
Onze economie is in zijn wezen niet duurzaam. Was ze dat wel, dan zou de wereld er een stuk beter uitzien. Het goede nieuws is dat dat mogelijk is, als de economie een echte wetenschap wordt. Maar daar is nogal wat voor nodig. Een omslag in denken, om te beginnen. En een boek. Lees meer
Onze wereld wordt geteisterd door grote structurele problemen. Klimaatverandering, armoede, instortende economieën, om er een paar te noemen. We beschikken over tal van middelen om deze op te lossen. Dat de problemen desondanks blijven bestaan, is volgens wetenschapper Niko Roorda een kwestie van economie. Vrijwel alle grote tragedies in de wereld, meent hij, zijn er doordat we economisch gezien niet begrijpen wat we doen. We moeten toe naar een economisch systeem dat intrinsiek duurzaam is, en hebben een economische wetenschap nodig die dat ontwerpt en invoert. Hierover schrijft Niko Roorda zijn nieuwste boek, en dat wil hij samen met de lezers van FTM doen.
Het achtvoudige pad naar de wetenschap
Een andere economie begint met anders denken over geld
Kunnen we vooruitgang meten?
Waarheid en werkelijkheid
Is winst hetzelfde als motivatie?
Groei moet, zegt de economie
Groei en rechtmatig eigendom
Economische impetuswoorden
Gekopieerde methoden
Vanzelfismen en andere mythen
Het verhaal dat Economie heet
Vorige week legde Niko Roorda uit waarom hij opnieuw begint met zijn boekproject. In deze aflevering begint hij echt: met het eerste gedeelte van het nieuwe Hoofdstuk 1.
In de vorige aflevering, van 12 januari 2019, heb ik uitgelegd waarom ik me genoodzaakt voelde om mijn eerste boekpoging te staken en helemaal opnieuw te beginnen. Een radicale stap, maar ik kon niet anders: in mijn eerste concept dwaalde ik teveel af van de hoofdlijnen, van wat de kern van mijn betoog behoort te zijn. Het boek werd veel te lang. Het lukte me niet om de omvang van het boek te verminderen door eenvoudig delen te schrappen: daarmee bleef er geen samenhangend verhaal over.
Dus begon ik opnieuw, een paar maanden geleden. Vorige week gaf ik je, na de uitleg van de redenen voor mijn nieuwe start, al de Inleiding van het boek. En vandaag begint dus, zoals gezegd, Hoofdstuk 1.
Hier en daar zal ik gebruik maken van teksten die ik al eerder opschreef en die je dus al eens gezien hebt. Een pakkende of bizarre Case, bijvoorbeeld. Vaak is dat tekstgedeelte best al lang geleden op FTM verschenen, en dan zul je het misschien niet storend vinden om het opnieuw te zien. Maar om je niet te vervelen, heb ik met de redactie overeengekomen dat het betreffende gedeelte dan niet altijd opnieuw integraal wordt opgenomen. In plaats daarvan vat ik het even kort samen en verwijs voor de details naar de eerdere aflevering. Het zal niet zo vaak gebeuren, maar in de huidige aflevering is het 1x het geval.
Natuurlijk was het, zowel voor mij als voor de redactie, spannend om te zien hoe jullie zouden reageren. Zou een deel van jullie misschien geen zin hebben in een nieuwe start en afhaken? En/of zou het juist voor anderen een mooie gelegenheid zijn om nieuw in te stappen?
De reacties zijn heel bemoedigend. Bart273 schreef: ‘Dank je Niko! Dit soort inzichten, overzicht en plannen brengt vertrouwen, rust en energie.’
Petros: ‘Héél dapper, succes.’
Ome Jan: ‘Allereerst mijn waardering voor je besluit om helemaal opnieuw te beginnen. Dat vergt durf en moed! Ik wens je veel succes en zal je bijdragen blijven volgen.’
Annemiek van Moorst: ‘Heel dapper Niko en heel veel succes.’
Co 3: ‘Een wijs besluit. Een boek schrijven (dat ergens over gaat) is geen gemakkelijke opgave. Je bezit wel de broodnodige openheid van geest (zelfkritisch vermogen), en dat siert je.’
Anderen dachten direct mee over hoe de nieuwe versie opgebouwd zou moeten worden, met interessante en uiterst nuttige voorstellen.
Kijk, dat zijn reacties die de burger moed geven! Ik dank jullie uit het diepst van mijn hart, en ik reken op jullie voortgaande, opbouwend kritische reacties.
Hoofdstuk 1. Intrinsiek duurzaam
Synopsis
Hoofdstuk 1 gaat over verhalen. Over de GROTE verhalen die de mensen elkaar vertellen. Verhalen met beroemde namen, zoals: kapitalisme en communisme. Christendom, islam, humanisme, liberalisme, socialisme. Verhalen waarvan de vertellers en hun toehoorders geloven dat ze Waar zijn, of in elk geval Waar zouden moeten worden gemaakt. Omdat, als de hele wereld dat éne verhaal maar zou omarmen, alles goed zal komen.
Een van die verhalen heet: Economie. Volgens dat verhaal is het een goede en verstandige aanpak om alles wat mensen nodig hebben (‘producten’), en alles wat mensen dienen te doen om die benodigdheden beschikbaar te maken (‘werk’), op een nette manier over de mensen te verspreiden met behulp van een zogeheten ‘economisch systeem’ dat wereldwijd het handelen van mensen stuurt en coördineert. Het verhaal dat ‘Economie’ heet is zo krachtig, dat zo ongeveer alle regeringen, alle directies van bedrijven en bijna alle mensen het verhaal geloven. Het is verdrietig dat het tegelijk zo zichtbaar is dat het verhaal lelijk tekortschiet, aangezien de economische aanpak leidt tot tal van rampen en wereldomspannende dreigingen.
In de twintigste eeuw zijn nieuwe GROTE verhalen bedacht, teneinde zulke rampen en dreigingen af te wenden. Het belangrijkste nieuwe verhaal is ‘Duurzame Ontwikkeling’, zoals hoofdstuk 1 gaat beschrijven. Uit het contact tussen dat verhaal en ‘Economie’ komt het kringloopdenken voort, met prachtige benamingen zoals ‘cradle to cradle’, ‘circulaire economie’ en sinds enkele jaren ‘doughnut economie’. Dat zijn prima verhalen, die de wereld beslist meer duurzaam maken. En toch zijn deze nieuwe verhalen nog niet goed genoeg, aangezien ze het denken niet voldoende fundamenteel veranderen, waardoor ‘duurzaamheid’ wordt ‘aangekleefd’ aan het bestaande systeem en het fundament niet wezenlijk verandert. Daardoor blijft permanent het risico aanwezig dat de menselijke samenleving weer afglijdt in de richting van nieuwe wereldwijde rampen.
