Van de ene op de andere dag werd voormalig bankier en investeerder Tariq Fancy een internationale bekendheid. Op Medium, een site waar je artikelen kwijt kunt, publiceerde hij in 2021 zijn essay The Secret Diary of a ‘Sustainable Investor’, waarin hij korte metten maakt met ESG, de favoriete duurzaamheidsmeetlat van de financiële sector. In felle oneliners typeerde hij ESG als een ‘dodelijke afleiding’ die klimaatoplossingen alleen maar verder weg brengt. Al gauw verscheen zijn kritiek in toonaangevende internationale media als The Financial Times, The Wall Street Journal en The Economist.

Hoewel het niet de eerste keer was dat iemand ESG bekritiseerde, viel Fancy’s kritiek op: hij was een insider. Twee jaar voordat hij zijn essay publiceerde, was hij druk doende de 10 biljoen dollar van ’s werelds grootste vermogensbeheerder BlackRock te vergroenen.

Voordat Fancy bij BlackRock aan de slag ging, stond hij aan de wieg van de beursgang van Amazon en Google. In New York aaste hij als vulture investor op dotcom-bedrijven die na het barsten van de internetzeepbel het loodje hadden gelegd. Fancy: ‘Al die bedrijfjes lagen voor het oprapen, en wij waren binnen New Yorks financiële wereld de gehaaide investeerders die overnamen wat niemand wilde hebben.’  

‘Ik kreeg de kans een verschil te maken met de bijna 10.000 miljard dollar die BlackRock beheerde. Ik hoopte een inspiratiebron te worden’

Hij nam volop deel aan de rat race binnen de financiële wereld. ‘Ik werd meegezogen. Ik volgde mijn oud-studiegenoten in de strijd om banen als bankier of consultant en rolde automatisch het wereldje in. En wanneer je er eenmaal inzit, kom je er niet makkelijk meer uit.’ Hij maakte rap promotie, totdat er iets gebeurde waardoor zijn wereld op de kop kwam te staan. 

Daarbij speelde een Nederlander een belangrijke rol, iemand die hij tijdens zijn studie in Europa had leren kennen. ‘We hadden een hechte vriendschap opgebouwd en gingen na ons afstuderen allebei in de financiële sector aan de slag. Een paar jaar later bleek hij longkanker te hebben. Hij besloot zijn passie te volgen en een ngo in Kenia te beginnen – het land waar mijn ouders zijn geboren en opgegroeid. Tweeëneenhalf jaar later overleed hij. Ik besloot net als hij een nieuwe weg in te slaan en een non-profit op te zetten: Rumie, een gratis leerplatform dat nu wereldwijd door miljoenen kinderen wordt gebruikt. En zo kwam ik uiteindelijk bij BlackRock terecht.’

Wacht even – het befaamde BlackRock? Fancy had toch net besloten de financiële wereld de rug toe te keren? ‘Met mijn achtergrond en het succes van Rumie vond BlackRock me de ideale kandidaat om purpose en profit voor hen te verenigen. Ik kreeg de kans om een verschil te maken met de toen bijna 10.000 miljard dollar aan vermogen die BlackRock beheerde. Ik hoopte een inspiratiebron binnen de financiële sector te worden.’ 

Wat hoopte u bij BlackRock te bereiken?

‘Ik dacht een belangrijke rol te kunnen spelen bij de hervorming van het kapitalisme, met betere sociale en ecologische resultaten als inzet. De vaardigheden die ik in mijn carrière had opgebouwd, vielen er perfect samen. Ik kon tegelijkertijd aan twee bottom lines bouwen – doel en winst. Ik had immers een goede staat van dienst als investeerder en had daarnaast, tijdens een vier jaar durende werkpauze, een digitale non-profitorganisatie opgezet, die puur op impact was gericht.’

Deelden uw nieuwe collega's uw motivatie om de sociale en ecologische resultaten van het kapitalisme te verbeteren?

