
Gaat het echt beter met ons wanneer de economie groeit? Lees meer
'De economie groeit, dus het gaat goed met Nederland.' Dit soort uitspraken hoor je vast wel eens voorbij komen. Maar klopt dat wel? Waar praten we nu eigenlijk over als we het over de economie hebben?
Economie is een sociale wetenschap – het gaat over mensen en hun interactie. In veel economische discussies is deze menselijke factor alleen ver te zoeken en wordt er vooral gegoocheld met cijfertjes. Economie wordt zo een onnavolgbaar onderwerp voor iedereen die niet van wiskunde houdt; en daar lijdt het maatschappelijk debat onder. Economische argumenten worden regelmatig op dogmatische wijze ingezet om politieke besluiten te legitimeren – zonder aandacht te schenken aan de sociale implicaties. De economische leer vormt zo de perfecte sluier voor machtsmisbruik.
Het geloof in 'economische groei' heeft daarmee veel weg van een religie: in de veronderstelling dat het goed voor ons is – maar zonder echt te begrijpen waarom – lopen we als makke lammetjes achter de predikers van de economische waarheid aan. In het dossier 'De economische religie' ontkrachten we economische mythes en belichten we het maatschappelijke aspect achter de cijfertjes.
Economie is namelijk geen exacte - maar een sociale gedragswetenschap en in tegenstelling tot de natuurwetten kunnen we ons gedrag wel veranderen.
Polmans onvermogen om Unilever te verduurzamen is een maatschappelijk probleem
Podcast | Geen subsidies voor bedrijven, maar een betaalde baan voor iedereen
Geen subsidies voor bedrijven, maar een betaalde baan voor iedereen
What really happens when a global crisis hits us
Wat er écht gebeurt als een wereldwijde crisis ons raakt
Joseph Stiglitz: ‘We hebben luid protest nodig tegen de stille invloed van het grote geld’
OESO zet revolutionaire stap en wil geen pleisters meer plakken
Blind afbouwen van de staatsschuld? Investeer liever in de samenleving
De economische statistiek wordt van binnenuit aangevreten
We zijn verslaafd aan goedkoop geld, maar doen er te weinig mee
‘Pas in tijden van crisis wordt kritiek serieus genomen’ [video]
Economen kunnen crises niet voorspellen. Behalve professor Steve Keen: hij zag de crisis al in 2005 aankomen. In een interview met FTM vertelt hij over zijn werk en ervaring als econoom in een wereld waar zijn collega’s allemaal de andere kant op kijken.
We lopen vanuit zijn hotel naast Amsterdam centraal richting de Nieuwmarkt en de wallen. Enfant terrible van de macro-economie Steve Keen draagt een zwart leren bikerjasje: een echo van zijn Griekse bondgenoot in de strijd tegen het bezuinigingsbeleid, Yanis Varoufakis. ‘Die vergelijking valt wel eens vaker,’ zegt hij wanneer ik die vergelijking dan ook maak. Keen is fan van science fiction, zelfverzekerd, toegankelijk, en eigenlijk heel gewoon. Hij vertelt zijn verhalen met grote haast en schroomt niet om zijn zinnen te peperen met creatief woordspel.
Rethinking Economics
Ik leerde Steve Keen voor het eerst kennen toen ik economie studeerde. Niet persoonlijk trouwens, maar door het lezen van zijn boek Debunking Economics. Tijdens de colleges micro- en macroeconomie gebruikte ik Keen's werk — tot frustratie van sommige professoren — om de verplichte literatuur van een kritische noot te voorzien. Dit leidde er uiteindelijk toe dat ik samen met een groep medestudenten de Nederlandse tak van Rethinking Economics opzette.
Op 12 december was de auteur bij een bijeenkomst van ditzelfde Rethinking Economics om te vertellen over het economisch curriculum aan Kingston University in Londen. Keen is hoofd van de economie afdeling aan deze universiteit. In een opmerking over de neoklassieke economie vatte Keen zijn stijl treffend samen: ‘does it take an Australian to tell you it’s bullshit?’
De opleiding aan Kingston biedt studenten een bredere blik op de reële economie dan gebruikelijk is bij de meeste economieopleidingen. Recent onderzoek van Rethinking Economics toont aan dat de bachelorvakken economie in Nederland voor zo’n 85 procent vanuit de neoklassieke hoek gedoceerd worden. Dit heeft tot gevolg dat andere belangrijke benaderingen — zoals de postkeynesiaanse economie, waar Keen zich mee bezighoudt — worden uitgesloten. Het resultaat: economen, managers en beleidsmakers hebben allerlei blinde vlekken en missen daardoor belangrijke vaardigheden. Het vermogen om een crisis aan te zien komen, bijvoorbeeld.
