Heeft Arjan van Os, hoofd van het Innovation Centre van ABN Amro, zelf een wallet, een digitale portemonnee waar hij zijn Bitcoins in opslaat? 'Nee', is het antwoord. 'Wat ik persoonlijk doe vind ik ook niet zo interessant. Het laat onverlet dat collega's binnen de bank vrij zijn om dat wel te doen. Zij kunnen doen wat ze willen'. Arjan heeft duidelijke redenen om zich niet met virtuele valuta in te laten: 'Bitcoin is in een kwade reuk komen te staan. Het digitale betaalmiddel wordt in verband gebracht met drugshandel, hacks en andere frauduleuze praktijken. Daar willen we als bank verre van blijven.

'Bitcoin zelf is voor ons een gepasseerd station'

We willen voorkomen dat het slechte imago van Bitcoin afstraalt op wat wij met de blockchain doen, de onderliggende technologie van Bitcoin. Daar zien we veel kansen voor. Bitcoin zelf is voor ons een gepasseerd station'. Dat stemt overeen met Arjans vlammende betoog voor blockchaintoepassingen, dat hij afgelopen juli heeft gepubliceerd op de website van ABN Amro. Het woord Bitcoin komt er niet in voor. Maar al valt het woord niet, hij refereert er wel aan als hij schrijft over hoe bij geldtransacties via de blockchain de 'onafhankelijke derde' wordt vervangen. Die onafhankelijke derde zijn banken en geld is hun handelswaar. De banken worden vervangen door de computers van het blockchainnetwerk. 'En dat alles tegen een fractie van de huidige kosten', zo stelt hij in het stuk.

Hart van de innovatie

Moeten de banken zich dus zorgen gaan maken? 'Er zijn zoveel bedreigingen', zegt Arjan. 'Als Innovation Centre kunnen we ons niet om alles bekommeren, wij kijken naar de grote technologische ontwikkelingen die gaande zijn. Maar zeker is wel dat wij als  bank niet kunnen blijven zoals we nu zijn. We moeten innoveren'. De staatsbank, die over enige tijd weer in private handen komt, doet er alles aan om vernieuwing uit te stralen. Het Innovation Centre, waarvan Arjan de leider is, vormt het kloppend hart van die vernieuwing. Het is gevestigd op de eerste etage van het hoofdkantoor aan de Amsterdamse Zuidas. Een  enorme afdeling, het lijkt minstens zo groot als een half voetbalveld. In de deels open ruimte zijn in tal van zitjes groepjes van twee op meer mensen druk in gesprek. Sommigen zitten in de open ruimte, anderen achter glas. In een specifieke ruimte wordt gestudeerd op nieuwe transactievormen, zoals Apple Pay en de blockchain. 'De aandacht voor de blockchain is alleen al dit jaar exponentieel gegroeid. Terwijl je tot voor kort met moeite 30 man bij elkaar kreeg, verschijnen er nu met gemak 250 en dan moeten sommigen nog buiten staan bij een videoscherm. De blockchain zie ik als een game changer, waar we als Innovation Centre zwaar op inzetten'. Over hoe, wat en met wie kan Arjan nog niet veel zeggen, al laat hij doorschemeren dat in het vierde kwartaal de plannen concreet moeten worden voor 2016. 'Er valt immers veel te leren en exploreren en dat is ook direct het belangrijkste doel: ontdekken wat de mogelijke impact van de technologie is op onze maatschappij en de financiële sector.'