‘Ik begon in 2018 bij BlackRock, net nadat BlackRocks ceo Larry Fink zijn beroemde jaarlijkse brief aan de ceo’s van ’s werelds grootste bedrijven had geschreven, waarin hij hen vroeg “meer te doen dan alleen winst maken”. Die brief lag in de lijn met de redenen waarom ik was aangenomen. Bij BlackRock heb ik eigenlijk veel mensen met goede bedoelingen gevonden, die zeiden: “Luister, als ik geld kan verdienen en mooie dingen voor de wereld kan doen, en ik niet als slecht wordt gezien, waarom zou ik dan in godsnaam nee zeggen?”’

Wat dacht u toen u over ESG hoorde?

‘Beleggingsteams willen nooit de geaggregeerde ESG-score zien: ze willen uitsluitend de meest ruwe en grootst mogelijke dataset’

‘Dat was zeker vijf jaar geleden. Ik weet nog dat mensen zeiden: “ESG is een magische nieuwe dataset die je zal helpen een betere investeerder te worden.” Ik vind ecologische en sociale overwegingen belangrijk, dus ik vond dat geweldig. Maar toen ik het beter bekeek, dacht ik: “Wacht, dit zijn dingen die we allang doen.”’

Fondsbeheerders namen ESG-berekeningen al mee in hun beleggingskeuzes?

‘Zou een slimme fondsmanager zich twintig jaar geleden al zorgen hebben gemaakt over de risico’s die regulering konden hebben voor een vervuilend bedrijf – de ‘E’ van de ESG-berekining? Ja, natuurlijk zouden ze dat hebben gedaan. Zouden ze zich al druk hebben gemaakt over het feit dat een bedrijf slavenarbeid gebruikt, met alle mogelijke controverses van dien - de 'S van de berekening? Natuurlijk! Het zou ronduit dom zijn dat niet te doen.

Mijn bezorgdheid inzake ESG-kwesties was dat het met de beste bedoelingen was gemaakt door mensen die zelf nooit hebben belegd. Ze kwamen zodoende met allerlei zaken die geweldig klinken, maar zou je de echte fondsmanagers achter de schermen ernaar vragen, dan zouden die zeggen dat ESG niets nieuws heeft geïntroduceerd.

Zet een portfoliobeheerder naast een duurzaamheidsexpert, die hem geduldig uitlegt hoe hij beter kan beleggen, maar die zegt dan geheid: “Met alle respect, ik geef wellicht om precies dezelfde dingen als jij, maar beleggen is extreem competitief.” Dat komt omdat je slechts één heldere maatstaf voor succes hebt: rendement. Beleggingsteams willen nooit de geaggregeerde ESG-score zien: ze willen uitsluitend de meest ruwe en grootst mogelijke dataset.’

Maar zelfs al zou ESG zinloos zijn vanuit het perspectief van de investeerder, het helpt toch om een ​​betere wereld te creëren?

‘Wie zich verdiept in de financiële mechanismen van ESG, zal zien dat er geen enkele reden is om aan te nemen dat het enige impact zal hebben op de wereld. Je moet begrijpen dat ESG-scores meestal niet eens meten wat mensen denken dat ze meten. De grote bedrijven die ESG-scores berekenen – zoals MSCI en Sustainalytics – worden veel gebruikt door beleggingsfondsen. Mensen denken dat een bedrijf met een hogere ESG-score beter is voor de wereld.

‘De ESG-scores meten niet van binnen naar buiten: dit is mijn impact op de wereld, maar van buiten naar binnen: hoe beïnvloedt ESG mijn rendement’

Maar het wrange is: dat is feitelijk niet wat de scores zeggen, want die bedrijven hoopten hun aandelen aan vermogensbeheerders als BlackRock te verkopen. Ze weten donders goed dat de portefeuillemanager bij BlackRock uiteindelijk degene is die de beslissingen neemt, en dat die zich richt op waarde, niet op waarden – want dat is hun fiduciaire plicht.

De ESG-scores meten dus niet of het bedrijf goed of slecht is voor de wereld, want dat staat los van rendement. Ze meten feitelijk de ESG-gerelateerde implicaties voor de bedrijfsresultaten. Met andere woorden, niet van binnen naar buiten: dit is mijn impact op de wereld, maar van buiten naar binnen: hoe beïnvloedt ESG mijn rendement.’