"Ja, het was eenzaam om in die periode genegeerd te worden, maar de wereld was letterlijk mijn script aan het volgen"
Great Moderation
Aan de hand van zijn zelfgebouwde economiesimulatie Minksy — genoemd naar zijn inspiratiebron Hyman Minsky — voorspelde Keen al in 2005 dat er een crisis aan zat te komen. Hij ging zelfs op mediatournee om het aanstaande onheil te verkondigen. Niemand luisterde: destijds bestond er nog een rotsvast geloof in de 'Great Moderation', het idee dat de economie dankzij slim monetair beleid van centrale banken stabieler was dan ooit. De beruchte speech van voormalig voorzitter van de Federal Reserve Ben Bernanke in 2004 schetst de sfeer:
‘Certainly, stability-enhancing changes in the economic environment have occurred in the past two decades. However, an intriguing possibility is that some of these changes may have been induced by improved monetary policies. [...] The Great Moderation, the substantial decline in macroeconomic volatility over the past twenty years, is a striking economic development.’
Zodoende was Keen een eiland in de zee van economen die de zwaarste crisis sinds de jaren ‘30 niet zagen aankomen. Over die tijd zegt hij: 'ja, het was eenzaam om in die periode genegeerd te worden, maar de wereld was letterlijk mijn script aan het volgen.' Pas toen in 2008 de crisis aanbrak, kreeg hij zijn gelijk. Dat ging echter ook niet zonder slag of stoot: in 2012 woedde er nog een hevige blog-oorlog over de rol van banken en geldcreatie in ons financiële systeem tussen hem en 's werelds beroemdste macroeconoom en New York Times-columnist, Paul Krugman.
Interview
Voorafgaand aan de Rethinking Economics-bijeenkomst sprak ik Steve Keen in Café Luxembourg, aan het Spui in Amsterdam. Onder het genot van glühwein —en omringd door kerstlichtjes — vertelt hij over zijn werk en ervaring als econoom in een wereld waar zijn collega’s allemaal de andere kant op kijken.
Verder aan bod in het gesprek: wat vindt Keen van de Brexit? Moeten we de Eurozone opheffen? De Europese Centrale Bank pompt al twee jaar 80 miljard euro per maand de Europese economie in. Wat vindt Keen van dit quantitative easing-beleid van de ECB? En wat zou Keen doen als hij het monetair beleid van de ECB mocht inrichten?
Bekijk het interview hieronder, verzorgd van een verklarende voice-over door de stem van FTM Eric Smit. Ook een aanrader: klik op het icoontje voor Nederlandse ondertiteling, om snelle Steve goed te kunnen volgen. Wat vinden jullie van deze hard-hitting Aussie?
20 Bijdragen
Nils de Graaf 4
Economen leven met het probleem van de goden; er is een spanning tussen alwetendheid en almachtigheid. Ben je alwetend dan weet je alles dus ken je ook de toekomst. Maar dan ben je niet meer almachtig want dan kun je niet meer in die toekomst ingrijpen, doe je dat wel dan was dat of niet spontaan, want je zag het al aankomen in je alwetendheid, of je was niet alwetend.
Veel economen kiezen voor macht en willen dus niet alwetend zijn. Een theorie die een crisis voorspelt als het Minskymodel is dus uit den boze. Je ziet het ook aan Dijsselbloem die net doet alsof het weer goed gaat. Schuldencrisis, welke crisis?
Keens oplossing van schulden wegdrukken met nieuw geld lijkt natuurlijk veel op de oplossingen van Zimbabwe en Venezuela. En inderdaad zijn daar de private schulden in lokale valuta verdwenen. Met de euro zal het zo ook wel aflopen, een enorme berg geld creeren om iedereen zonder schulden de euro te laten verlaten. Anders wordt het oorlog.
