die van hun klanten. En professionals onder elkaar zouden evenveel moeten weten. Als je dan je vinger brandt, dan is het je eigen schuld. 'If you can’t stand the heat, stay out of the kitchen’. En zo is het ook. De sympathieke bejaarde superbelegger Warren Buffett dacht dit over ABN Amro toen de Nederlandse bank over de Abacus CDO struikelde: "It's a little hard for me to get terribly sympathetic with the fact that a bank made a dumb credit deal." Verhaar komt uiteindelijk tot de volgende conclusie: 'In Nederland hebben we geen banken à la Goldman. We moeten oppassen dat onze Nederlandse banken niet meegezogen worden in het negatieve sentiment en nog meer gestigmatiseerd worden.' Maandag, herhaalde hij zijn standpunt in deze column. "Investment Banks zijn niet hetzelfde als de Commercial Banks in de VS en de banken uit de VS zijn zeker niet 'zomaar' te vergelijken met Nederlandse banken." Deze analyse verdient op zijn zachtst gezegd enige nuancering. Verhaar zegt dat je de mentaliteit van Nederlandse bankiers - en verzekeraars, want laten we die plunderaars alsjeblieft niet vergeten - niet kunt vergelijken met de mentaliteit van Goldman. Verhaar doet voorkomen of de rotte mentaliteit alleen bij zakenbankiers voorkomt en dan ook nog eens alleen als die van Amerikaanse makelij zijn.

Nederlandse bankiers en verzekeraars zijn net zo moreel of immoreel als hun collega's bij Goldman Sachs

Ik denk dat wat Verhaar zegt onjuist is. Nederlandse bankiers en verzekeraars zijn net zo moreel of immoreel als hun collega's bij Goldman Sachs, ze zijn slechts minder begaafd. Verhaar lijkt Nederland in slaap te willen dommelen. Dat is niet heel erg verstandig. Het is juist van het grootste belang de financiële sector met een vergrootglas te blijven volgen. Juist omdat de 'Goldman-mentaliteit' binnen alle geledingen van banken en verzekeraars terug is te vinden. Ook in Nederland.

Onuitputtelijk reservoir

Terug naar ABN Amro. Deze bank wilde onder aanvoering van super dealmaker Wilco Jiskoot ook in het grote spel van het zakenbankieren meespelen en werd dus op 17 maart 2000 even als een schooljongen met de neus op de feiten gedrukt. Niet goed genoeg. Waren ze te aardig of te lief voor de boze wereld van het bankieren? Niet echt. De geschiedenis van ABN Amro bevat een bijna onuitputtelijk reservoir aan grote en kleine schandalen. Enkele drongen door tot het grote publiek. Zo was ABN Amro - kort na de overname door RBS - niet te beroerd om Lehman Brothers te hulp te schieten bij manipulaties rond 'repo 105'-constructies. Gewoon omdat er wat rendement viel te behalen. In het schemerige diamantfiliaal aan de Amsterdamse Sarphatistraat ging het er weer iets anders aan toe. De bank wist de grootschalige fraude nog redelijk onder het tapijt te vegen voordat justitie er greep op kreeg. Waren daar zakenbankiers voor verantwoordelijk? U voelt 'm al komen: nee. En zo kwam Rijkman Groenink met zijn humoristisch bedoelde advies (tot handel met voorkennis) nog aardig weg uit HCS-moeras van Joep van den Nieuwenhuyzen. Groenink was destijds geen investment banker, maar 'gewoon' de beheerder van de probleemkredieten binnen de bank. O ja, waarom kreeg ABN Amro de Amerikaanse justitie ook al weer op zijn dak? Dat was omdat De bank op grote schaal zeer dubieuze transacties van klanten faciliteerde. De bank verneukte zijn clientèle niet, integendeel! De bank hielp ze juist internationale wetten en afspraken te omzeilen. De schikking van 500 miljoen dollar met de Amerikaanse justitie werd uiteindelijk door RBS betaald maar het waren de Nederlandse bankboefjes die er verantwoordelijk voor waren. Wie serieus in onze eigen 'bananenrepubliekbank' duikt zal zonder enige twijfel op nog veel meer misdragingen stuiten. Blijven deze vergrijpen van bankiers beperkt tot wat Verhaar het 'professionele' niveau noemt? Ook daarop luidt het antwoord dus 'nee'. Banken en zeker ook verzekeraars, hebben het verneuken van klanten tot een kunst verheven. En wat vooral belangrijk is om te beseffen: dat gebeurt op alle niveaus.

Herinnert u zich deze nog?