Verhalen vertellen we in woorden. Daarom gaat hoofdstuk 1 ook over woorden. Over de noodzaak om oude woorden af te schaffen en nieuwe te bedenken, woorden die nodig zijn om nieuwe verhalen te vertellen die de wereld niet alleen naar duurzaamheid brengen maar die duurzaamheid ook in de fundamenten van het wereldwijde systeem verankeren. Verhalen die onze wereld ‘intrinsiek duurzaam’ gaan maken.
1.1. Dieper graven
Het is prachtig. Nee, echt. Zo hard als er aan duurzaamheid gewerkt wordt. En aan maatschappelijk verantwoord ondernemen, MVO. Steeds meer mensen zijn er nu mee bezig, en ze werken hard. Niet alleen individuele mensen, ook regeringen, bedrijven en maatschappelijke organisaties.
Maar het is niet genoeg.
Zelf werk ik al bijna dertig jaar fanatiek aan duurzaamheid, met heel mijn passie, energie en idealen. Ik heb in die jaren de inspanningen zien groeien naarmate meer mensen de duurzaamheidsthema’s serieus gingen nemen – met het klimaatprobleem voorop.
Zo’n tien jaar geleden begon duurzaamheid een hype te worden, en dat is sindsdien alleen maar sterker geworden. Een hype, niet alleen in de negatieve betekenis – een modewoord – maar ook in de positieve: duurzaamheid wordt nu bloedserieus genomen. De kranten schrijven er elke dag over, in de politiek is het een hot issue geworden. Er worden jaarlijks miljarden euro’s en dollars duurzaam geïnvesteerd.
En toch is het niet genoeg.
Het moet dieper gaan. Grondiger. Fundamenteler. Want ondanks al die inspanningen pakken we de diepere oorzaken van de huidige onduurzaamheid, met al zijn grote rampen en dreigingen, niet aan.
In dit boek vertel ik waarom. En daar blijft het niet bij, want anders zou het boek niet zo zinvol zijn. Ik ga ook wegen beschrijven waarlangs we onze wereld wél vanaf de fundamenten duurzaam kunnen maken. Intrinsiek duurzaam. Die term ga ik verklaren, het is de kern van het boek.
Ik start met een waargebeurd verhaal waarin een absurditeit veranderde in een wereldramp. Het is een verhaal uit de financieel-economische hoek; ik begin met een economisch onderwerp, omdat de economie in dit boek centraal staat. Na Case 1.1 en de beschrijving van de nasleep ervan zul je zien hoe dit verhaal te maken heeft met onduurzaamheid met betrekking tot ‘profit’, samen met ‘people’ en ‘planet’ doorgaans beschouwd als de drie hoofdaspecten van duurzame ontwikkeling.
Het begon met een olieramp. En het eindigde met de grootste financieel-economische catastrofe uit de wereldgeschiedenis.
Het vervolg van deze fascinerende case kun je lezen in de aflevering van 17 november 2017, die je hier kunt vinden. Samengevat komt het verhaal erop neer dat de olieramp waarmee Case 1.1 begint – het openscheuren van olietanker Exxon Valdez in ijzige wateren – leidde tot een schadeclaim van zo’n 5 miljard US-dollar bij oliemaatschappij Exxon. Daarvoor sloot Exxon een reusachtige lening af bij de bank J.P. Morgan & Co die, uit angst voor problemen bij de aflossing (als Exxon misschien ‘in default’ zou blijken te zijn, in gebreke) een deel van dat bedrag verzekerde bij een andere bank, waarmee de Credit Default Swap (CDS) was uitgevonden. Toen de CDS daarna populair werd en er een ‘naakte’ variant van werd bedacht die geen verzekering maar een zuivere gokmethode was, groeide het uitstaande CDS-vermogen gigantisch, zoals Figuur 1.2 laat zien.

In 2007 zat er in de CDS’en een totale waarde van 62 biljoen US-dollar (dat is: 62 duizend miljard dollar, $62 × 1012, wat Amerikanen noemen: $62 trillion), waarvan 80% ‘naked’ was en dus ongedekt. In de al genoemde aflevering van 17 november 2017 kun je een rekenvoorbeeld vinden dat dit allemaal in detail uitlegt.
De CDS’en werden onderling verhandeld tussen de kopers ervan. Dat had tot gevolg dat de handelswaarde kon fluctueren. Als het met het onderliggende bedrijf of land slecht ging, dan steeg de handelswaarde van de eraan gekoppelde CDS’en, en omgekeerd. Opvallend was, dat de CDS’en zich daarbij erg nerveus gedroegen. Kleine veranderingen in de waardering van het onderliggende bedrijf of land resulteerden onmiddellijk in grote schommelingen in de handelswaarde van de CDS. Zo droeg de handel in credit default swaps bij aan onrustige financiële markten.
Toen brak in 2008 de bankencrisis uit, in gang gezet door de huizencrisis in de Verenigde Staten. Dat zat zo. Grote pakketten hypotheken op Amerikaanse huizen waren door de banken verzekerd door middel van CDS’en. Toen de ene na de andere huizenbezitter niet in staat bleek om de hypotheeklasten te betalen, moesten tal van CDS’en uitbetaald worden. Dat werd diverse banken te veel, en ze vielen om, waarbij ze andere banken in hun val meesleepten, die weer andere… enzovoorts.
Het CDS-systeem was niet de enige, maar wel een belangrijke oorzaak dat de huizencrisis omsloeg in een desastreuze bankencrisis die de hele wereld over ging en een jarenlange economische malaise opriep, die door iedereen gevoeld werd.
De vraag
De kernvraag rondom deze hele ontwikkeling is deze.
Hoe heeft het kunnen gebeuren dat een methode die bedoeld was om financiële zekerheid te creëren, juist een grote oorzaak bleek van financiële rampspoed?
De CDS-methode vormde het topje van een complex bouwwerk van beleggingsproducten, die samen ‘securitisering’ genoemd werden: ‘veiligstelling’. Maar het CDS-systeem veroorzaakte helemaal geen veiligheid: juist het omgekeerde. Toch waren de bedenkers van het systeem, deskundigen van de megabank J.P. Morgan, geen onnozele sukkelaars. Was dat maar zo! Dan hadden we hen de schuld kunnen geven. Maar in tegendeel: de ontwikkelaars vertegenwoordigden het beste wat de financiële economie te bieden had, en hun product werd breed omarmd.
Wat is er mis met de financiële en economische topexperts, dat ze het zo mis kunnen hebben? Weten ze niet wat ze doen?
Helaas: inderdaad weten deze experts niet wat ze doen. Dat zit zo:
Verhalen
Naked CDS’en zijn wonderlijke dingen. Feitelijk zijn ze verhalen. Verhalen die verteld worden door bankiers, die hun eigen verhalen zo krachtig geloven dat anderen dat ook doen.