Hoe pakt dat in de praktijk uit?

‘Stel, je hebt een set van de grootste vervuilers, allemaal met een willekeurige ESG-score. Dan zet je een schakelaar om en ineens is Donald Trump weer president. De ESG-score van die bedrijven gaat dan subiet omhoog.

Dan vraag je je af: waarom gaat hun ESG-score omhoog? Het enige wat er is gebeurd, is toch dat Trump tot president is gekozen? Maar dat is precies het punt: als Trump weer president is, daalt de kans enorm dat ze zullen worden gereguleerd. Dus gaat hun ESG-score omhoog.’

Wat bizar. Zijn duurzame beleggers zich hiervan bewust?

‘Ik vermoed van niet. Een millennial zou het geloven, omdat ze ervan uitgaan dat een hogere ESG-score gelijk staat aan een meer verantwoordelijk bedrijf. Maar dat is niet wat het feitelijk betekent, en dat is mede waarom ik stel dat veel van deze producten en processen behoorlijk verwarrend zijn.’

Wanneer ESG-scores er zo weinig toe doen, waarom gebruiken fondsbeheerders ze dan?

‘Dan gaat de industrie uitzoeken hoe ze, terwijl ze de kleinst mogelijke wijzigingen doorvoeren, hun bestaande product groen kunnen verven’

‘Dertig jaar geleden wilden mensen opeens biologisch voedsel eten in plaats van genetisch gemodificeerd spul. Bedrijven die appels verkochten, hadden al snel door dat als ze een bio-sticker op hun appel plakten, mensen eerder geneigd waren die te kopen, terwijl ze er hetzelfde of zelfs meer voor konden vragen. Maar wanneer niemand controleert wat het betekent om biologisch te zijn, en alle appelbedrijven zich realiseren dat ze die sticker gewoon op hun appels kunnen plakken en mensen er dan meer voor willen betalen, dan hebben alle appels op een gegeven moment bio-stickers.

En deze redenering geldt in het bijzonder voor Wall Street. Voedingsbedrijven zijn misschien iets verantwoordelijker, maar Wall Street? Alsjeblieft. Daar werken de meest scherpzinnige en intelligente mensen. Misschien zijn het heel fijne mensen, en geven ze oprecht om de wereld. Maar hun baan is competitief. En als ze geld kunnen verdienen door een of andere sticker op hun fonds te plakken, terwijl niemand controleert wat die sticker betekent, dan gaat de industrie uitzoeken hoe ze, terwijl ze de kleinst mogelijke wijzigingen doorvoeren, hun bestaande product groen kunnen verven.’

Is ESG dan vooral marketing?

‘Dat ESG tot één enkele score is samengevoegd, is bijna een bewijs dat het marketing is. Een investeringsmaatschappij die 2 miljard dollar investeert in groene obligaties, en 98 miljard dollar in fossiele brandstofbedrijven, laat haar marketingafdeling niet maar 2 procent van de tijd over haar groene obligaties praten, toch? Eerder 200 keer zoveel.

Banken die al decennia lang brandstofbedrijven financieren, voegen daar nu graag groene obligaties aan toe. Het zijn net wapenhandelaren: als ze aan beide zijden geld kunt verdienen, doen ze dat. Het enige wat ze hebben gedaan is simpelweg een nieuwe winstpost toevoegen. En hun marketingafdelingen zullen altijd de delen van het verhaal benadrukken die mooi klinken: je gaat geen oliemaatschappij op een van je posters zetten. Ze leggen de nadruk op de mooie, goede dingen, en daar wordt in mijn ogen een grens overschreden.’

Wanneer besefte u dat ESG niet de juiste weg was?

‘Eerst begon ik te denken dat groen beleggen niet zoveel impact zou hebben als ik had verwacht. Grotendeels kwam dat door het besef dat de belofte dat ESG goed is voor het rendement van een bedrijf erop neerkomt dat een keurig bedrijf, dat maatschappelijke verantwoordelijkheid toont, meer winst zou maken.