Laat ik even met de verzekeraars beginnen. Zij waren het die decennia lang hun klanten - consumenten als u en ik - op nooit eerder vertoonde schaal misleidden met hun beleggingsverzekeringen. Producten die ze zelf 'integer' noemden maar in feite ingewikkelde, extreem dure en dus schadelijke producten waren. Hier gaapte een gigantische kenniskloof tussen enerzijds de professionele verzekeraar met zijn mooie praatjes en de onwetende consument. De kennis van de verzekeraar werd niet gebruikt om de klant gewetensvol bij te staan, maar om deze zo veel mogelijk leeg te zuigen. De Goldman Sachs mentaliteit in optima forma. Uiteindelijk werden met de woekerpolisaffaire tientallen miljarden 'buitgemaakt' van miljoenen Nederlanders en daarmee heeft het oligopolistische assurantiegilde de meest prominente plek in de hall of shame van de Nederlandse financiële industrie weten te verwerven.  

Dirk Scheringa, the poor man's Goldman

  Vanzelfsprekend is In deze galerij ook de naam van Dirk Scheringa terug te vinden, the poor man's Goldman. Net als die van de bank Labouchere. Klein detail: dit was de bank waar Verhaar ooit voor werkte. Labouchere, tot 2000 onderdeel van verzekeraar Aegon, speelde een weinig verheffende hoofdrol in de inmiddels roemruchte aandelenlease-affaire. De winstverdriedubbelaars, Vermogenversnellers en Sprintplannen pakten voor onwetende consumenten ietsje minder gunstig uit dan door Labouchere c.s. werd voorgespiegeld. De rest is inmiddels geschiedenis, overigens zonder dat de slachtoffers daar voldoende voor werden gecompenseerd en zonder dat 'daders' er voor werden veroordeeld. En daar bleef het natuurlijk niet bij. Hoewel Rabobanktopman Piet Moerland al maanden bezig is met een ethisch offensief, huizen er binnen de muren van de coöperatieve bank ook de nodige boefjes. Herinnert u zich beleggingsclub D'n Anwas nog? De OpMaat hypotheek, laat dat nog een belletje rinkelen?

Diefstal op klaarlichte dag

Nog een voorbeeld. De misstanden in de industrie voor beleggingsfondsen leidden negen jaar geleden in de Verenigde Staten tot het kolossale mutual fund scandal. In Nederland werd daarna door de AFM voorzichtigheidshalve ook een onderzoek gedaan waaruit een halfzacht rapport werd gedestilleerd. Wat hoe dan ook bleek was dat ook bij de Nederlandse beleggingsfondsen een lange lijst van methoden en technieken gangbaar waren waarmee de klanten ferm in hun achterste werden genomen. De standaard redenatie achteraf: iedereen deed het en dus was het normaal. De industrie voor beleggingsfondsen was (en is) het kernpunt van een gigantisch marktfalen, stelde professor David Swensen van Yale University in zijn bejubelde boek 'Unconventional Success, A Fundamental Approach to Personal Investment' uit 2005. De asymmetrie tussen de uiterst geraffineerde aanbieders van beleggingsproducten aan de ene kant en de slecht geïnformeerde individuele consument aan de andere kant, resulteerde de afgelopen decennia in een 'historisch ongeëvenaarde vermogensoverdracht.' Een elegante term voor diefstal op klaarlichte dag.  

Pas op voor het gapende kennisgat en...voor de trein met financiële adviseurs

  Een enkele bankier met een geweten keerde zich tegen deze praktijken. Fortis-vermogensbeheerder Anne Gram kreeg in 2006 grote problemen met haar werkgever toen ze weigerde het geld van haar klanten te beleggen in de veel te dure producten van eigen makelij die Fortis agressief in het afzetkanaal pompte. Het resultaat was dat ze op straat werd gezet. Omdat ze goed voor haar klanten wenste te zorgen. Het zijn bepaalt geen incidenten. Al zolang er banken en verzekeraars bestaan worden er op grote schaal ondoorzichtige en prijzige beleggingsproducten aan onwetende burgers verkocht, veelal fiscaal gesubsidieerd. Zelfs bij het simpel overmaken van geld zijn burgers decennia lang met zogenaamde 'kosten' getild. De parasitaire gedragingen van (Nederlandse) bankiers en verzekeraars jegens hun argeloze burgerklanten hebben een omvang die al lang niet meer valt te becijferen. In 2008 schreef ik een artikel voor inmiddels opgeheven zakenblad FEM Business dat verband hield met dit alleraardigste thema. De wortel van het kwaad, schreef ik toen, zit in het spanningsveld tussen de verantwoordelijkheid van de bank of verzekeraar om het belang van de klant te dienen en het nastreven van het voornaamste bedrijfsbelang, tevens belang van de aandeelhouder en de portemonnee van de bankier: winst maken. De uitkomst is voorspelbaar. De klant verliest. Dat heeft niets met zakenbankieren te maken, deze wijze van opereren heeft zich al heel lang geleden van de gehele bancaire bedrijfskolom meester gemaakt. FTM- en Groenecolumnist Ewald Engelen verwoordde dit standpunt kernachtig met een enkele tweet: "You can get a banker out of Goldman but you can never get Goldman out of a banker".