Het verhaal begint met geld: op zichzelf al een wonderlijk ding, want geld kun je niet eten en je kunt er geen huizen mee bouwen. Ja, je kunt er eten en bouwmaterialen mee kopen, maar dat is niet hetzelfde. En je kunt er metselaars en timmerlieden mee betalen die een huis voor je bouwen. Dat doen ze dan omdat ze net als jij geloven in het wonderlijke ding geld. Soms verzwakt dat geloof, en dan heb je steeds meer geld nodig voor je eten of je huis. Zoals in Zimbabwe in de vroege 21e eeuw, zie Figuur 1.3.

Als er wel voldoende geloof is in geld, dan kun je vervolgens mensen in nog vreemdere dingen laten geloven. In banken, die niet alleen veel geld bezitten maar het zelfs uit het niets kunnen creëren waar je bij staat: namelijk als je leent, bijvoorbeeld voor een hypotheek: nog eens twee woorden die alleen werken als de mensen erin geloven.
Zo’n hypotheek, gemaakt van zojuist voor jou gefantaseerd geld, gebruik je dan voor de aankoop van een huis – dat echt bestaat, waar je het behaaglijk warm kunt stoken en er je kinderen verwekken en grootbrengen. De aankoop betekent dat je daarna eigenaar bent van dat huis: alweer een verschijnsel dat alleen werkt omdat iedereen erin gelooft. En als je dat huis dan veilig wilt bezitten en behouden, dan koop je tevens een verzekering. Dat is een vreemd concept: zo verzekert een brandverzekering niet dat er geen brand uitbreekt. Een levensverzekering verzekert evenmin dat je in leven blijft: integendeel, want het staat zelfs vast dat je dat niet zult doen.
Nou ja, en voor iedereen die in staat is gebleken om dit sprookje in zijn geheel te geloven is het verhaal nog steeds niet afgelopen. Want dan breekt er op een dag een tanker open en stroomt de olie eruit. En dan komt er alweer een toverwoord tevoorschijn, want dan betaalt de eigenaar van die tanker schadevergoeding. Dat woord lijkt op verzekering, want ook schadevergoeding doet niet wat het woord belooft. De schade wordt immers niet goed gemaakt, want de dode vogels en vissen blijven na de betaling net zo dood als voorheen, en de meeste vissers blijven vermoedelijk nog precies zo failliet en verdrietig als net na de ramp.
Voor die schadevergoeding krijgt de tankereigenaar dan een lening bij een bank, gewoon voor de zekerheid. Daarna wordt de lening door die bank dan verzekerd bij een andere bank doordat er geld wordt geruild tegen risico’s, en vanaf dat moment bestaan er CDS’en. Dan is het verhaal bijna afgelopen. Maar nog niet helemaal, want dan bedenkt iemand dat zulke CDS’en ook best naakt kunnen zijn, waarna anderen enthousiast heel veel van die ongeklede dingen gaan kopen: dingen waarvan iedereen inmiddels is vergeten dat ze niet echt bestaan omdat ze verzinsels zijn gebaseerd op verzinsels gebaseerd op… enzovoorts.
En dan komen er tenslotte mensen die door dat hele sprookje heen prikken en roepen: Maar hela, geld, lenen, kopen, verzekeren, CDS’en: het zijn allemaal maar woorden, geen dingen! En opeens stopt iedereen met erin te geloven, en het is 2008 of misschien wel 2028, en bedrijven gaan failliet, mensen worden uit de huizen gezet waarvan ze dachten dat ze de eigenaren waren, en sommige van die mensen springen van een brug terwijl anderen eronder gaan wonen.
En daarna begint het allemaal weer van voren af aan.
Tenslotte
Verhalen. Dat is waarmee deze aflevering eindigt. Volgende keer ga ik erop door, want het onderzoeken van verhalen vormt een hoofdonderwerp waarmee ik me diepgaand ga bezighouden. Verhalen en ook woorden. Want om verhalen te kunnen vertellen heb je woorden nodig, en dat betekent dat de woorden die je bezit, bepalen welke verhalen je kunt vertellen. Bijvoorbeeld een verhaal genaamd ‘Economie’. Ik ga je laten zien dat dat verhaal vooral een grote mythe is.
Er is me in het FTM-forum gevraagd waarom ik mijn boek niet baseer op de Doughnut Economie van Kate Raworth. In de loop van dit hoofdstuk, dus over een paar weken, ga ik je laten zien waarom Raworth volgens mij niet diep genoeg graaft om de fundamentele oorzaken van de wereldwijde onduurzaamheid aan te pakken. Weliswaar vertelt Raworth een belangrijk verhaal, al is haar verhaal feitelijk niet erg nieuw: we kenden het al sinds de jaren 1990, hoewel het in de loop van de jaren steeds nieuwe namen kreeg, waaronder ‘Integraal Ketenbeheer’ en Cradle to Cradle (C2C). We spreken nu van Circulaire Economie. Iedere nieuwe naam betekent een verbreding en verdieping van het onderwerp, en dat is heel mooi. Maar al deze benaderingen, inclusief de Doughnut Economie, gaan niet diep genoeg omdat ze wel een nieuw verhaal vertellen, maar daarbij grotendeels oude woorden blijven gebruiken.
Het vinden van nieuwe woorden is een hoofdthema van mijn boek.
93 Bijdragen
Mz59 7
[Verwijderd]
Mz59 7
[Verwijderd][Verwijderd]
Mz59Warmte en koude zijn echt, het leggen van een blok hout op de nog hete houtskool in de open haard is onderdeel van de fysieke werkelijkheid, het regelen van centrale verwarming met een (al dan niet goed afgestelde thermostaat) is net zo echt. Economie is minder "echt", berust op vertrouwen dat geld als ruilmiddel voor een bepaalde dienst of goed een bepaalde waarde vertegenwoordigt die al niet de werkelijkheid (inclusief effecten op benadeelden) benadert. De eerste afgeleide onnauwkeurigheid is de menselijke factor die hiermee geen rekening houdt. De tweede afgeleide is elk economisch model dat hiervoor zogenaamd zou moeten corrigeren maar dat in de praktijk een nog gevaarlijker onnauwkeurigheid in zich cultiveert (zoals: gokken met gemeenschaps- of andermans geld).
Deze filosofische zienswijze is niet voor iedereen goed te volgen, taal is beperkt en wanneer ik hier een nog veel grotere uitleg aan hang, roept dit vrees ik nog meer weerstand op in dit topic. Vanwege de filosofische context die ik eraan hang is het hier volgens mij minder functioneel. Wanneer je een meer uitgebreide uitleg wilt, kan ik misschien beter een Persoonlijk Berichtje sturen. Desgewenst (van jouw/uw kant) geef ik FTM toestemming voor het doorgeven van mijn mailadres.