‘Bedrijven vervuilen, fast fashion produceert rotzooi die de wereld niet aan kan – ze doen dat toch alleen omdat het winstgevend is?’

Maar ik keek om me heen en zag dat we wonnen door vals te spelen. Bedrijven vervuilen, fast fashion produceert rotzooi die de wereld niet aan kan – ze doen dat toch alleen omdat het winstgevend is?

Het probleem is dat dit gedrag het algemeen belang begint te schaden, terwijl het niet in hun belang is om het juiste te doen. Ik besefte dat ik een idee promootte dat regelgeving alleen maar zou vertragen. Wanneer je iedereen ervan overtuigt eerlijk spel in het belang van alle speler is, kun je net zo goed stellen dat we geen scheidsrechters meer nodig hebben, omdat we al gestimuleerd worden om eerlijk te spelen.’

U geloofde niet langer dat de financiële sector zichzelf kon reguleren?

‘Inderdaad. We hebben systemische veranderingen nodig die voor iedereen werken, op dezelfde manier als we de curve van corona-infecties hebben afgevlakt. Niet door te zeggen: “Jongens, alle aardige mensen moeten maskers dragen en de rest kan doen wat ze willen.” Nee, we realiseerden ons dat de effectiviteit van maatregelen zou worden bepaald door de achterblijvers, niet door de voorlopers. We zullen dit dus systemisch moeten aanpakken, en de regels aan iedereen moeten opleggen. Epidemiologen zeiden dat je de curve moet afvlakken door de scholen te sluiten en social distancing af te dwingen.

Bij de strijd tegen klimaatverandering wordt exact dezelfde benadering bepleit door experts. Economen zeggen al tientallen jaren dat wanneer je de uitstootcurves wilt afvlakken, je niet individuele bedrijven een voor een moet vragen hun uitstoot te verminderen. Dat is onzinnig en zou decennia duren, en zoveel tijd hebben we niet.

De marktleiders die begrepen dat we overheidsingrijpen nodig hadden tegen corona, zijn dat gek genoeg vergeten waar het klimaatverandering betreft. Ze doen en zeggen gewoon wat in hun zakelijke belang is, in plaats van wat in het collectieve belang is. En hun belang is gebaseerd op de zeer, zeer korte termijn. De gemiddelde ambtstermijn van een ceo is in de VS tegenwoordig korter dan ooit, terwijl het gemiddelde salaris van een ceo het hoogst in decennia is. Dus als je zo'n kortetermijnsysteem hebt, waarbij ze in korte tijd veel betaald krijgen, zijn hun prikkels gericht op de zeer korte termijn. En dan roepen ze ook nog eens dat de vrije markt zichzelf zal corrigeren, als reactie op het grootste marktfalen in de geschiedenis.’

Fancy haalt de regulering van tabaksfabrikanten aan als voorbeeld. Hij verwijst naar een onderzoek van Yale University, waaruit blijkt dat acht miljoen Amerikaanse levens zijn gered door informatiecampagnes en door de toegang tot tabak voor jongeren te beperken. 

‘Dat is acht maal het aantal coronadoden in de VS. Is er een wezenlijk verschil met fossiele brandstoffen? We realiseerden ons dat we een wereldwijd energiesysteem van 5 biljoen dollar volledig op dino-sap hadden gebouwd. En dan hebben we opeens zoiets van, oh, nou, eigenlijk heeft het een heleboel negatieve bijwerkingen waar we niet echt over hebben nagedacht.’

Waarom besloot u BlackRock te verlaten?

‘Tegen die tijd had ik gesprekken met mensen waarin ik zei, luister, alles goed en wel, maar ik krijg de indruk dat we hoogstens wensen dat dingen groener worden, zonder daar echt iets voor te doen. De kans was immers klein dat BlackRock op de bres zou springen voor regulering. Dat was niet in hun belang. Ik wilde hier niet langer aan meedoen en vertrok een paar maanden nadat corona toesloeg. 