Jan Smid 8
Nils de GraafMatthijs 11
Roland Horvath 7
Besluit: Weg met de geldcreatie van de ECB tenzij dat geld aan de burgers gegeven wordt, weg met de hele bezuinigingen, bedrijfslasten verlagingen en begrotingspolitiek van de EU/NL/BE. Weg met de euro tenzij er een bail out komt voor de staten, een permanente EU geldtransfer van rijk naar arm zoals in ieder land het geval is, een Zwitserse combinatie van 2 valuta zoals de Franc en de WIR, de 2e munt niet converteerbaar in andere valuta. Weg met CETA/TTIP, - met deregulering, privatisering en bezuiniging, de 3 ziekten van het kapitalisme.
Kortom de economisten vertellen veelal halve waarheden en de politici hele leugens. De laatsten zijn verontschuldigd, ze weten niet waar ze het over hebben toch niet als ze het over economie en vooral over geld hebben. Twee voorbeelden par excellence, ministers van financiën: Wolfgang Schäuble, DE, jurist, en Jeroen Dijsselbloem, NL, ingenieur in landbouw economie, twee voorbeelden van onvolprezen onbekwaamheid.
2/ SK beweert bij 3:50 dat te grote private schulden een oorzaak zijn van de recessie. Een euro kan maar 1 maal uitgegeven, om een schuld af te betalen of om goederen te kopen. Nochtans, wat de recessie veroorzaakt is dat het terugbetaald geld, van consumenten, ondernemingen of de overheid niet terugkeert in de materiële economie als consumptie of investering. Omdat de rijken niet meer consumeren en omdat veel ondernemingen het geld ook in kas houden want investeren in hetzelfde vergroot niet de totale winst. Er is sedert 2008 een overcapaciteit. Alleen het stimuleren van de vraag kan meer activiteit veroorzaken, wat de EU niet doet, integendeel. Maar economisten willen niet toegeven dat het kapitalistische systeem na verloop van tijd een overcapaciteit creëert en dan blokkeert.
Chris
Lorenzo E. Fränkel 2
ChrisMarcel van den Berg
Ik ben niet zo voor eenvoudige oplossingen. Te makkelijk, hoe verleidelijk zijn oplossingen ook zijn.
Als dat de richting is waar we op moeten/dienen te gaan, prima.... Maar : hoe krijgen we de politiek, de lobby-wereld en de grote multinationals zo ver? Hoe de machtige financiële sector? Progressieve verdeling van dat geld? Denk het niet ! Hoe meer schulden hoe meer geld? Denk het ook niet...
Wachten op de crisis en dan in die richting herstellen ? Als een soort van reddingsboei? Dan slaat de paniek toe en weten ze niet naar welke reddingsboei ze moeten grijpen...
Roland Horvath 7
Marcel van den BergR. Eman 7
Dirk Pilkes 3
Het zou te wensen zijn dat in het vervolg, te beginnen in maart 2017, uitsluitend politici de arena mogen betreden met bewezen capaciteiten, dus met een voldoende vakgerichte opleiding voor een bepaalde functie en daarbij minimaal 20 jaar succesvolle ervaring op dat gebeid, bij voorkeur in het zaken/bedrijfsleven.
De huidige politici zijn slechts 'geldverdelers' en komen altijd geld tekort. Hun enige remedie hiertegen is 'belastingverhoging'. Zij beseffen totaal niet waar het geld echt vandaan zou moeten komen.
Het is de hoogste tijd dat er vakmensen komen om ons land te besturen. Er mag geen plaats meer zijn voor 'omhoog gevallen, gladde babbelaars' van een of andere politieke partij met mooie praatjes! We zien nu het resultaat!
Roland Horvath 7
Dirk Pilkes2/ Dat ministers bij voorkeur uit het bedrijfsleven moeten komen is niet nodig of nuttig. Want veelal hangen die het adagium aan dat wat -zogenaamd- goed is voor de ondernemingen, ook goed is voor Nederland en voor de consumenten. Bijvoorbeeld het verlagen van het minimum loon, de flexibilisering van de arbeid. Of de bezuinigingen annex de bedrijfslasten verlagingen, de deregulering en de privatisering: De 3 ziekten van het kapitalisme die de hele maatschappij jarenlang doen vervallen zoals in 1873 -1896, 1929 -WO II en 2008 -tot nu. Het EU bestuur, Rutte2 en Michel1 zijn grote specialisten in de genoemde desastreuze maatregelen.