R. Eman 8
[Verwijderd]Dat denk ik ook. Om die afgeleide te elimineren zou je het waarderen tastbaar moeten maken. Recentelijk werd ik bij een ander artikel hier op FTM getriggerd toen iemand bedacht om geld te koppelen aan zoiets als energie. Alle materie beschikt uiteindelijk over energie en alle arbeid die wij verrichten is ook energetisch vast te stellen. De vraag is alleen of de ene Joule overdraagbaar is op de andere Joule. Hiermee zou je kunnen stellen dat 'het nieuwe economisch vertrouwen' tastbaar en universeel zal moeten zijn (o.a.?).
[Verwijderd]
R. EmanDe inhoud van deze bijdrage is verwijderd.
Mz59 7
R. Emanhttps://en.wikipedia.org/wiki/Credit_default_swap
"A credit default swap (CDS) is a financial swap agreement that the seller of the CDS will compensate the buyer in the event of a debt default (by the debtor) or other credit event.[1] That is, the seller of the CDS insures the buyer against some reference asset defaulting. The buyer of the CDS makes a series of payments (the CDS "fee" or "spread") to the seller and, in exchange, may expect to receive a payoff if the asset defaults.
In the event of default, the buyer of the CDS receives compensation (usually the face value of the loan), and the seller of the CDS takes possession of the defaulted loan or its market value in cash.[2] However, anyone can purchase a CDS, even buyers who do not hold the loan instrument and who have no direct insurable interest in the loan (these are called "naked" CDSs). If there are more CDS contracts outstanding than bonds in existence, a protocol exists to hold a credit event auction. The payment received is often substantially less than the face value of the loan."
Er wordt door de partijen dus gewoon gegokt. De verkoper denkt uiteindelijk meer terug te krijgen, en de koper denkt dat ook.
Het probleem bij een naked CDS is dat de verkoper geen "direct insurable interest in the loan" hoeft te hebben. Luchthandel, dus. Net als het verkopen van aandelen die je niet bezit.
R. Eman 8
Mz59Mz59 7
R. EmanR. Eman 8
Mz59Niko Roorda 6
Mz59Elmar Otter 6
Niko RoordaIn sociale afspraken die we met elkaar gemaakt hebben hebben we afgesproken dat je een variabele rente kunt ruilen voor een vaste rente en dat twee partijen ruilen (swap). Dit om een risico af te dekken. Later hebben we bedacht dat je dit ook kunt doen zonder dat je het achterliggende risico hebt. Daar viel veel geld met te verdienen en dus werd het steeds meer gedaan. Maar dat was natuurlijk heel gevaarlijk. En het ging mis, etc, etc.
En dan heb je natuurlijk in dit verhaal een wiskundige kant en een juridische kant.
Maar aan de andere kant bestaat geld, een swap, een cds niet. Het zijn door de mensen gefantaseerde constructen. Maar omdat wij als mensen abstract kunnen denken kunnen wij niet bestaande gefantaseerde objecten in onze hoofden wel laten bestaan. En zolang wij ons / elkaar houden bestaat in onze hoofden ook echt.
Vandaar dat beide gelijk hebben.
Co Pater 7
Elmar OtterVia dit mechanisme leeft de mensheid in abstracties en verliest daarmee het zuivere beeld van de chaos. Kennis probeert die abstracties dan te verklaren als steekhoudend of juist weer niet. Ook omdat er ruzie kan ontstaan over die abstractie's in ethische en kentheoretische kwesties.
Vandaar ook dat de mensheid zaken ontwikkelt gerelateerd aan kennis ( wetenschap, economie, filosofie, psychologie, etc. ) , die in de abstract geworden " nieuwe chaos " ( de chaos van vervreemding in en door de taal zelf ), duidelijkheid trachten te verschaffen.
Martin van den Heuvel 1 11
[Verwijderd]Dat ligt eraan hoe je er tegenaan kijkt.
Ooit waren er mensen die vonden dat het voordeel naar jezelf toe trekken, om de rest te laten omkomen van de honger, kon worden voorkomen. In theorie zou je de eigenaren van de productiemiddelen dat eigendom af kunnen pakken en de zaak verdelen over alle mensen. Inderdaad, het was een mooie theorie, maar werken deed het voor geen meter.
En toen was er iemand die bedacht het Rijnlandmodel.
Communisme, maar niet all the way. Zeg maar "the light version", en dat werkte zó.
De bedrijven die auto's, koelkasten en fietsbelschroefjes produceerden, lieten we lekker met elkaar concurreren. Maar gezondheidszorg, onderwijs en huurwoningen werden door de overheid (volksvertegenwoordigers, dus wij met zijn allen) geregeld. Dit resulteerde erin dat er geen winst kon worden gemaakt op onderwijs, huurwoningen en gezondheidszorg. De 3 belangrijkste zaken die een mens nodig heeft. Zodoende kon iedereen die zaken bekostigen.
Dit idee werd later uitgebreid met energie, openbaar vervoer, inkomensafhankelijke premies voor ziektekostenverzekering, arbeidsongeschiktheidsverzekering en pensioen.
De belangrijkste zaken waren nu voor iedereen bereikbaar,
maar de bevolking besloot dat het anders moest. Zij wilden weer terug naar de negentiende eeuw, toen de bedrijfseigenaren zoveel geld naar zich toe trokken dat de arbeiders nog net genoeg centjes hadden om 2 maaltijden per dag te nuttigen. Maaltijden van tarwemeel en water.
2019. In de afgelopen 10 jaar hebben de machthebbers 52 miljard euro weggehaald bij de lage en middeninkomens om ze via de fiscus door te sluizen naar het grootkapitaal. 58.680 Gezinnen zijn uit hun huurwoning gezet. 100.000 Gezinnen lopen bij de voedselbank en 600.000 gezinnen zijn nog net niet arm genoeg.
Co Pater 7
Door op verhalen te wijzen, raak je meteen de kern van onze manier van leven. We leven via, en in verhalen die vertelt worden. En woorden zijn daarin steekhoudend vanwege positieve dan wel negatieve connotaties.
Woorden zijn de krachttermen die de verhalen tot geloof ( moeten ) maken.
Co Pater 7
Tegenwoordig gebruiken we het woord Mythe vooral om aan te geven dat het verhaal niet waar is. Een goed boek, dat ik over mythen gelezen heb is het volgende : https://www.bol.com/nl/p/taal-en-mythe/1001004006175167/?suggestionType=typedsearch&bltgh=rgHu8ElgNveDE-nLai5FkA.1.4.ProductImage
Elmar Otter 6
Co PaterCo Pater 7
Elmar OtterMz59 7
De economie is gewoon de feitelijke toestand van wat er geproduceerd en gekocht wordt etc. Daarom zijn er ook statistieken over. Iets anders zijn de economische modellen, waarmee geprobeerd wordt om de economische praktijk te modelleren. Dat gaat meestal niet zo goed.