Collegabanken en startups

Een groep van grote internationale banken heeft een samenwerkingsverband opgezet rond de blockchain. 'We denken erover om vanuit het Innovation Centre ook een innovatieproject op te zetten, alleen of met anderen.' Die anderen komen in elk geval al bij ABN Amro over de vloer. Ze hebben namen als ING, Rabobank, Oelan, Florinapp en Sendchat. ABN Amro praat dus met collegabanken en met startups, die zich verzamelen rond StartupFriday, een maandelijks evenement waarop nieuwe vindingen in de financiële wereld rond fintech worden gepresenteerd. Fintech-startups hopen dat hun vernieuwende ideeën weerklank vinden en zoeken partners en opdrachtgevers. Plaats van handeling: het Innovation Centre, in een open gedeelte met speelse zitjes in Ikea-kleuren. Zet de luiken open, lijkt hier het devies. Op 9 oktober 2015 gaat de StartupFriday over PSD2. 'PSD2 is een nieuwe richtlijn die vanuit Brussel op ons neerdaalt', verklaart Arjan. 'Consumenten en bedrijven krijgen meer keuzes. Derde partijen kunnen vanaf 2018 hun gegevens aan die van banken koppelen. Denk aan de Facebook buy-button, waarmee je direct kunt betalen zonder een re-route naar de bank. Of de AH Bonuskaart, die niet meer als pasje zal bestaan maar als app op je smartphone. Zo betaal je met één druk op de knop.' Daar blijft het niet bij. PSD2 wordt als een motor gezien voor verregaande, door technologie gedreven veranderingen in de financiële dienstverlening.

Elimineren van tussenpartijen

Dat klinkt als blockchain, het elimineren van tussenpartijen en zelf kiezen met wie je zaken doet, bij voorkeur één-op-één. Mogelijk ligt je financiële informatie straks opgeslagen in de blockchain. Dat doe je dan zelf. En je bepaalt zelf wie er bij mag. Behalve banken krijgen straks ook verzekeraars, makelaars en notarissen hiermee te maken.

Wordt dit het nieuwe  speelveld van banken? We zullen het zien

De blockchain kan ook deze beroepsgroepen overbodig maken. In plaats van die professionals komen straks softwareprogramma’s, verbonden aan de blockchain. Wie gaat die programma’s maken? ABN Amro? Wordt dit het nieuwe  speelveld van banken? We zullen het zien. Op de glazen wanden van het Innovation Centre prijken onder de vlag Work in Progress teksten als: ‘Innovators zoeken ABN Amro op vanwege praktische kennis over de blockchain’ en dan een reeks ondersteuningen voor dit statement zoals een positioneringsstuk, blogs, workshops en experimenten.

Onderscheid tussen Bitcoins en blockchains

Komen dan straks alle innovators langs bij ABN Amro ? Nee, niet alle. Bedrijven die voornamelijk met Bitcoin te maken hebben zullen tevergeefs bij deze en andere banken aankloppen voor een reguliere bankrekening. 'De reden is simpel: het mag niet van de Nederlandse Bank', zegt Arjan van Os. Volgens regels van de Nederlandse Bank moeten banken weten wie hun klanten zijn en moeten ze weten waar het geld vandaan komt en naartoe gaat. Dit alles met het oog op mogelijke ongeoorloofde transacties en frauduleuze bedrijven. Met de Bitcoin is dat lastig. 'Vanuit een innovatie-optiek maken wij een strikt onderscheid tussen Bitcoin en blockchain', zegt Arjan van Os. Beetje zuur voor Bitcoin, dat de oorsprong was van dit alles. Stellingen Innovaties in een branche komen altijd van buiten de branche. Arjan van Os: Dat wil ik niet zeggen. Het is wel zo dat de branche harder gaat lopen door ontwikkelingen die erbuiten gebeuren. Als ik vaste klant ben bij een bedrijf, moet ik er op kunnen vertrouwen dat het bedrijf alle nieuwe ontwikkelingen verkent en eventueel toepast zodat ik als klant zeker weet dat ik nooit de boot zal missen. Arjan van Os: 'Mee eens. Wij zijn hier on top of things met betrekking tot nieuwe ontwikkelingen.' Heb je een vraag aan Arjan van Os? Stel hem hieronder.    Peter de Ruiter is schrijver, fotograaf, innovatief uitgever en communicatiedeskundige. Hij presenteert graag nieuwe ontwikkelingen aan een breed publiek over onderwerpen als digitale fotografie, ebooks of mensenrechten. Een boek over persvrijheid is in voorbereiding. Onlangs lanceerde hij de app BlockHeads over bitcoins en blockchains.