In de regering van D.J. Trump zijn ook bij voorkeur zakenlieden opgenomen: Niet positief, die zakenlieden zijn veelal overtuigd van het nut van de genoemde 3 ziekten van het kapitalisme. Hoewel DJ Trump wel inziet dat de VS niets te zoeken hebben in Syrië en dat verdragen als TTIP van het goede te veel zijn, de macht van de overheid gaat volledig naar de grote ondernemingen, naast andere nadelen: Dat is dan wel positief.
Dirk Pilkes 3
Roland HorvathBehalve een financiële kant zijn er bij het besturen van een land natuurlijk meerdere zaken van belang. Het punt dat ik heb willen maken is dat veel te veel lui in Den Haag en Brussel totaal niet voor hun zaak berekend zijn. Ik hoef alleen maar hier de ministers van defensie te noemen. Ministers die alleen maar bezig zijn geweest om de boel te slopen om geld vrij te maken voor politieke spelletjes. Ook op het ministerie van Landbouw hoor ik regelmatig klachten dat men totaal niet beseft waar men mee bezig is. Neem de Nederlandse infrastructuur, met name de wegen. Aan de ene kant staan onze grenzen wagenwijd open, komen tienduizenden mensen binnen maar vraagt niemand zich af hoe al die mensen zich gaan verplaatsen. Pas de laatste jaren begint, voor een deel, de A4 een autoweg te worden nadat het decennia lang nauwelijks meer was dan een tweebaans karrespoor omdat de politici 'autootje pesten' hoog op de agenda had staan! Een goede zet daarentegen was het verdubbelen van 2 naar 4 sporen op de hoofdlijnen van de spoorwegen! Maar helaas, er zijn zoveel mensen die wegvluchten uit de auto naar het spoor zodat het nu ook daar helemaal vastloopt!! Is ons land dan toch overbevolkt? Asfalt weren is prima, maar wat dan wel? Als dit zo door gaat wordt het hier echt zoals in Singapore en Hongkong!
Dirk Pilkes 3
Wat te zeggen over onze woningen. Mensen kunnen geen huis huren omdat ze te veel verdienen, maar kunnen ook geen huis kopen omdat de prijzen de pan uit vliegen. Zou het niet eens tijd zijn als onze overheid de mensen eens zouden waarschuwen dat er ook tijden komen, misschien wel heel snel, met een stijgende rente? Ja, de rente staat vast, op een laag pitje, zegt men dan. Maar eens komt daar een einde aan en dan.......? Of zegt de overheid niets omdat ze zelf het slechte voorbeeld geven en voor 'niets' goedkoop geld binnen harken. Weet niet waar dit allemaal moet eindigen?
Rob Post 2
Hulde FTM
Lorenzo E. Fränkel 2
Rob PostA. van Dijk 2
Lorenzo E. Fränkel 2
A. van DijkMaar Lietaer heeft inderdaad ook hele interessante ideeën over geldsystemen! Ik had hem ooit in een documentaire gezien 'Normal is over' waar hij het daarover had. Ik ben nu bezig met Engelse onderteling voor het filmpje (voor de stukken waar Eric uitlegt), en zal het dan naar Lietaur doorsturen en kijken of hij bereid is om erop te reageren. Mooi idee!
Nemo 1
Marcel van der Kuil
CremationEquipment
Alleen laten wij wel zeggen dat dit soort van economie alleen de rijkste der aarde verdedigd en de kleine belegger toch echt het nakijken heeft. Dit behoort gewoonweg tot een oud financieel stelsel... Wat HARD toe is aan verandering! Waardoor Banken en Politici geen invloed meer hebben op dit soort systemen! Want kijk alleen al naar de Libor affaire...
Je zult bedoelen als ik dat zou doen ben je gelijk een Bernie Madoff en ga je vrolijk de bak in. Maar als je bij een bank werkt ben je geen Bernie maar een poppetje blijkt... En kan de bank gewoon achter gesloten deuren zijn business voorzetten...
En is het nou niet zo dat wij (het klootjesvolk) voor dit soort lui... Hun bonussen krijgt en was het nou niet eens leuk geweest en getuigd van echt RECHT als alles was uitgerekend en wij als het volk eens goed werden gecompenseerd voor al die jaren wangedrag door geldwolven!!
Wie is daar nou niet voor? Het is immers ONS GELD waarmee ze dat allemaal doen! En dien je er ook nog voor te betalen ook! Echt grijs Nederland wordt eens wakker! En stap over naar de Crypto coins! Dat is immer een stuk eerlijker dan het huidige stelsel! En levert een groot belastingvoordeel op :)