R. Eman 8
Mz59Wat jij een feitelijke toestand noemt is niets anders dan een waardering in wat wij geld zijn gaan noemen. Waarom zou dat de enige waardevorm moeten zijn? Wat als bijvoorbeeld de waarde zou worden vastgesteld in energie? Dat zou al hele andere kijk op de wereld kunnen geven. Zou jij vasthouden aan fossiel als je het volgens de onderstaande link bekijkt?
http://tc4.iec.ch/FactSheetPayback.pdf
Mz59 7
R. EmanHet gaat altijd om de staatsinstituties, justitie, politie, etc. Een wet op papier betekent niets als de wet niet tot gelding gebracht kan worden.
Dat is met geld ook zo, zie de Centrale Bank. Ook op het getoonde geld van Zimbabwe staat "I promise to pay the bearer on demand ...". Alleen als Zimbabwe de pers opstart om gewoon geld bij te drukken zonder dat daar economische productie tegenover staat dan krijg je van het soort fopgeld zoals wordt getoond.
En ja, je kunt ook andere vormen van waarde gebruiken, zoals goud. Hoe energie als betaalmiddel zou moeten worden gebruikt zie ik niet. De pdf gaat over de Energy Payback Ratio, dat begrijp ik wel.
R. Eman 8
Mz59Lydia Lembeck 12
R. EmanCo Pater 7
Mz59Mz59 7
Co PaterJan Ooms 10
Mz59Oude woorden, Mz59, oude woorden....
Co Pater 7
Jan OomsIk heb Niko al eens gewezen op een gangbare definitie van wat economie is , ik constateerde namelijk twee aparte gedeelten ( heel oud en vrij nieuw )
Economie (uit het Griekse oikos (οἶκος), huis en nomos (νόμος), regel; letterlijk dus huishoudkunde) is een wetenschap die zich bezighoudt met de menselijke behoeftebevrediging. De economie bestudeert keuzes die mensen maken bij de productie, consumptie en distributie van schaarse goederen en diensten.
Het eerste deel komt uit de Griekse oudheid. Het tweede deel is van de laatste paar honderd jaar.
Persoonlijk zou ik dan het tweede deel als oude woorden bestempelen. En het eerste deel als een goede ( beter als de tweede omschrijving ) omschrijving, terwijl die woorden ouder zijn.
Oude woorden slaat in ons geval dus op de economische doctrine vanaf Mandeville en Adam Smith.
Mz59 7
Co PaterCo Pater 7
Mz59Of het nu wetenschap is of economie, al dit soort terreinen steunt op taal en het verhaal dat vertelt moet worden.
De tegenwoordige taal is Markt-taal. 50 jaar geleden spraken mensen een heel andere taal. De dominante tijdgeest bepaald dus welke taal gemeengoed wordt ( via media en de politiek, de commercie etc. ).
En ik denk dat Niko inderdaad bedoelt dat het economische verhaal uitblinkt in on-wetenschappelijkheid ( de malaise ), terwijl ze beweert wetenschap te zijn.
Mz59 7
Co PaterCo Pater 7
Mz59En volgens mij voert hij wel als een van de mogelijke oorzaken aan , de economische wetenschap zelf. Dus feitelijkheid kan dan deels teruggevoerd worden op die gebrekkige wetenschap.
Mz59 7
Co PaterCo Pater 7
Jan OomsUit : goed is genoeg : Alfred Marshall, de leermeester van Keynes, zag economie als het bestuderen van de " materiële voorwaarden " voor welzijn. Een definitie met Aristoteliaanse en christelijke inslag waarin rijkdom slechts als middel wordt gezien om een doel te bereiken. Door Robbins is het volledig anders geworden dus.
https://gerritgorter.com/Lionel-Robbins
Annemiek van Moorst 11
Lydia Lembeck 12
Annemiek van MoorstEenmaal 'aangeslagen' zou je daarna kunnen beginnen haar ideeën vorm te gaan geven.
Dat was wat bij mij opkwam, toen ik de VPRO uitzending zag, waarin ze haar ideeën uiteen zette. Kan het zijn dat ze de aanzet wil geven? Het eerste duwtje in de goede richting?
Nog een vraag, Niko. Je begin bij de dronken kapitein van de Exxon Valdez, maar kort geleden bleken oliedeeltjes van de TORY CANYON weer boven water te komen aan de Franse kust en de stranden in NW Frankrijk. Opgeruimde olie betekent niet dat het weg is dus...
Annemiek van Moorst 11
Lydia LembeckNiko Roorda 6
Annemiek van MoorstBraavos 2
En ik zie hierboven dat Italië (lees: Annemiek van Moorst) te spreken is over deze eerste aanzet.
Ik denk dat het goed is om duidelijk aan te geven dat het geen wetenschappelijk boek maar meer een filosofisch boek wordt als ik het tot zover goed heb begrepen.
Niko Roorda 6
BraavosJohan24 4
Lydia Lembeck 12
Johan24Johan24 4
Lydia LembeckCo Pater 7
Johan24Ik bijvoorbeeld, kan niet genieten van voedselbanken, extreme armoede, oorlog, grote ongelijkheid.
Lydia Lembeck 12
Co PaterAltijd al zo geweest, dus moet het ook zo blijven? Ik vind van niet. Mensen mogen geld hebben wat mij betreft, maar ze hoeven niet tekens meer, meer, meer te willen. Er zijn zeker rijke mensen met goede doelen die ze sponsoren. Maar ook dat hangt af van hun instelling. Momenteel zie ik het somber in, want die instellingen zijn sinds eind jaren 70 veranderd. Toen begon de VVD met hun mantra: Rijk worden is niet erg en individualiteit was een goed streven, want dat was pas echt goed. Egoïsme is een ondeugd. Opvallend is bij de supermarkten dat het doorgaans lagere inkomens zijn die de krantjesverkoper aan de deur wat geld geven. De echte welgestelden doen dat niet, conform het mantra: ik en rijk en rijk en ik. Gezien dat welgestelde mensen met twee bomvolle karren de supermarkt uit kwamen en iemand van de Zonnebloem vroeg of ze een lotje a 2,50 wilden. Daar hadden ze geen geld meer voor over... Kom op zeg. Wij waren daar met een stand van de SP. Stuk voor stuk, alle 8, gaven we 5 euro. Nog steeds niet veel. Als rijke mensen geen geld hebben voor een goed doel dan heeft de werkman dat wel. Maar ik ben wel verbijsterd over die mentaliteit.
Co Pater 7
Lydia LembeckIk geef ook altijd wat geld als er een dakloze bij de Deen staat. Ben zelfs eens vanaf een afstandje gaan letten op hoe anderen reageren.
Heel veel lopen er gewoon straal voorbij en gunnen ze zelfs geen blik waardig.
Ik probeer altijd een praatje met ze te maken en medeleven te tonen. Nederland is een rijk land hoor je altijd, maar op menselijk gebied, zijn we straatarm, hoe tekenend.