Ik begon mijn positie opnieuw te evalueren en dacht eerst: dit helpt niet. Groen beleggen is niet de oplossing voor onze problemen. Prima. Maar na verloop van tijd besefte ik: “Wacht even. Iedereen om me heen denkt dat groen investeren een mooi, geweldig iets is." Ze hielden vast aan wat in mijn optiek een gemakzuchtige fantasie is, als antwoord op een ​​ongemakkelijke waarheid. Maar ze vonden het prachtig.

De meesten van hen waren vrienden die niet in de financiële wereld werkten. Het zijn intelligente mensen, maar ze wisten niet wat ik wist. Ik had als enige het overzicht dat nodig was, ik had geprobeerd  ESG te integreren in de grootste pool van activa ter wereld, en in het huidige kapitalisme.

Ik weet dat het niet werkt, maar als niemand anders dat weet, verspillen we kostbare tijd aan onzin.’

De Europese Unie wil de consument beschermen met nieuwe wetgeving. Zal dat helpen?

‘Ik denk dat het goed bedoeld is, maar ik weet of het veel zal helpen. 

Mijn zorg over het reguleren van geldstromen is dat je zegt: “Hier, lieve mensen, koop deze nieuwe groene fondsen.” Maar in werkelijkheid heb je niet veel veranderd: op papier ziet het er mooi uit, je bezit minder uitstoot. Maar als een hedgefonds vervolgens de aandelen koopt die ik heb verkocht, dan is dat geweldig voor mijn deugdelijke statuur, maar het enige wat je dan hebt gedaan is een hoop aasgierfondsen de kans geven om iets te kopen dat waarschijnlijk goedkoper is. De wereld is niet veranderd en je hebt papieren winst.’

We hebben de portefeuilles van Europa's groenste fondsen onderzocht. Ongeveer de helft investeert in de fossiele industrie en de luchtvaartindustrie. Verrast u dat?

‘Nee, helemaal niet. Ik was altijd al sceptisch over het idee dat je op fondsniveau kunt reguleren. Ten eerste zijn er veel nuances en grijze gebieden in de classificatie van de fondsen. Het is bekend dat lobbyisten uit de industrie aanzienlijke invloed hebben uitgeoefend op de uiteindelijke wetgeving.

Er is een andere manier om de reële economie te reguleren; vergeet de fondsen. Waar het echt om draait, is de uitstoot. Laten we naar de bedrijven gaan die uitstoten en hen op dat niveau reguleren. Als ik tegen hen zeg: “Alle vervuilers gaan vanaf nu een boete betalen voor vervuiling,” zullen ze allemaal hun gedrag veranderen; de zwaarste vervuilers zullen de meeste winst mislopen.

Dan corrigeert de markt zichzelf: er gaat meer kapitaal naar meer winstgevende dingen en minder kapitaal naar minder winstgevende dingen, en je hebt vervuilen nu simpelweg een stuk minder winstgevend gemaakt. Dan gaat het er niet meer om of je een ​​goede belegger of een slechte belegger bent, maar om wat het meest winstgevende is om te doen.’

Als groen beleggen niet de oplossing is, wat zou u onze lezers dan aanraden?

‘Ik zou zeggen: doe het juiste, om de juiste redenen. Maar het gaat om hoe. De meest nobele inspanningen kunnen verloren gaan als ze de verkeerde focus hebben. Ik zou ze willen aanmoedigen om te luisteren naar de mensen die de industrie hebben verlaten – dat zijn veel er meer dan ik alleen – en zich aan te sluiten bij een groeiende beweging die klaar is met die onzin.

Je belangrijkste kracht is niet of je al dan niet een papieren rietje gebruikt, maar dat je je mening inzet. Ga stemmen, want alleen door regulering kunnen we tot regels komen die voor iedereen gelden. Martin Luther King had het niet over desinvesteringen: hij startte een burgerrechtenbeweging en marcheerde naar Washington om van de regering te eisen dat zij de wetten zou wijzigen. De enige manier bedrijven te verplichten te veranderen, is door de scheidsrechters erbij te halen en rode kaarten uit te gaan delen – zo verander je hun motivatie.’

Vertaling: Chris Kok