Johan24 4
Lydia LembeckLydia Lembeck 12
Johan24Jacques De la Haye 8
Lydia LembeckJan Ooms 10
Hoe onwaarschijnlijk het misschien ook lijkt, maar de vergelijking van 'economie' met religies dan wel 'geloven' spreekt me wel aan. Het verklaart veel van de gevolgen die we zien en meemaken maar laat tegelijkertijd zien hoe ingewikkeld het is (zal worden) vanuit een andere optiek te kijken en te handelen.
Veel reacties laten, hoe begrijpelijk ook (en zelf ben ik er ook niet vrij van) zien dat er veel met 'oude woorden' wordt gereageerd.
Het maakt me des te nieuwsgieriger naar het vervolg.
Braavos 2
Jan OomsNiko Roorda 6
BraavosDoor het fundamentele begrip kun je vervolgens de sterkten en zwakten van diverse economische stelsels (waaronder het huidige) tegen elkaar af te wegen.
Als je het wetenschappelijk onderzoek aanvankelijk beperkt tot alleen datgene wat we nu toevallig hebben, kun je zo'n vergelijking niet maken.
Johan24 4
Niko RoordaLydia Lembeck 12
Johan24Gebeurt er niet iets dergelijks en wordt het wetenschappelijk dan ben ik weg, maar misschien is dat ook wel de bedoeling van mensen die uitsluitend in wetenschap denken en geloven. Dat lager opgeleiden hier geen plek hebben. Dat gevoel heb ik vrij sterk. Haantjesgedrag en borstklopperij soms.
Sorry Niko... ik denk dat ik uitgedacht ben.
Niko Roorda 6
Lydia LembeckUitgedacht ben je volgens mij nog lang niet, en dat hoop ik maar.
Mijn idee is om de wetenschap en het volk te combineren, zoals je de vorige keer zag. De wetenschap bedenkt hoe je economische systemen op een (zowel voor mensen als voor de natuur) duurzame manier kunt opzetten. Het volk bedenkt hoe de wereld er moet gaan uitzien. De wetenschap maakt die wereld waar, zo goed als dat mogelijk is. En het volk controleert of ze dat goed doen en stuurt zo nodig bij, terwijl beide groepen voortdurend bijleren van hun ervaringen.
Ja, ik ben een optimist. Je moet in dit soort dingen durven geloven om ze waar te kunnen maken. Als we er allemaal in geloven, gaat het lukken.
Lydia Lembeck 12
Niko RoordaEn je ziet zelf ook dat het academisch MOET en dat wetenschappelijk MOET van een aantal lieden op dit draadje.
Mensen die zo denken kunnen snobs zijn, of anders lopen ze met oogkleppen rond. Niets kan alleen met wetenschap en academische oplossingen. Het gaat om mensen. Die zijn natuurlijke wezens. Ze leven. Dus maken ze fouten en dat hoort erbij. Uitsluitend wetenschappelijk blijven doorgaan jaagt mensen bij FTM weg. Er zijn vast fora en platforms waar zulke lieden zich uit kunnen leven. Als dit er een is, dan ga ik me 8 euro per maand besparen en stoppen.
Johan24 4
Lydia LembeckHet kwam mij nogal hautain over. Toch kon hij best wel gelijk hebben. Geen dokter, geen chirurg zou zijn werk kunnen doen zonder instrumenten door ingenieurs ontwikkeld.
Lydia Lembeck 12
Johan24Artsen hebben mensen genezen met hun blote handen. Ze hebben mensen geopereerd met een keukenmes indien nodig. En als het nodig is doen ze dat nog steeds.
Johan24 4
Lydia LembeckHij zei: Als je naar iets zoekt vind je het eigenlijk nooit! Uitvindingen vinden hun oorsprong in toeval! Pas dan komen de ingenieurs om de hoek kijken om het te realiseren. Artsen hebben mensen genezen met hun blote handen schreef jij. Soms denk ik weleens waar zijn we mee bezig? We geven onvoorstelbaar veel geld uit aan de gezondheidszorg. We accepteren de dood gewoon niet meer! Moeten we wel een miljoen uitgeven aan één patiënt terwijl wij met dat geld zeker 1000 minderbedeelden kunnen redden?
Lydia Lembeck 12
Johan24Johan24 4
Lydia LembeckKlimaat heeft voorrang in onze politiek! Moeten wij daarin een voortrekkers rol nemen terwijl de rest van de wereld niet mee doet?
Niko Roorda 6
Johan24De regering komt rechterlijk uitspraken daarover niet eens na.
Johan24 4
Niko RoordaEr is nog niets aan de hand met het klimaat | Salomon Kroonenberg.
Niko Roorda 6
Johan24Hoe, wanneer en waar heb je Kroonenberg gehoord? Wat werd er precies gezegd? Kunnen we dat nazoeken?
Johan24 4
Niko RoordaJohan24 4
Niko Roorda[Verwijderd]
Johan24Johan24 4
[Verwijderd][Verwijderd]
Johan24Ga maar eens kijken in katwijk op de uitwateringssluis van de oude Rijn. En kijk dan van de zee naar de landkant. En probeer je er wat bij voor te stellen.
Johan24 4
Niko RoordaPeter van Vliet
Niko Roorda 6
Peter van VlietRufina 1
Niko Roorda 6
RufinaHetty Litjens 6
Vroeger was er nog enige controle op de geldstromen omdat staten over het meeste geld beschikten. Maar dat is allang niet meer zo. De politiek mag willen wat ze wil, maar van enige invloed daarvandaan is nauwelijks nog sprake. Politieke partijen die willen meedoen in een regering of coalitie moeten zich daarvoor plooien naar de wil van het geld of anders mogen ze niet meedoen en worden ze door de powers that be gewoon uitgeschakeld. Ook linkse partijen worden zo ingekapseld en kaltgestellt. De PvdA is de derde weg opgegaan. Eind vorige eeuw stonden de sociaaldemocratische kopstukken als Clinton, Schröder, Kok enz. voor een hoop vlaggen ergens in de VS hun nieuwe boodschap uit te dragen: privatisering en deregulering. Clinton maakte daar meteen werk van. Het leidde tot de bankencrisis van 2008.
Nu staat GroenLinks op het punt om zich te voegen bij het neoliberale verhaal van verduurzaming, dat weinig kans heeft om werkelijkheid te worden. Guillaume Paoli noemt dat de neoliberale mutant. Duurzaamheid, maar dan altijd als economisch winstgevende onderneming. Van fair trade en het stoppen van oorlogen is nog steeds geen sprake.
Inderdaad, Niko. Er moet een ander zingevend verhaal komen; aantonen dat het neoliberale systeem aan het falen is en can't deliver. Meer aandacht voor een goede oude waarde als het algemeen belang? Wat zijn de noden van deze tijd van klimaatverandering en groeiende ongelijkheid?
Niko Roorda 6
Hetty LitjensHetty Litjens 6
Niko Roorda- Hoe en waar gaat/ging het mis. Ik noemde al de derde weg van privatisering en deregulering, met alle gevolgen vandien.
- Maar er zijn andere zaken waar we mee te maken hebben. Bijvoorbeeld de manier waarop de EU Griekenland de unie inloodste. De begroting van Griekenland deugde niet en die werd kunstmatig opgelapt met cross-currency swaps met medewerking van Goldmacn Sachs. Dat veroorzaakte de latere problemen. Toen dat openlijk ingezien werd vielen ECB, EC en IMF bovenop dat land en verplichtten het tot zeer zware bezuinigingen, niet op de grote belastingontduikers, maar op de gepensioneerden en gewone burgers. Yanis Varoufakis heeft in zijn boek 'Adults in the room' uitvoerig beschreven hoe ook onze Jeroen Dijsselbloem het bloed onder de nagels van de Grieken vandaan haalde. Zo werkt de EU dus. Ook Syriza boog tenslotte voor de eisen van de troika. Het volk zat in de ellende. Het was nutteloos om Merkel er nog even op te wijzen dat Griekenland nog steeds zit te wachten op de herstelbetalingen van Duitsland inzake WOII.
De 'steun' die Griekenland kreeg ging regelrecht terug naar de Europese banken, want die moesten ondanks hun falend beleid boven water gehouden worden.
- Nu hebben we de Brexit-chaos. Is hier nog een uitweg mogelijk? Als ik als burger stem voor terugtrekking uit de EU, is dat eigenlijk nog wel mogelijk? Wat zijn de problemen die hierdoor ontstaan?
Dit zijn voorbeelden van kwesties die ons diep aangaan maar waarover heel weinig invloed van de maatschappij mogelijk is. Het zijn voorbeelden van waar en hoe het misgaat, en die voor iedereen spreken en die ons leven bepalen.
Deze verduidelijkende maar ingrijpende kwesties zijn direct verbonden met onze economie en horen in een boek over economie thuis. Ik volg je met grote belangstelling.
Meneer Boom
Niko Roorda 6
Meneer BoomAnne Michiels van Kessenich
beetje laat maar ook mijn oprechte bewondering voor je moedige- opnieuw- beginnen. Dit eerste stuk met de focus op verhalen is goed ingestoken.
Als je echt de diepte in wil, is het denk ik belangrijk om de vraag te stellen: "en waarom vinden we deze verhalen nu zo mooi en geloofwaardig?".
Mijn eerste antwoord: omdat we ze willen geloven. Gratis geld, groei tot in de hemel... het is allemaal zo begerenswaardig.
Belangrijker nog is het tweede: dat deze schijnzekerheden diepe existentiële angsten lijken te bezweren: de angst om tekort te hebben, de angst om door dat tekort kwetsbaar te zijn, misschien zelfs wel de angst voor de dood. Wij (in het Westen) waren nog nooit zo rijk, en we waren nog nooit zo bang voor een onzekere toekomst, en voor de claims van de Ander op mijn verworven rechten.
Als je die angst niet weet aan te raken, en op een andere manier weet kleiner te maken. met een ander verhaal, is het heel moeilijk om mensen zo ver te krijgen dat ze, zonder zichzelf een rad voor ogen te blijven draaien, naar de consequenties van hun handelen durven te kijken. En de moed opbrengen om te veranderen.
Niko Roorda 6
Anne Michiels van KessenichIk kopieer jouw commentaar naar mijn aantekeningen op de passende plaats in het boekontwerp, zodat ik er op het juiste moment aan denk. Je formulering is fraai.
Roelf van der Laan 3
Inderdaad een veelbelovend nieuw begin! Wat je nastreeft is een intrinsiek duurzame economie. En je geeft aan dieper in de fundamenten van de economie te willen graven dan de doughnut theorie van Kate Raworth dat doet.
Ik vraag me af of je op de hoogte bent van de sociale driegeleding zoals geformuleerd door Rudolf Steiner in Die Kernpunkte der Socialen Frage uit 1919. En zijn uitwerking van de economische theorie in zijn Nationalökonomischer Kurs uit 1922. Ik zal proberen dat heel in het kort toe te lichten.
Sociale driegeleding is een visie (een verhaal zo je wilt) op hoe samenlevingen zich ontwikkelen onder invloed van drie verschillende ‘krachten’: Het geestelijk-culturele, wat voortkomt uit de individuele menselijke vermogens en talenten en zich alleen in vrijheid kan ontwikkelen. Het economische, het omvormen van de natuur door de mens in productie, handel en consumptie en alleen door onderlinge samenwerking tot ontwikkeling gebracht kan worden. En het rechtssysteem, of het politieke wat op het gelijkheidsprincipe gebaseerd dient te worden. Deze drie ‘sferen’ zijn steeds met elkaar verweven, en beïnvloeden elkaar, maar ze ontwikkelen zich ieder op hun eigen wijze, volgens hun eigen ‘logica’. Het gaat alleen mis als één van de ‘sferen’ de andere gaat overheersen, waardoor zij zich niet op hun eigen wijze kunnen ontplooien. Dat is wat nu de economie heeft gedaan. De economie maakt alles tot verhandelbare koopwaar, niet alleen goederen of diensten, maar ook rechten en geestelijke-culturele prestaties. Eeuwen lang is de economie beperkt gebleven tot productie, handel en consumptie van waren of goederen. Maar het gaat mis als ook de productiefactoren: grond, arbeid en kapitaal tot koopwaar worden gemaakt. Grond is op zichzelf geen waar, maar een stuk natuur. Alleen producten die door menselijke arbeid zijn gemaakt en naar de markt gebracht worden zijn waren. Met grond koop je dus geen waar, maar een recht. Het recht om de grond te bewerken,
Roelf van der Laan 3
Wat betekent dit voor een intrinsiek duurzame economie? We zijn gewend om ‘marktverstoringen’ te corrigeren met belastingen en regelgeving. Maar dit kan nooit de economische kringloop intrinsiek duurzaam maken. Grond, arbeid en kapitaal moeten helemaal uit de markt worden gehaald. Niet door ze te ‘nationaliseren’ of te belasten en her te verdelen, maar door grond (=natuurlijk kapitaal) en kapitaal (de bedrijven = geestelijk kapitaal) niet verkoopbaar te laten zijn, maar over te dragen volgens rechtsregels aan de meest geschikte persoon of groep van personen. En de
Roelf van der Laan 3
Dit alles lijkt een utopie, maar als je eenmaal hebt begrepen hoe de drie krachtvelden van het geestelijk en culturele gebaseerd op vrijheid, het recht en politieke gebaseerd op gelijkheid, en het economische gebaseerd op samenwerking oftewel broederschap in elkaar grijpen en ieder volgens hun eigen aard tot ontplooiing komen, dan zie je overal de tendensen die in de juiste richting werken.
Ik hoop je zo tenminste nieuwsgierig te hebben gemaakt naar wat de sociale driegeleding te beteken heeft. Misschien geeft het je inspiratie voor een ander zingevend verhaal.
Maarten Brons 7
Elmar Otter 6
Ik had dit al net geschreven in je bijdrage van 12 januari. Maar lees nu je nieuwe artikel over dat economie verhalen zijn. Dus mijn bijdrage past veel beter bij dit artikel.
Zie je nieuwe artikelen weer met veel verwondering tegemoet. En dapper om zo'n besluit te nemen!
Ben momenteel zelf bezig met boeken van de historicus / antropoloog Harari (https://nl.wikipedia.org/wiki/Yuval_Noah_Harari) aan het lezen. Heeft mij wel nieuwe inzichten gegeven over hoe mensen abstract kunnen denken. Waardoor zij gefantaseerde constructies als vennootschappen, kerkgenootschappen, staten e.d. kunnen vormgeven. Dingen die niet bestaan, maar omdat en zolang iedereen zich eraan houdt bestaan ze toch. Dat is denk ik ook de kern van economie. Alle handel van goederen en diensten, het geld als belofte tot toekomstige consumptie hebben de mensen bedacht. Het bestaat niet in het echt, maar omdat wij abstract kunnen denken houden wij ons allemaal eraan.
Zodra het vertrouwen hierin weg is, zullen die constructies als sneeuw voor de zon verdwijnen.
Het mooie aan zijn boeken vind ik verder dat hij laat zien hoe in het verleden de geschiedenis zouden kunnen hebben afgespeeld, maar dat hij wel meerdere theorieën het licht laat zien. Zelfde voor zijn tweede boek Homo Deus waarin hij laat zien hoe de toekomt eruit zou kunnen zien.
Hierin vond ik vooral de verschillende de religies een oogopener. Vooral als hij het humanisme (waaronder fascisme en liberalisme), communisme en andere vormen ook als geloof of religie indeelt.
Daarom is de economie ook geen wetenschap. Omdat de huidige liberale economie een geloof is waar we ons / elkaar aan houden.
Je kunt hoogstens de regels van religie bestuderen en met testen concluderen wat er onder die afgesproken regels gebeurd. En ook dat is bijna niet mogelijk omdat je nooit weet of een andere generatie onder dezelfde omstandigheden hetzelfde zal reageren en of dezelfde omstandigheden zich ooit nog voor zullen doen.
Niko Roorda 6
Elmar OtterIn vergelijking daarmee vermoed ik dat je de boeken van Jared Diamond ook goed zult vinden. Ik vind ze eigenlijk nog beter dan die van Harari. Bijvoorbeeld: 'Collapse'. In het Nederlands heet dat 'Ondergang'. En ook: 'Zwaarden, paarden en ziektekiemen' en 'De Derde Chimpansee'.
In het boek Homo Deus ben ik ongeveer op de helft. Ik vind het minder sterk dan Sapiens. Ik erger me nogal aan de optimistische verwachting dat wij veel ouder kunnen gaan worden, want dan denk ik: stel dat we twee keer zo oud worden, dan neemt dus ook het aantal mensen en de de ecologische voetafdruk met een factor twee toe. Dat zou een enorme ramp betekenen! In de helft die ik heb gelezen gaat hij op die consequentie helemaal niet in, en dat vind ik een ernstige fout. Of komt hij daar verderop nog op?
Ik wete niet of ik het boek nog verder uitlees, want ik heb nog heel veel andere prachtige boeken liggen. Bijvoorbeeld: Mary S. Morgan: The World in the Model. En Pouwel Slurink: Aap zoekt zin. Ik ben erg benieuwd naar die twee.
Elmar Otter 6
Niko RoordaIk ben het helemaal met je eens dat mensen die niet dood gaan het probleem erger maken. Vooral als een elite wel deze mogelijkheid heeft en de rest niet.
Ik heb echter niet dat Harari wil dat het zo zal gaan. Ik zie het meer als een waarschuwing.
Het sterkste wat hij schreef staat in inderdaad in Sapiens.
Edit: en bedankt voor de tips wat betreft boeken. Ga ze lezen. En ben benieuwd naar je volgende afleveringen.
Elmar Otter 6
Misschien moet je economie ook wel in tweeën opdelen
1. Het sociologische, de afspraken die we met elkaar gemaakt hebben, het bedachte, het gefantaseerde construct.
2. De gevolgen op de realiteit doordat we handelen volgens 1.
1. Is duidelijk onderdeel van de
'sociale wetenschappen'. Dat wat we economie noemen is geen imperisch feit, maar slechts afspraken over hoe we in onder andere het economisch verkeer met elkaar handelen. 1 wordt nooit echt een wetenschap omdat we dit ook anders kunnen afspreken.
2. De gevolgen van 1 hangen deels af van wat we afgesproken hebben of wat we niet hebben afgesproken maar als geheel hebben toegestaan dat het zo zou gebeuren. Denk aan dat bepaalde mensen heel vermogend zijn, terwijl anderen moeite hebben de eindjes aan elkaar te knopen.
Of dat we door we afgesproken hebben dat de economie eeuwig moet groeien de aarde onleefbaar wordt.
2 kun je wel imperisch benaderen omdat het echt is en ook echt gebeurd.
Zolang je maar steeds beseft dat een groot deel van de gevolgen niet zo hoeft te zijn als we 1 anderd afspreken.
Co Pater 7
Elmar OtterNu is het zo dat economie heel strikt zijn eigen plekje lijkt te hebben in ons leven. En velen veronderstellen ook nog eens dat dit plekje " waarden-vrij " is.
Door economie gewoon tot onderdeel ( subjectieve wetenschap , zoals Piketty het zegt ) van een groter geheel te maken , met behoud van eigenheid ( zijn verhaal dus ), laat je het ook meteen vallen onder het sociale leven zelf. Eigenlijk is het al redelijk absurd om het waarden-vrij te noemen.
Het probleem nu, is dat we niks afgesproken hebben want ideologie overheerst de materie. De vrije markt, de onzichtbare hand, en eigenbelang. En probeer daar nog maar eens een ethische afspraak tussen te krijgen.
Elmar Otter 6
Co PaterEen deel hiervan kan best wetenschappelijk zijn, bijvoorbeeld een wiskundige methode. Maar de afspraken zijn dit niet. Je kunt als historicus of antropoloog dit best beschouwen, maar de afspraken zelf zijn afspraken en geen natuurwetten.
En dus is de economie alles behalve waarden-vrij. Het bestaat in zijn geheel uit waarden op basis waarop we het handelen zoals we met elkaar hebben afgesproken.
Co Pater 7
Elmar OtterEn daarom is de manier waarop de economie zich laat zien altijd onderhevig aan sociale en morele kritische beschouwingen. Democratie als politiek middel zou dat ook in dienst moeten staan van de morele en ethische discussie zelf.
Iets wat een Klaas van Egmond specifiek maakt met zijn lezingen en zijn boek : Een vorm van beschaving.
Niko Roorda 6
Elmar OtterWim Somers 4